Dun Guzeppi
De Piro
Artikli
Varji f'Publikazzjonijiet
(Maltese)
_________________________________________________________________________
Il-Berqa.
It-Tnejn, 18
ta' Settembru, 1933
In memoria
Aeterna Erit Iustus
Fil-jum
tal-bierah ghal filghaxija bhal lehha ta berqa griet l-ahbar illi miet
Can Dec
Mons. Giuseppe De Piro li skond ma gejna mgharrfin ma jghoddx aktar minn
56 sena.
Mons De Piro
fil-jum tal-bierah kien iffunzjona fil-purcissjoni gewwa l-Hamrun, u
wara li dahlet kellu jghati il-Benedizzjoni fil-Parrocca ta' San
Gejtanu. Kien fil-waqt li sejjer jghati l-Benedizzjoni meta hassu hazin
u gie migbur mill-art u mdahhal gewwa s-sagristija tal-Knisja. Wara,
billi kien fi stat tabilhaqq maghdur, gie mehud fl-Isptar Centrali
tal-Furjana, fejn wara ftit miet.
Ahbar kiefra
ta' din ix-xorti tolqot il-qlub ta' kbir ghadd fost il-popolazzjoni,
billi Mons De Piro kien il-veru mudell ta' Sacerdot Nisrani u Religjuz
skond il-qalb tal-Mulej, illi lejh jigbed imhabba u rispett ta' kull min
kien ikollu x-xorti li mieghu jiltaqgha. Tant fis-Socjeta', kemm
fil-Konfessjonarju u fil-waqt tal-ghelt bejn partiti politici Mons. De
Piro gharaf dejjem bid-dehen tieghu imexxi kollox ghall-ahjar.
Kien
il-missier hanin ghal bosta ulied foqra. Huwa d-direttur Superjuri
tas-Socjeta' ta' San Paolo, tal-Missjoni li taghha huwa kien
il-fundatur, direttur ta' l-Istitut "Gesu Nazzarenu" taz-Zejtun u ukoll
ta' l-Istitut ta' Fra Diegu. Minn flusu waqqaf l-Oratorju ta' Birkirkara
ghal dawk it-tfal li ikollhom vokazzjoni ghal sacerdoti biex jidhlu ghal
hidma ta' Missjunarji. Direttur ghal ghaxar snisn ta' l-Istitut Bonnici
"id-Dar ta' San Guzepp" tal-Hamrun u wkoll tad-Dar ta' San Guzepp li
hemm f'Ghawdex.
Kien Mons.
De Piro illi fl-eqqel tal-kwistjoni politika religjuza li kellna
f'pajjizna, ghamel hiltu u haddem dejnu sabiex din il-kwistjoni setghet
tirranga ruhha.
Imghobbi kif
kien b'hidma qalila ghall-kobor tal-gieh tal-Mulej, Mons. De Piro kien
accetta li jkun wiehed mis-Senatur, Rapprezentanti ta' l-Isqof.
Ulied
il-foqra bil-mewt tal-Mons De Piro tilfu l-aqwa benefattur, tilfu lil
missierhom, u l-Kleru Malti tilef sacerdot maghruf u mahbub, imfahhar u
meqjum minn kulhadd. Ukoll malta tilfet wiehed mill-ahjar pajzani
taghha.
Lill-Nobbli
Igino De Piro, Buruni ta' Budak, li kien President tas-Senat, mill-1927
- 30, li jigi hu l-Mons De Piro, u lil qrabatu l-ohra, ahna naghtu
l-ghomor filwqaqt illi mal-popolazzjoni ta' Malta ahna ukoll niehdu
sehem fin-niket li minnhu giet milquta bil-mewt ta' dan il-kbir
benefattur tal-foqra.
Ghada
fit-8.00 a.m. fl-Istitut Bonnici issir Funzjoni Funebri u fl-4.00p.m.
isir il-Funeral mill-Istitut ghac-Cimiterju ta' l-Addolorata.
_________________________________________________________________________
Poezija ta'
Gorg Pisani miktuba ghal xi gurnal
19 ta'
Settembru 1933
Sur Editur,
Fil-Mewt ta'
Mons. De Piro.
Fic-cimiterju tal-Addolorata.
Fil-midfen
kollu fjuri
"Ta' ommna
l-imbikkija",
L-ahbar
ghamara helwa
Li tilqa
n-nies Maltija,
Jien smajt
elf tfajjel jibku
Jitnhedu
l-missier taghhom
U b'dak
il-biki jhollu
Lil kull min
kien jismaghhom.
'Ma demgha
ckejkna ckejkna
Ta tfajjel
li kien hdejja
Rajtha taqa'
bil-hlewwa
Fuq warda
hdejn riglejja;
Jien qtajt
lil dik il-warda
Bid-demgha
tilma fuqha
U smajt
hierga din l-ghanja
Ghalkemm
daqxejn mahnuqa:
"M'jienx
demgha ta' biza
M'jienx
demgha ta' hniena
M'jienx
demgha ta' ndiema
Jien hgrigt
minn qalb ta' tfajjel
Imrobbi
bl-akbar sliema
Li taf bhal
hutu l-ohra
Li x'hin
jisbah fil-ghodu
Jisfaw
ilkoll iltiema."
19 . 9 . 33
Gorg Pisani.
_________________________________________________________________________
Il-Berqa
20 ta'
Settembru 1933
Ahbarijiet
ta' Malta
Id-Difna ta'
Mons. De Piro.
Xhieda liema
bhala ta' l-effett li jaghmel fuq il-qal ta' l-ohrajn l-ezempju
t-tajjeb, dehret il-bierah fil-funeral tal-wisq mibki Mons. Dekan De
Piro.
Il-Funeral
sarlu fic-Cimiterju ta' l-Addolorata. Il-Katavru tal-Mons. Gie mehud
mid-Dar ta' San Guzepp tal-Hamrun ghac-cimiterju l-Kbir, imsieheb
b'ghadd kbir ta' motor cars u karrozzini, li fihom kienu l-irjus kbar
kollha ta' Malta li setghu imorru, idba mill-istess Gvernatur, biex
jaghtuh l-ahhar turija ta' qima u ta' gieh, li bil-wisq kienu
jisthoqqlu.
Gemgha bla
ghadd ta' nies, gew mill-Belt u minn bnadijiet ohra u kienu jistennewh
hdejn ic-Cimiterju. Qassisin, patrijiet u sorijiet ta' kull ordni u
Kongregazzjoni li hawn Malta; kjerici u seminaristi; ghadd bla tarf ta;
tfal iltiema subien u bniet; irgiel u nisa, ghanja u foqra; bandisti
tal-Baned ta' l-ibliet u ta' l-irhula bl-istendardi mghottijin
bil-mustaxija sewda, eghliem ta' niket.
Il-purcissjoni funebri imxiet qajl qajl minn hdejn il-bieb tac-cimiterju
ghall-Kappella. Hemda u swied il-qalb. Ma kontx tisma ghajr il-kant
miksur tal-qassisin u t-talb hiemed tas-sorijiet, ta' mijiet ta' tfal u
ta' l-insara l-ohra. Bosta kuruni tal-ward mizmuma minn irgiel jew tfal
ittiehdu mal-funeral biex jitqieghdu fuq il-qabar tieghu, xbieha
tal-kuruni ta' sebh li Alla hejjielhu fis-sema.
Wara t-tebut
kienu mexjin nies bil-mijiet, u bosta nies maghrufin u rjus kbar,
fosthom xi Ministri u Membri ohra tal-Parlament u l-Eccellenza tieghu
l-Gvernatur u s-Segretarju tieghu. Fil-Kappella sarlu is-soltu talb
ghall-mejtin u mbaghad gie mehud ghall-qabar tal-familja tieghu.
In-nies
ingemghet madwar il-qabar fil-Kappella zghira, sakemm il-gisem tqieghed
fil-qabar. Rassa liema bhala, kullhadd mibluh, bhal ras maqtugha, ghal
din it-telfa ghal-gharrieda ta' wahda mill-ikbar kolonni qawwija li
kienu jirfdu il-gid spiritwali temporali tal-gzira taghna.
Wara
d-difna, n-nies baqghet ghal hin titnikker madwar il-qabar, bhal min ma
tatiehx qalbu jiccaqlaq u jmur jhalli warajh dak it-tezor ghaziz li
Malta mhux ghalkemm tikseb iehor bhalu.
Mons. De
Piro halliena ghal dejjem! Imma nistghu nghidu li ghad li halliena,
fl-istess hin ghadu maghna bit-tifkira ta' l-ezempji t-tajba tieghu, li
minn kulhadd huma maghrufa u li jibqghu ghal zmien twil jissemmew. Mons.
De Piro mis-Sema fejn jisab ma jinsiex lill-foqra li hsiebu dejjem fihom
biex jghinhom mill-ahjar. Ma jinsiex lil Malta, art welidu l-ghaziza, li
ghal imhabbitha, biex iragga l-paci fiha, meta naqset, ghamel
sagrificcji kbar. Le, Mons De Piro ma mietx ghal kollox, imma r-ruh
ghaziza tieghu tibqa' tghinna mis-sema u t-tifkira tal-ezempji tajba
tieghu jaghmlulna l-qalb biex bhalu nahdmu bla biza' ghal Glorja
tal-Kbir Alla, u ghall-gid tal-mahbuba Malta taghna.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
23 ta
Settembru 1933
Editorjal
Minghajr
qatt ma stennejniha kellna nilqghu bis-sabar l-ahbar tal-Mewt ta' wiehed
mill-akba membri tal-kleru Malti, l-ahbar li tlifna lill-Mons. Gius. Dei
March. De Piro, Canonku Dekan tal-Katidral.
Bniedem
nobbli fit-twelid tieghu u fl-istat sacerdotali li ghazel, baqa nobbli
sa l-ahhar mument ta' hajtu, fis-sentimenti, fl-imgieba u fl-ghamil
kollu tieghu.
Nhar
il-Hadd, 17 ta' dan, fil-waqt li kien jaqdi d-dmirijiet tieghu ta'
qassis, f'mument l-aktar solenni, meta kien wasal biex jixhet il-Barka
ta' Gesu fuq il-fidili li kienu migbura madwaru fil-Knisja ta' San
Gejtanu l-Hamrun, Mons, De Piro hassu hazin ghall-mewt u sighat wara
miet.
L-mewt
tieghu halliet vojt kbir, vojt li Alla biss, fil-Providenza kbira
tieghu, jista u jaf, jekk irid, jimlih.
Kulhadd jaf
kif u kemm dan il-bniedem hadem u ghalkemm ta' 56 sena, kien ghadu
jahdem ghall-glorja t'Alla u ghall-gid ta' l-erwieh.
Imrobbi
sewwa fil-familja, hass li Alla sejjahlu ghalih biex jikkonsagra ruhu
Lilu u ghax-xoghol tieghu, u hu bil-generozita kbira ta' qalbu
kkorrisponda ghal din is-sejha. Sar qassis skond il-qalb t'Alla, pront
li jaghmel kull sagrificcju, ta sahhtu u ta butu, ta hajtu basta li jara
l-gid isir, id-deni jonqos, l-imdejqin jistabru, il-hziena jersqu lejn
Alla.
Ghall-gherf
u ghall-prudenza tieghu sewa bhala Segretarju lill-Mons. Isqof Dom Mauro
Caruana. Mis-sena 1914 sa l-1918 hu kien Rettur tas-Seminarju
Arciveskovili.
Imma l-aktar
li kien maghruf u li ghamel gid kien fl-istituti li taghhom huwa ma
kienx biss il-mexxej, imma sahansitra l-missier.
Kellu fdat
f'idejh l-istitut Bonnici ghat-tfal ta' San Guzepp, l-istitut
tax-xebbiet imsejjah Fra Diegu, l-Istitut taz-Zejtun iffundat
mis-Sinjorina Curmi.
Kien
il-missier taghhom ghaliex huwa mhux biss kien imexxi lil dawn
l-Istituti, imma, kull fejn hass il-htiega, kien jghin ukoll minn butu
tant li tfaqqar ghal dana l-iskop hekk nobbli.
Imma n-nies
kbar kollha jhallu xi haga li ma tmut qatt warajhom u Mons. De Piro, ta'
bniedem kbir likien, halla monument haj li jibqa jfakkarna dejjem fih -
id-Dar tas-Socjeta ta' San Pawl Appostlu biex fiha jitghallum l-qassisin
ghall-Missjoni.
U din
n-nobbilta fit-twelid, fis-sentimenti, u fl-ghemil kollu tieghu kienet
tiddi izjed ghall-umilta' li biha kien moghni dan il-bniedem qaddis. Min
ma kienx jara fih il-bniedem ta' fiducja li mieghu jista' jiftah qalbu:
Il-bniedem li minnu tista' tiehu l-parir it-tajjeb? Il-bniedem li jaf
isabbar kemm bl-ghajnuna, kemm bil-kelma helwa tieghu? Il-bniedem kbir
mal-kbar, c-ckejken mac-ckejknin? Il-kelma taghna mhix bizzejjed biex
tipprova dan li qeghdin nghidu: dan jipprovawh il-fatti.
Sakemm
l-gherf tal-bniedem jista' jgharrafna, ahna nghidu li dana l-bniedem
kien qaddis u li Alla sejjahlu biex ifittex jaghtih il-premju li
jisthoqqlu ghall-hidma qaddisa tieghu.
_________________________________________________________________________
28 ta'
Ottubru 1933
Mons. E.
Bonnici.
L-Istitut
Wara l-Mewt ta' Mons. De Piro.
Dak
l-imbierek ta' telephone, kos, fih komdita' kbira u tinqeda malajr u
tiffranka hafna zmien; izda kultant idejjqek xi ftit, l-izjed meta
jkollok tqum minn fejn tkun qieghed biex twiegeb ghas-sejha tieghu. Dak
in-nhar kien ilu jcempel mis-setti mattinati; min ghal haga u min ghal
ohra. F'xi nofs in-nhar cempila ohra.
Min hemm?
Jien. Xi trid? Artikolu ghall-Lehen is-Sewwa fi zmien jumejn. Fuq hiex?
Fuq hiex trid. Ara aghmlilna xi haga fuq l-Istitut li halla Mons. De
Piro.
Ftehemna. Xi
haga fuq l-Istitut. Jekk tibda tikteb ma tispicca qatt. Kienet tkun haga
sabiha li kieku qieghed jikted l-istorja taghhom, minn mindu bdew
sal-lum. Bhal dik li kien kited darba is-Sur Fons f'daqxejn ta' kbieb li
minn ghalija sejjahlu l-Karita' f'Malta. Imma biex taghmel dan ma tridx
li jtuk jumejn biss, ghalhekk din il-bicca xoghol inhalluha ghal
haddiehor.
Wara xi
jumejn mill-mewt ta' Mons. De Piro, kelli indur l-Istitut l-izjed biex
infarraghom xi ftit u nghamlilhom ftit tal-qalb, ghalkemm kelli bzonn
minn jaghmel il-qalb lili. Malli kond nidhol f'xi wiehed minnhom, kont
inhoss bhal kesha fuqi, bhal ghoqla fi grizmejja, bhal roghda f'saqajja.
Kont bhal wiehed li donnu qieghed ifittex xi haga ghaziza u ma jistax
isibha. Thares lejn it-tfal, kont itlmahom ibexxqu fommhom biex jitlbuk
tberikhom. Sthajjilthom ighidu f'qalbhom, x'hin lejmhuni: jigi min jigi
m'hu hadd Mons. De Piro. Tajthom ragun u ghadirthom mhux ftit ghax meta
tahseb li hafna minnhom jekk mhux kollha, gabarhom hu, lilu biss jafu,
l-izjed fl-Istitut ta' Fra Diegu fejn kien ilu sitta u ghaoxrin sena,
min jista ilumhom dawn it-tfal? Daqskemm tista tlum l-ulied li wara li
tlfu l-ommhom jaraw mara ohra, ghalkemm din taghmel kemm tista biex
iddur bihom daqs l-ohra.
Mal-bxara
tal-mewt tieghu, f'dawn l-Isituti waqghet hemda kbira, hemda li tkexkex.
Imqar waqt il-loghob taghhom, dawk l-imberkin ta' tfal mill-kbir
saz-zghir, donnhom ma felhux jghajtu, jifirhu u jaqbzu bhas-soltu.
Hassew ilkoll li fl-Istitut naqset xi haga, naqset xi haga kbira u din
il-hemda fuqhom ghadha sal-lum. Donnhom qed jsitennew li tfegg xi ruh
ohra tittanta timla l-vojt li halla warajh Mons. De Piro. Il-kbar
fosthom, li ghandhom izjed ghaqal, ihossu li disgrazzja bhal din ghandha
terfaghhom izjed il-fuq, tnebbahom li kif Alla kien li baghtu f'nofshom,
Alla ukoll kien li hadu l-Genna mieghu u dik l-imhabba li biha kien
kebbislu qalb li ftit minn dik l-imhabba li biha hi mimlija bla qies
il-qalb t'Alla. Meta hu hekk ir-ruh thossha tintrefgha ghalkemm il-gisem
jibqa ibati mhux ftit.
Kont qieghed
darba, f'wahda minn dawn il-granet ghal habta ta' filghaxija, maghluq
f'kamra wahdi f'Istitut minnhom, nithasseb fuq xi kwistjoni iebsa li
kelli f'idejja x'hin bdejt nisma mill-boghod it-talb tat-tfal
fil-kappella. Smajthom jitolbu flimkien u jghidu ma nafx ghal kemm
il-darba "Sinjur tieh il-mistrieh ta' dejjem, …Sinjur tieh…." Dlonk
waqaft minn dak li kont qed naghmel, tajjart, jew tar wahdu, il-hsieb li
kelli f'mohhi u bdejt intiehem il-hlewwa ta' din it-talba li ghalmitna
l-Knisja ghall-mejtin taghna. Sthajjilt lil dawk it-tfal kollha,
ghalkemm ma kontx qieghed narahom b'ghajnejja, sthajjilthom fuq qabartu,
donnhom iridu iqajmuh minn hemm biex iroddulu l-hajja ta' kemm kien
thabat ghalihom; donni rajthom resqin wiehed wiehed ma genbu ibusulu
idejh u jghidulu grazzi hafna, bhal ma jghamlu t-tfal kollha meta
ittihom xi haga ghal qalbhom.
X'setghu
issa jtuh dawk it-tfal kollha hlief l-ghajta taghhom, hlief it-talba
taghhom, hlief il-karba taghhom? Ghidt bejni u bejn ruhi: zgur li Alla
jismaghhom bhalissa lil dawn l-iltiema? Qeghdin jitolbu l-mistrieh ghal
min ghadda hajtu jahdem bla mistrieh, qeghdin jitolbu bhala sinjal ta'
tpattija u ta' qalb tajba. Li Alla jtih il-mistireh ta' dejjem. Li Alla
ma jhallihx ibati fid-dinja l-ohra ghax f'din bata bizzejjed, li Alla ma
jcahhadlux, anqas ghal ftit ta' zmien, mill-glorja tieghu, wara li hu
ccahhad minn kollox f'din id-dinja, wara li ccahhad mill-ghana li kellu
f'butu, mill-ghozza t'ommu u ta' niesu, mill-kumdita' li biha setgha
ghadda hajtu kollha bla hsieb ta' xejn, u minn tant hwejjeg ohra
tad-dinja.
Forsi u
aktarx dawk it-tfal li kienu jghidu dik it-talba mhux kollha hasbu
x'kienet tfisser il-kelma mistrieh li kienet hierga minn fommhom, izda
Alla li hu All tal-mistrieh u tal-paci kien qieghed jifhem dak li tifhem
il-Knisja meta titlob fuq il-mejtin taghha.
Ghidt
f'qalbi: kemm hi xorti kbira li issib wara mewtek tant iltiema jitolbu
il-mistrieh ghar-ruhek bhala radd ta' hajr ghal kull ma tkun ghamilt
maghhom.
U din
it-talba ghadha tinstema fl-Istituti kollha ta' kull filghaxija u ta'
kull filghodu ghar-ruh Mons. De Piro, ghax bhalissa donnhom it-tfal u
dawk ta' madwarhom ma jistghux jahsbu f'haga ohra x'hin jilmhu l-vojt li
fih jinsabu.
Meta Alla
jrid, nahsbu f'haga ohra.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
15 ta'
Settembru, 1948.
Mons. E.
Bonnici.
Pg 4
B'Tifkira
ta' Mons. De Piro.
Nhar
il-Hamis li gej, 16 tax-xahar, jinfetah qabru fid-dell tac-cipress
tac-cimiterju. Ilu 15-il sena maghluq dak il-qabar, jghozz il-fdal
tieghu. Iz-zmien t'Alla jimxi bil-mod, izda jasal fejn irid. Minn go dak
il-qabar, sejjer jintrefa;, maghluq go tebut iehor, il-ghadam tieghu.
Minn hemm ghall-Knisja ta' Sant'Agata ta' l-Imdina u minn hawn
ghall-post tieghu f'Sant'Agata tar-Rabat sa ma Alla jsejjahlu biex
izejjenu bil-gmiel ta' ruhu.
Mons. De
Piro kien halla fit-testment: "Nista nindifen fil-Kattidral, izda rrid
li s-Superjur tal-Kumpanija ta' San Pawl jiddisponi mill-katavru tieghi
kif irid hu". B'hekk l-ebda xewqa ma wera, ghamel bixx att ta'
ubbidjenza. Minn superjur tal-Kumpanija ried isir, wara mewtu, sudditu
taghha f'dak li baqa' minnu fid-dinja. Bhalma f'hajtu kien jghid 'l
Alla: aghmel bija dak li trid Int; wara mewtu dan l-att ta'
sottomissjoni ghamlu lejn dak is-superjur li kien f'hajtu sudditu
tieghu: "bil-katavru tieghi aghmel dak li trid int!"
U x'setghet
trid il-Kumpanija ta' San Pawl hlief li tigbor fi hdanha, fid-dar
taghha, that ghajnejha dak li fadal fid-dinja mill-Fundatur taghha?
Ghadda zmien
bi zmien. Ghaddew sewwa sew hmistax il-sena. Izda l-hsieb ma baqax
sejjer mar-rih. Waqaf u nhar il-Hamis ser isehh.
Mic-Cimiteru ta' l-Addolorata ghal Sant'Agata tar-Rabat. L-Istituti
tal-Karita' li mexx f'hajtu, ikunu hemm, jimxu warajh, iwassluh
sal-post. It-tfal, li fihom jinsabu llum, aktarx li ma jafuhx, forsi
lanqas kienu ghadhom twieldu meta miet hu, jafuh biss b'ismu,
fir-ritratti tieghu fl-istitut taghhom, fil-kliem ta' tifhir u qima li
semghu fuqu. Jafuh fl-opri tieghu, ghax jekk illum dawn it-tfal jinsabu
qalb dawk l-erba' hitan ta' hniena u mhabba nisranija, dan hu gej
mill-hidma kontinwa bla mistrieh ta' xejn ta' Mons. De Piro.
Forsi dawn
it-tfal ma jxerrdux demgha minn ghajnejhom, ghax ma garbux it-telfa
tieghu, imma li kellhom nhar il-Hamis li gej, jingabru fit-triqat li
mic-Cimiteru jiehdu ghar-Rabat u l-Imdina, t-tfal kollha, binet u
subien, li trabbew fi zmienu go l-Istitut, illum forsi dawn missirijiet
u ommijiet, kienet tixtered izjed minn demgha wahda. U li kienet ghadha
hajja ommu, il-Markiza De Piro, zgur li nhar il-Hamis kif tilmah
mit-tieqa taghha l-Katavru tieghu kienet terga' ttenni dawk l-istess
kelmiet li kienet tghid kull darba li kienet tilmhu gej id-dar: gej
il-fqir tieghi.
Meta dak
in-nhar stess li miet, irhewli f'idejja l-hames Istituti li kellu hu, sa
ma jaraw x'ser isir, u bdejt inzurhom wiehed wiehed u qalloeb
ir-registri ta' l-amministrazzjoni taghhom, iltqajt, tista' tghid f'kull
istitut, imqieghed fuq l-iskrivanija u miktub minn stess, avviz li kien
jghid hekk: post ghal kull haga u kull haga f'postha. Dan, nahseb
jien, kien is-sigriet ta' l-ezattezza tal-ghageb li sibt fil-kotba
tieghu.
Post ghal
kull haga u kull haga f'postha.
Ghalhekk,
minn nhar il-Hamis li gej sa ma jrid Alla, il-fdal ta' Mons. De Piro
jitqieghdu f'posthom fil-Knisja ta' Sant'Agata.
_________________________________________________________________________
Fl-istess Pagna 4, ta' Lehen
is-Sewwa, insibu artiklu iehor ta' C.P.B. bit-titlu:
F'Ghawdex
IT-TIFKIRA
tal-bniedem sewwa, ma tintemm qatt; huwa jibqa' jghix fl-opri li jkun
halla u jibqa' mbierek minn dawk li jgwdu l-wirt tieghu. Dan it-tifhir
tal-bniedem sewwa, jaqbel wisq ghal dak il- Ministeru t'Alla tant
maghruf ghall-qdusija u ghall-hidma tieghu, li fis-17 ta' dan ix-xahar
ta' Settembru, jahbat il-hmistax l-anniversarju tal-mewt tieghu.
Monsinjur De Piro, kif kien ihobb li jsejhulu , billi l-umilta' tieghu
gaghlitu dejjem iwarrab u jahbi t-titolu tan-nobilta' u tad-ddinjita'
tieghu, li kienu jaghmluh wiehed mill-aqwa persunaggi ta' Malta.
Skop ta'
dawn il-kelmtejn mhuc li tighata l-hajja u t-tifhir tal-fundatur,
riformatur u direttur ta' ghadd ta' Istituti ta' beneficenza fiz-zewg
gzejjer taghna; dan sar, u jsir u jibqa' jsir mill-ulied gheziez
tal-Kumpannija Missjunarja ta' San Pawl, li huwa waqqaf, kif ukoll minn
tant Istituti, li huma monument l-aktar sod li jzommu dejjem hajja
l-fama tieghu; l-iskop ewlieni ta' dawn il-kelmtejn huwa li tinghata
xhieda, pubblika u kif inhi tassew xierqa, ta' kemm Monsinjur De Piro
baqa' u jibqa' fil-menti u fil-qalb ta' l-Istitut ta' l-orfni subien,
imwaqqaf f'Ghajnsielem, mill-Wisq Reverendu Kullegg tal-Kappillani ta'
Ghawdex taht l-isem ta' "Dar ta' San Guzepp", li Monsinjur De Piro dam
ghal tmien snin jiehu hsiebha, bhala l-ewwel direttur, benefattur u
missier mahbub taghha, li mill-bi8du taghha organizzaha b'ghaqal kbir,
inawgraha b'festa kcira u taha dik ix-xejra li kien jaf jaghti hu, li
biha d-Dar ghadha miexja tant tajjeb u ghaddejja dejjem 'il quddiem,
that id-dipendenza ta' l-Isqof Djocesan ta' Ghawdex u t-tmexxija ta'
Direttur, meghjun minn Assistant tieghu, zewg Sacerdoti mill-ahjar u
mill-aktar haddiema, li fil-kliem u fil-ghemil taghhom ghadu jidher
l-ispirtu ta' Monsinjur De Piro.
Jiena li qed
nikteb, li ghaddejt zmien madwar Monsinjur De Piro fil-Kurja ta' Malta,
staghgibt bosta drabi bil-hrara, bil-hegga u blimhabba li huwa kellu
lejn id-Dar ta' San Guzepp ta' Ghajnsielem; mistieden minnu, that kmand
li ma nonposx, kelli x-xorti nassisti bl-akbar pjacir, ghac-cerimonja
tal-ftuh tad-Dar, li saret, fost festi kbar, nhar Lapsi, is-17 ta'
Mejju, 1925 mill-Gvernatur ta' dak iz-zmien, war li giet imbierka
mill-Isqof ta' Ghawdex illum Arcisqof ta' Malta, meta Monsinjur De Piro,
b'ghajnejh jghumu fost bahar ta' dmugh ta' ferh u ta' kommozzjoni, wera,
f'indirizz li hareg minn qalbu, kemm habb id-Dar; smajt ukoll minn
Monsinjur De Prio, bi tbissima f'fommu, l-incident ta' meta kein fid-Dar
ta' San Guzepp ta' Ghajnsielem, ilesti ghall-festa tal-ftuh taghha, u
f'daqqa wahda, fil-waqt li kien qed jistrieh ftit, il-paviment tal-kamra
cieda minn loku, u huwa, qalb ix-xorok u mbarazz iehor sab ruhu, bla
hsieb fil-pjan ta' that, u gie mehlus minn korriment serju, kif stqarr
huwa stess, bi grazzja specjali ta' San Guzepp, li kien tant ihobb.
Id-Dar ta'
San Guzepp ta' Ghawdex ma nsiet qatt u qatt ma tinsa t-tifkira ghaziza u
mbierka ta' Monsinjur De Piro: u ma jidholx fiha habib tieghu li ma
jsemmuhx mieghu, bhala l-ewwel Direttur taghha; anzi juruh xi hwejjeg
minn tieghu, il-kamra li kienet waqghet bih u sahansitra tifkira ta' din
il-waqgha, li tikkonsiti f'disinn, impingi tajjeb hafna, li juri
l-Monsinjur De Piro, niezel ghal isfel, wiehed mit-tant sagrificcji
tieghu ghad-Dar mahbuba tieghu.
Sabiex
imbaghad, jidher aktar car, fiz-zminijiet li ghad iridu jigu kemm id-Dar
ta' San Guzepp ta' Ghajnsielem qatt ma nsiet u qatt ma tinsa lil
Monsinjur De Piro, l-ewwel Direttur taghha, il-habrieki u mahbub minn
kulhadd Direttur tal-lum haxeb u rnexxielu jaghmel fl-ewwel bitha ta'
l-Istitut, sewwa sew fid-dahla tieghu, faccata tal-bieb ta' barra,
monument b'tifkira ta' Monsinjur De Piro, etern daws l-irham u l-bronz
li minnhom huwa maghmul, li juri fil-medaljun ta' fuq ir-ritratt ta'
Monsinjur De Piro, twajjeb, dahkani, bhalma kien il-karattru tieghu,
fil-medaljun t'isfel il-San Guzepp, imdawwar bit-tfal ta' l-Istitut,
jifrah bihom u huma jifirhu bih, u fin-nofs, bejn iz-zewg medaljuni,
kitba bil-Latin, li xxandar ir-rabta li torbot l-Isitut ma l-ewwel
Direttur tieghu.
Fuq kollox,
id-Dar ta' San Guzepp ta' Ghajnsielem mhix biss tiftakar dejjem, ta'
kuljum u bosta drabi mal-gurnata f'Monsinjur De Piro, fit-talb u
fis-sufragji li hija tghmel ghall-benefatturi taghha, hajjin u mejtin,
izda wkoll ta' kull sena, fil-jum ta' l-anniversarju tal-mewt tieghu,
nhar is-17 ta' Settembru, taghmel it-tifkira tieghu specjali u
tapplikalu l-Quddiesa bit-Tqarbina tat-tfal, kif ukoll l-opri tajba
kollha tal-gurnata b'sufragju tar-ruh imbierka tieghu, li fil-waqt li
thares bil-hlewwa lejn l-Isituti kollha li huwa tant ibbenefika, thares
b'harsa specjali lejn id-Dar ta' San Guzepp ta' Ghawdex, li kienet tant
'il gewwa fil-qalb kbira tieghu.
_________________________________________________________________________
Il-Qalb ta'
Marija
Settembru
1956
Nru.21
Pg 2
Mons. De
Piro
Missier u
Habib
Fejn huma
l-kbarat tan-nazzjonijiet? Lenin, Stalin, Hitler, u ohrajn
bid-dittatorja kollha taghhom? Mietu u ma mewthom spicca kollox. Mhux
biss, l-izjed hu li anki dawk stess li kienu jappogjawhom, issa lanqas
biss ma jridu jisimghu aktar fuqhom. Imma mhux hekk fuq il-bniedem
t'Alla. L-opri tieghu jibqghu. Hekk gara dejjem mal-medda taz-zmien.
Miet Giovanni Bosco, il-Cottolengo, u ohrajn, imma ghadhom u jib qghu
magharufin matul is-snin. U fic-cokon taghha, Maltata tista' tghodd ma
dawn wiehed minn uliedha, il-mahbub Mons De Piro.
Ghaddew ga
23 sena, minn mindu halliena, imma, ghadu jghix fostna, blopri li halla
b'mod specjali bis-Socjeta' Religjuza Missjunarja, li huwa waqqaf.
L-eghmil tal-bniedem t'Alla, ma ghandux jindifen ma ghadmu, imma ghandu
jibqa mnaqqax u mnizzel b-ittri tal-bronz fil-qalb ta' kull bniedem,
biex jiswew ta' tqanqil ghall-ohrajn, u ta' hajr lil Alla.
Lil Mons. De
Piro kienet tafu Malta kollha. Ghalkemm aktarx kont issibu maghluq
fil-kamra li kellu f'kull Istitut li kien imexxi, mohhu, qalbu u butu
kienu dejjem ireddnu fuq haga wahda; biex ighin il-foqra. Bl-umbrella
that spalltu u b'xi ktieb f'idu, min kien jarah, kien jahsbu wiehed li
ma ghandux x'jaghmel. Biss meta kont tersaq lejh malajr kont taqralu
f'ghajnejh il-kotra ta' hsibijiet li kien ikollu. Hisiebu dejjem wiehed,
kif ighin il-fqar u l-ulied il-haddiema. Kull min kien jersaq ghandu
kulhadd kien johrog imfarrag. Iben, is-sinjuri, bin il-markiziz, ried
ighix ta' fqir, u dan kienet wisq tajjeb ittennih is-Sinjura Ursola,
meta tara lil binha Giuseppe riesaq lejha, "Hekku gej il-fqir tieghi".
Kienet
is-sena 1907, u l-Isqof Pace sejjah liz-zaghazugh sacerdot, Dun Guzepp
De Piro, u fdalu f'idejh l-Istitut ta' Fra Diegu. Kemm ferah b'din
il-Missjoni, il-habib tal-fqar. Kemm kien iwissihom u jipprietkalhom
biex dejjem jghixu fil-biza t'Alla, vera twissija ta' missier. Biss
daqshekk, kien ghadu mhux bizzejjed ghall-qalb ta' Mons. De Piro.
Kienet
is-sena 1922, u narawh Direttur ta' l-Istitut ta' San Guzepp (Hamrun).
Dana kien ikun ga bizzejjed, ghax-xoghol ta' bniedem wiehed, ghax
kulhadd jista jifhem kemm trid biex tahsbilhom ta' kuljum ghal ruhom u
gisimhom lil dawk imsejkna orfni. Ma kien kuntent, ried jiftah, hdejn
id-Dar ta' San Guzepp, Dar ohra ghat-trabi. U rnexxielyu, ghax ftit
boghod, fetar Dar ghac-ckejknin, u fdaha f'idejn ix-xebbiet li dahlu
fl-Istitut tas-Sinjorina Curmi taz-Zejtun.
F'Birkirkara jinsab Istitut iehor ghall-bniet imwaqqaf min-Sinjorina
Guzeppa Psaila u msejjah Istitut "San Frangisk di Paula", Mons. De Piro
dahal ghalih ukoll. F'Birkirkara stess dahal ukoll ghall-Oratorju
Festiv, li hallih in-Nutar Casolani, lis-Socjeta' li waqqaf hu. Fih ta'
kuljum jingabru wlied il-haddiema, ghad-duttrina u r-rikrejazzjoni
onesta.
Haseb
f'Ghawdex ukoll u fis-sena 1925, fetah l-Istitut ta' San Guzepp
f'Ghajnsielem ghat-tfal orfni.
Biss l-aqwa
u l-isbah opra, u li kienet il-mimmi ta' ghajnejh u li turi l-qalb kbira
li kell ta' missier u habib tal-poplu, hija bla dubju ta' xejn
is-Socjeta' Religjuza li waqqaf: il-Kumpannija ta' S. Pawl, l-ewwel
Socjeta' Missjunarja f'Malta. Ma kien kuntent li jahseb f'Malta, imma
ried ukoll jahseb f'dawk li jinsabu 'l boghod minn gziritna, u f'din
il-missjoni huwa ried jaghti preferenza lill-Maltin ta' barra. Illum
il-holma ta' Mons. De Piro sehhet. Illum din is-Socjeta' ta' San Pawl,
ghandha Dar f'Melbourne fl-Awstarlia, fost il-Maltin fejn hemm tliet
qassisin, u Dar ohra f'Perth, li ghandha Parrocca maghha, fejn hemm
ukoll tliet qassisin, li lkoll qeghdin jahdmu bla heda ghall-gid
tal-Maltin.
Kien il-jum
17 ta' Settembru, 1933, waqt li kien qieghed ma' Gesu Sagramentat, meta
s-Sinjur ghogbu jsejjah li-serv fidil ghall-premju etern. Ghex ta' fqir
fost il-fqar u ried imut ta' fqir. Miet fl-isptar Centrali fost
l-imsejkna morda. Ghalhekk dan il-jum, ghandu jkun ghaziz, mhux biss
ghall-fqar li kienu gheziez ghalih, imma sahansitra ghall-Maltin kollha
ghax kien missier u habib ta' kulhadd.
_________________________________________________________________________
Tahdita
Bijografika
Minn: Guz:
Dimech Debono.
Maghmula
minn fuq ir-Rediffusion f'eghluq il-25 sena tal-mewt ta' De Piro.
Monsinjur
Guzeppi dei Marchesi De Piro.
Monsinjur
Guzeppi De Piro kien iben in-Nobbli Alessandru De Piro D'Amico u martu,
is-Sinjura Orsla Agius li lihom twieled gewwa l-Imdina nhar it-2 ta'
Novembru, 1977.
Meta tfarfar
beda l-istudju tieghu mehtieg biex jilbes it-toga, imma l-Madonna ta'
Pompei nhar il-festa taghha fis-sena 1898 sejhitlu biex ikun Ministru
ta' l-Iben Divin taghha billi mbaghad bdiet aktar tghogbu l-qdusija
tas-Sacerdozju.
U ma dan
kollu sa mill-1894 insibuh minn ta' l-ewwel bl-Istendard tal-Licea f'idu
f'dimostrazzjoni ta' Protesta Religjuza.
Kellu 21
sena meta f'Ottubru tal l-1898 mar jistudja fil-Kullegg "Capranica" ta'
Ruma fejn dam sal15 ta' Marzu, 1902 meta xewqtu li jsir Sacerdot sehhet
minn idejn kardina fil-Bazilika ta' San Gwann fil-Lateran.
Hsieb Dun
Guzepp kien li jibqa' Barra, imma Alla riedu li jerga' lura f'Artu biex
jahdem shih ghal Artu u minn Artu ghal arijiet ohra.
Ghalhekk
fit-2 ta' Marzu ta' dik is-sena l-Isqof Pietru Pace nduna li ghal jista
jkun Missier mill-aqwa ta' l-iltiema.
Ghalhekk
fdalu f'idejh l-Istitut ta' Fra Diegu meta f'daqshekk l-istess bhal San
Gwann Bosco, hu kellu l-ghajnuna t'ommu bhala mara tassew qaddisa li
kienet.
Fl-1909 hu
ried jaghmel fatti x-xewqa li sa minn meta kien ghadu seminarista kellu
biex ikun fundatrur ta' kongregazzjoni Missjunarja Religjuza l-aktar
billi, bhalma stqarru l-Arcisqof prezenti taghna, "F'waqt li ghandna
Kongregazzjonijiet maltin tas-Sorijiet, m'hawnx hlief dik ta' San Pawl
ta' l-irgiel", jigifieri l-Kumpannija li f'dak iz-zmien kien ghadha biss
mahsuba minn Dun Guzepp De Piro biex titwaqqaf.
Ghalhekk
gharraf bil-hsieb tieghu lill-Isqof (aktar tard Kardina) Pietru La
Fontaine f'waqt li kien fostna bhala Vizitatur Appostoliku. U minn
ghandu qala' l-ghajnuna mehtiega biex il-Qdusija Tiegh, il-Papa San Piju
X. gie mgharraf b'kollox…u mbaghad bil-ferha kollha ta l-approvazzjoni
Tieghu.
Approvata u
mbierka , kif sfat, mill-Papa, Dun Guzepp nhar it-30 ta' Gunju, 1910 ta
l-hajja lill-opra tieghu billi beda bi tliet aspiranti; student u zewg
fratelli katekisti.
Mill-banda
l-ohra fl-1911 l-isqof ried li bhala hlas tal-hidma fejjieda tieghu
jaghmlu kugitur tad-Dekan tal-Kattidral kif ukoll idahhlu fit-triq li
jilhaq wiehed minn ta' madrar il-Papa ghax fehem wisq tajjeb kemm
jiswielha ta' gid lill-Knisja bniedem hekk qalbieni li sa ghaqdiet
sigrieti tal-mishutin ghamlu hilithom biex jigbduh maghhom.
Billi ghalih
tista' wkoll tinghad il-frazi: "persuna ta' nisel nobbli, imma aktar
nobbli fil-qdusija" li Berengosju qal ghall-imwielda principessa
Sant'Elena, allura hu ta min ikun jaf sew li hu qatt ma habb l-unuri.
Imma jekk
irnexxielu jisgicca mill-unuri li jkun wiehed mill-"Onorati"
tal-"Kazin…", u xejn inqas meta aktar tard f'Ruma gie mistieden bgiex
jidhol fl-"Accademia dei Nobili", b'dana kollu r-rabta ta' l-ubbidjenza
gieghlitu jaccetta l-grad ta' Monsinjur li, kif sthoqqlu, kien
inghatalu.
Fl-1914 hu
ma ferahx bil-ftit meta mill-Isqof Portelli s-segwaci tieghu
fil-"Kumpannija ta' San Pawl" inghataw il-libsa ta' missjunarji kif hija
llum.
Meta fl-1915
lahaq l-Isqof Caruana, hu malajr ghazlu segretarju tieghu. U tliet snin
wara ghamlu Rettur tas-Seminarju ta' l-Imdina.
Fl-1919
kellu sodisfazzjon jara l-ewwel wiehed minn fost il-missjunarji tieghu
ordnat Sacerdot.
L-imsemmija
opra tieghu baqghet dejjem gejja l-quddiem b'mod li fost l-akbar ferh
tieghu rnexxielu jaraha mwaqqfa kanonikament mill-istess Isqof Caruana
b'digriet ta' l-14 ta' Novembru, 1921.
Il-hsieb, li
kellu jberren f'mohhu sa minn meta fl-1902 kien qieghed jistrieh f'Davos
l-Isvizzera biex kieku jidhol fl-Istitut ta' San Guzepp li hemm mibni
bejn Birkirkara u l-Hamrun, bed bil-mod isehh wara zmien.
Ibda biex,
hu qaghad kemm il-darba flok Dun Gorg Bugeja meta dan id-Direttur ta'
l-Istitut kien ikollu bzonn iwarrab xi ftit.
Fl-1922 hu
nnifsu sar is-successur tieghu f'dik il-kariga billi t-twajjeb Dun Gorg
meit fil-25 ta' Novembru ta' dik is-sena.
Aktar tard
hu fetah dar ohra qrib l-istess Istitut ghat-trabi subien. Fl-istess
zminijie gar li s-Sinjorina Curmi, fundatrici ta' l-Istitut "Gesu
Nazzaren" fiz-Zejtun, kellha bzonn l-ghajnuna tieghu bhala l-benefattur
ta' dawk it-tfal bniet migburin gewwa fih.
F'isem
Kristu hu accetta t-talba taghha bil-qalb kollha; ha hsieb l-Istitut;
giebu l-quddiem, u bhal dak ta' San Guzepp kabbru kemm felah biex kemm
jista' jkun ma jikser qalb hadd minn dawk kollha li jkunu jinhtiegu
l-farag li jingabru fihom.
Ghalkemm
imghobbi bil-piz ta' tliet istituti tal-karita' u iehor tal-Missjoni, hu
waqqaf Orfanatrofju f'Ghawdex nhar il-21 ta' Mejju, 1925 fuq talba li
f'isem l-Isqof t'hemm kienet saritlu hames xhur qabel.
Istitut
iehor, li kellu x'jaqsam meighu, u li giebu l-quddiem, hu l-Istitut "San
Francesco di Paoli", imwaqqaf mis-Sinjorina Guzeppa Psaila gessa
Birkirkara, u li skond xewqtu, wara mewtu ghadda f'idejn is-Sorijiet
Missjunari ta' Gesu Nazzarenu.
Fl-1927
Monsinjur De Piro gie moghti f'idejh l-Oratorju ta' Birkirkara biex
ikompli jservi ghall-Edukazzjoni Religjuza t'ulied il-Poplu barra milli
xejn inqas beda jisa bhala Kullegg t'Edukazzjoni Avanzata ghal dawk li
jixtiequ jsiru Missjunarji fil-Kongregazzjoni Missjunarja tieghu.
Altru li
sewiex ta' xejn, imma sewa bil-bosta t-thabrik tal-Kanonku Penitenzjier
Dun Mikiel Sammut biex fl-imsemmi subborg twelidu ra l-imsemmi post ta'
fejda religjuza jiehu l-holqien tieghu mill-qalb twajba tan-Nutar
M.L.Casolani.
Barra milli
kien ukoll Direttur tas-Sacerdoti Adoraturi, u Rettur ta' San Kalcidonju
id-Dar ta' l-Iritiri, hu gie fl-1932 maghzul wiehed miz-zewg
Rapprezentanti tal-Kleru fis-Senat meta tghidx kemm il-darba gall-gid
t'Artu u ghall-harsien ta' Dinu, htieglu jibqa' sas-siegha ta' bil-lejl
u aktar ukoll fil-Parlament.
Aqwa minn
hekk hu kien il-bejjieni li b'ghaqlu u sforz il-hegga tieghu twittew
id-differenzi li fi zmienu kienu nqalghu bejn Knisja u Stat fejn
imbaghad id f'id baqghu jahdmu ghall-Gens Kattoliku taghna.
Mertu iehor
tieghu u illi, ghalkemm fl-1950 konna ahna li qajjimna l-kwistjoni ta'
nteress nazzjonali dwar il-probabilita' li kien hemm Papa Malti jew
ghall-inqas Papa mwieled f'Malta, imma b'dana kollu kien Monsinjur De
Piro l-ewwel wiehed li minn Ruma wassal dan it-taghrif gewwa Malta fejn
imbaghad ahna, li qeghdin inkellmukom, poggejnih quddiem ghajnejn
il-Pubbliku Malti permezz ta' l-Istampa Lokali.
Meta nafu xi
bniedem serju kien Monsinjur De Piro, allura hassejna lilna nfusna certi
li min tah limsemmi taghrif ghalibn mhux ftit importanti, kienu Nies
Awtorevoli, ghax mill-bqija ma kienx sa jemmen kollox bl-addocc.
U kemm dan
id-dubju u din ix-xewqa ghad jistghu jsiru fatti hemm il-kas li
b'minkejja ta' kemm il-darba fil-pinna tal-kittieba ta' kull gens
instabet in-nazzjonalit' ta' kull Papa li s'issa sar, ir-Registri
Ufficjali tal-Vatikan juru mod iehor ghax kif dan l-ahhar Patrick Crosse
xandar, flimkien ma l-akbar ghadd ta' Papiet Taljani, 17 Francizi, 11
Griegi, 4 Germanizi, 3 Spanjoli, 3 Afrikani, 1 Ingliz, 1 Portugiz, u
iehor Olandiz, jinsabu rregistrati zewg Papiet ohra li art twelidhom
baqghet bla maghrufa…. ghall-inqas s'issa bla maghrufa, u li allura
jisthoqq isir studju tassew kbir min-naha taghna l-Maltin ghal xi
decizzjoni li xi darba tista' ssir dwar in-nazjonalita' forsi Maltija
taghhom, specjalment war li ahna diga' fissirna x'inhi l-fehma ta' Nies
Maghrufa…ta' Nies Awtorevoli gewwa Ruma dwar il-probabilta' li f'xi
zmien kien hemm Papa malti bhalma Maltin kien hemm Princep, Duka u
Vici-Rejjiet ta' diversi artijiet.
Imma biex
inkomplu bis-suggett taghna halli nghidu li f'dik l-ahhar sen li konna
semmejna Monsinjur De Piro haseb biex jibni l-Kunvent ta' Sant' Agata
bal l-Casa Madre xierqa ghall-kongregazzjoni li kienet qeghda dejjem
tikber tant li llum tghodd aktar minn 50 Sacerdot.
L-ewwel
gebla tpoggiet fid-29 ta' Gunju, 1932, imma l-istess bhalma gralu
fil-bini l-iehor mahsub ghax-xjuh li darba kienu tfal ta' l-istitut ta'
San Guzepp, hu ma kellux ix-xorti jarah lest ghax nhar is17 ta'
Settembru, 1933, jigifieri 25 sena ilu, f'waqt li kien qieghed
jikkonduci l-ewwel festa tad-Duluri gewwa l-Hamrun, hassu hazin fuq
it-targa ta' l-artal, u miet mal-lejl fl-ghomor ta' 56 sena.
M'ghandniex
xi nghidu hu ma mietx kbir, imma biex lahaq safa Appostlu ta' Gesu'
Kristu u Missier l-iltiema hu kien ghex bizzejjed la Alla ma ppermettiex
li jmut b'mard jew b'disgrazzja zmien qabel, waqt li jkun se jaghmel xi
opra fejjeda bhal meta darba sfrondat l-art bih ghall-kamra ta' that
fl-Istitut t'Ghawdex.
Hu gie
midfun fil-Kappella tal-Familja gewwa c-Cimiterju ta' l-Addolorata, imma
15 il-sena wara, hekk kif il-Kumpannija, frott tal-hidma tieghu, kellha
superjur wiehed minn uliedha stess, maljar hasbet biex il-fdal tieghu
gie midfun qribhom go sarkofagu gdid li ghamlulu f'Sant' Agata stess
biex il-prezenza tieghu f'nofshom izzid theggihom imorru missjunarji
f'artijiet imbeghda kif hekk kienet ix-xewqa li fisser waqt mewtu.
U hutna
mbeghda f'Tunes, Lixandra, l-Amerika u l-Awstralia qeghdin diga' jhossu
l-effetti tajba ta' hidmiethom, li, kif ghedna, kienet l-istess xewqa
tieghu… l-istess xewqa patrijottika tieghu…l-istess xewqa qaddisa
tieghu.
_________________________________________________________________________
Il-Qalb ta'
Marija
Lulju 1960
Kienet
Holma.
Kienet holma
imma, l-ewwel bicca bini tad-dar ta' S. Agata kienet lesta u Mons. G.
DePiro ma xi membri tal-Kumpanija kien hemm, kif kien jaghmel soltu
darba fil-gimgha. Kien filghaxija meta bis-serjeta' kollha qal lil ta'
madwaru li kellu holma, ftit stramba, imma li xtaq jghidilhom.
"Sibt ruhi
fuq vapur, konni mixjin, meta f'daqqa wahda grat xi hsara fl-iskrun;
jiena nzilt mal-gemb u bdejt nithabat biex nirrangah, imma ma lhaqtx
naghmel dan ghax magenbi sibt 'xebba' li qaltli 'itla', halli f'idejja,
issa nkompli mmexxi jiena'. Mons G. DePiro qal li kienet holma, imma
hawn, li min jafu jaf kemm kien serju, ghalkemm sejhilha holma, that
certa mportanza meta ried jirrakkontha lill-membri tal-Kumpanija; barra
dan propju ftit granet wara Mons. DePiro miet u d-dghajsa ckejkna
tal-Kumpanija kellha tghaddi f'idejn haddiehor. Issa ahna bl-ebda mod ma
rridu nesageraw il-holma, pero' lanqas hadd ma jlumna jekk, wara li nafu
mill-famuz holm ta' San Gwann Bosco, u war li nikkunsidraw
ic-cirkustanzi kollha naslu ghall-konkluzjoni li ghalkemm f'holma dik
ix-xebba setghet kienet il-Vergni Marija li lejha Mons. DePiro kellu
kull qima.
U ma setax
ma jkunx hekk; difatti kien f'riglejn Marija Sultanta tar-Ruzarju li
fit-8 ta' Mejju 1898, waqt is-supplika, fil-Knisja tal-Gizwiti, il-Belt,
Mons. DePiro hass il-vokazzjoni sacerdotali, meta kien diga ta bidu
ghall-istudju tal-Ligi.
Aktar
l'quddiem inisbu dejjem izjed tikber fih din l-imhabba Marjana, u narawh
f'entuzjazmu ta' venerazzjoni u fiducja, ipoggi f'idejn Marija Assunta
Probandat tal-Kumpanija, u kien dak in-nhar stess, fis-sena 1932, li
ghan-nom tal-kumpanija talab lil Mons. Arcisqof Dom M. Caruana biex
iressaq quddiem il-Q. T. il-Papa t-talba biex jghaddi 'l quddiem
id-definizzjoni ta' Marija S.S.ma.
Lejn
il-Vergni Marija Mons. DePiro kien ihares sa minn dejjem bhala
l-"Ghassiesa" tal-Kumpanija, u jghidulna l-kbar taghna li kienu ghadhom
joqghodu l-Imdina meta l-Fundatur kien soltu jghid li malli jidhol
il-bieb kien ikun jaf x'ma hemmx, "ghax il-Madonna qaltli", u kien ikun
qieghed jirreferi ghall-kwadru sabih u ghaziz hafna ghalin, li allura
kien imdendel fl-intrata.
Marija ma
naqset qatt lis-serv fidil taghha, anzi riedet li jkun propju waqt li
qed jaghmel festa lilha, tad-Duluri, li tigi biex tigbor ir-ruh ta' dak
l-iben ghaziz.
Mons G.
DePiro miet u l-Kumpanija?… hafna hasbuha tispicca hija wkoll, u forsi
kellhom ragun imma l-fatti wrew il-kuntrarju; kien hemm xi hadd li
qaghad imexxi, iva, hija bla dubju ta' xejn ix-"Xebba", tal-'holma' ,
hija l-Vergni Mbierka, li l-Fundatur hallielna fir-regola li ghandha
tkun il-mudelll taghn u li ghandna nippriedkaw dejjem id-devozzjoni
taghha.
"Issa halli
f'idejja", qalet ix-'Xebba', u d-dghajsa baqghet sejra, anzi f'dawn
l-ahhar zminijiet Marija ghogobha tonorana biz-zjara taghha l-izjed
sensibbli.
Meta l-Wisq
Rev. Dun M. Callus gie maghzul mill-E.T. l-Arcisqof bhala superjur
tal-Kumpanija, huwa xtaq li l-ewwel haga li jaghmel tkun li jigbor
f'Sant' Agata l-fdal ghaziz tal-Fundatur u hekk Mons. DePiro rega gie
fostna.
Imma mieghu
giet, biex nghid hekk, ukoll il-Vergni Mbierka, meta gie moghti
lill-Kumpanija mill-Familja Cirillo, kwadru ghaziz hafna tal-Qalb bla
Tebgha ta' Marija; u kemm barka tas-Sema ma nizlitx fuqna u fuq kull min
resaq lejn din ix-Xbieha prodigjuza fiz-zmien li ilu fil-knisja taghna.
Meta
filghaxija jinzel il-lejl u tasal biex taghlaq il-gurnata, boghod
mit-taqlib u l-bluha tad-dinja, nara l-Komunita' ta' Sant'Agata,
Superjur, Studenti, Novizzi u Fratelli katekisti, jingabru madwar
il-qabar tal-Fundatur wara dik il-Qalb ta' Omm li meta kellu jigi nieqes
il-Missier ma sabitx bi tqila li tiehu f'idejha x-xorti taghna, allura
nifhmu li din tal-Fundatur ma kienitx biss holma.
Tkun talba
siekta din ta' kull filghaxija, talba libera, qasira jew fit-tul, tkun
talba tal-qalb, talba ta' l-ulied, talba li tkompli tmexxi d-dghajsa
ckejkna taghna fl-ibhra miftuha, fejn is-Sinjur joghgbu jsejhilna biex
nahdmu fil-qasam tieghu.
Hekk
il-holma saret realta.
_________________________________________________________________________
Artiklu
Francis
Darmanin S.S.P.
Pg. 257
It-Tieni
Sacerdot Malti
Li se
tfakkar il-"Christus Rex"
Fundatur
tas-Socjeta' Ta' San Pawl.
Din is-sena
l-Christus Rex, ghaqda tas-Sacerdoti, maghrufa hafna ghall-gid
spiritwali li qieghda thalli fil-kamp ta' l-Apostolat, ghogobha taghzel
lil Mons. Giuseppe De Piro biex turih lill-poplu bhala sacerdot,
patrijott u cittadin Malti.
Min hu Mons.
De Piro? X'ghamel li ismu ma jmut qatt?
Mons. De
Piro twieled fl-Imdina fit-2 ta' Novembru, 1877, min-Nobbli Alessandru
Dei Marchesi De Piro u Ursola Agius. Ta' 11-il sena beda l-istudju
tieghu fil-Liceo. Kif spicca l-istudji sekondarji z-zaghzugh Guzeppi
ssokta jistudja ghal avukat. Imma l-bniedem jipproponi u Alla
jiddisponi.
Kien fit-8
ta' Mejju, 1898, u bhas-snin l-ohra, l-istudenti ta' l-Universita' kienu
migura fil-knisja tal-Gizwiti sabiex jaghmlu s-Supplika tal-Madonna ta'
Pompei. U hekk waqt it-talba l-Madonna tisraqlu qalbu. Guzeppi hass
is-sejha, fehma u wieghed li jitlaq l-istudji tal-ligi u jaqbad ta'
l-Artal.
Ghalhekk ta
21 sena beda l-istudji ghal qassis fil-Kullegg Capranica f'Ruma.
Ix-xewqa tieghu nqatghet fil-15 ta' Marzu, 1902, meta gie ordnat
sacerdot fil-Bazilika ta' San Gwann Lateran.
Hawn Dun
Guzepp beda x-xoghol ghas-salvazzjoni ta' l-erwieh. Mons. G. Pace sejjah
lil Dun Guzepp u fit-2 ta' Awissu, 1907, tah f'idejh l-Istitut Fra
Diegu, li kien safa bla Direttur. Hu mexxa dan l-Istitut ghal 26 sena.
Fl-1909
gietu x-xewqa li jwaqqaf Socjeta' Missjunarja u fl-istess hin wera
l-hsieb tieghu lil Kardinal Pietru La Fontaine li weghdu li jressaqqlu
x-xewqa nobilissima tieghu ghand il-Qdusija Tieghu l-Papa, li dak
iz-zmien kien San Piju X. U hekk sehhet ix-xewqa tieghu u fit-30 ta'
Gunju, 1910, twieldet is-Socjeta Missjunarja ta' San Pawl bil-barka
tal-Papa San Piju X.
Fis-sena
1911 Dun Guzepp ha l-pussess ta' Monsinjur fil-Kattidral ta' l-Imdina.
Malli Mons. Caruana lahaq Isqof ta' Malta fl-1915, huwa sejjah lill
Mons. G. De Piro u ghamlu Segretarju tieghu, post li dam jokkupa sa
l-1918. Kif spicca minn Segretarju, l-Isqof ghamlu Retur tas-Seminarju
fejn dam sentejn.
Wara l-mewt
ta' Dun Gorg Bugeja, Direttur tad-Dar ta' San Guzepp tal-Hamrun, l-Isqof
qieghed lil Mons. De Piro Direttur, fejn baqa' sa kemm miet. Fl-istess
waqt kellu wkoll f'idejh l-Istitut ta' Gesu Nazzarenu li hemm iz-Zejtun,
imwaqqaf mis-Sinjorina Curmi. Huwa ghen hafna wkoll fit-twaqqif
tas-Socjeta' tas-Sorijiet tan-Nazzarenu. Wara talba li ghamillu
s-Segretarju ta' l-Isqof ta' Ghawdex, huwa waqqaf id-Dar ta' San Guzepp
li hemm f'Ghajnsielem fil-21 ta' Mejju, 1925, li kienu jiehdu hsiebha
l-membri tas-Socjeta' ta' San Pawl li huwa kiem waqqaf. Barra minn dan
kellu wkoll f'idejh l-Istitut "S. Francesco di Paola" ta' Birkirkara,
imwaqqaf mis-Sinjorina Guzeppa Psaila.
Fl-1932
Mons. Arcisqof Caruana ghazlu bhala rapprezentant tal-Kleru Malti
fis-Senat. Nghidha kif inhossha, din il-kariga sefghet ghalih f'martirju
li bih Alla riedu jtemm hajtu biex ikun tassew vittma tal-karita' u ta'
l-ubbidjenza. Mhux darba u tnejn giel li dam sas-siegha ta' bil-lejl
imqajjem u filghodu kmieni ghall-hamsa kont tarah gharkupptejh jaghmel
il-meditazzjoni. Kemm dam fis-senat irnexxielu b'ghaqal kbir u dehen
tassew qaddis, igib il-paci politico-religjuza li tant kienet mixtieqa.
Kemm tabilhaqq kienu jibuh shabu tas-Senat intwera bic-car f'mewtu u
fil-funeral li sarlu wara.
Ghandha
ragun Malta tfakkar il-hajja ta' Mons. Giuseppe De Piro, ghaliex fih hi
rat sacerdot tassew qaddis, wiehed mill-aqwa patrijotti u veru cittadin
dehen taghha.
Kien il-jum
tas-17 ta' Settembru, 1933, li Mons. G. De Piro ma kellux jara tintemm.
Dak in-nhar saret il-festa tad-Duluri ghall-ewwel darba fil-Hamrun u
Mons. G. De Piro kien ir-ruh u l-mexxej ta' din il-festa. In-nies kienu
jistaghgbu kif dan il-bniedem seta jiflah ghal tant xoghol. Il-Madonna,
li darba serqet il-qalb ta' Mons. De Piro u wrietu t-triq
tas-Sacerdozju, hekk issa f'din il-festa ghaziza taghha serqitu minn
fostna u wrietu t-triq eterna li ghaliha hadem tul hajtu kollha bla
waqfien. Miet fl-Isptar Centrali, qalb hafna tfal morda u mcahhda minn
dik l-hena li jhoss fundatur fuq is-sodda tal-mewt imdawwar minn uliedu.
_________________________________________________________________________
Artiklu
6 ta’ Frar
1961
Bro. Francis
Darmanin S.S.P.
Garrejnieh
l-Ahhar Darba.
MONSINJUR G.
DE PIRO miet fis-17 ta' Settembru 1933 u gie mitfun fic-cimiterju ta'
l-Addolarata. Fl-1948 is-Superjur Dun M. Callus S.S.P. xtaq li
l-Fundatur ikun midfun go Sant'Agata, il-post fejn kien hu stess.
Ghalhekk dal-hsieb twettaq u gie poggut f'sargofagus.
Xi sena u
nofs ilu, Rev. Fr. S. Tomlin, Fr. Master tan-Novizzi u Studenti gietu
li-idea li jhaffer Kripta fejn kien poggut il-Fundatur. Saru il-pjanti
mill-Kavallier Bonello u x-xoghol beda tiela gmielu. Kemm l-istudenti u
kemm in-Novizzi b'sagrificcji kbar hadu parti kbira ta' garr
tat-terrapien, thaffir u konkriet. Kemm hi sabiha tara lil kulhadd taht
l-inizjattiva tal-Brothers taghna imidd idu ghax-xoghol!
Wara li sar
l-ewwel qabar gie poggut Dun G. Spiteri S.S.P. fil-5 ta' Lulju 1960,
l-ewwel sacerdot mejjet tal-Kumpannija. Wara hafna tbatija u zmien
il-Kripta kienet kwazi lesta, meta nhar il-Hamis 26 ta' Jannar 1961 gie
it-trasportat il-fdal tal-Fundatur mill-kamra ta' barra. Kellna ngorruh
hemm ghal ftit xhur biex inkunu nistghu nahdmu ghax il-Kripta saret
fil-post fejn kien qieghed hu gos-sargufagus.
Bros.
Albert, Vincent, Thomas u zewg Fratelli Katekisti Bros. Calcedon, u
Lawrence, raw il-Fudatur. L-ewwel tlieta iffirmaw bhala xhieda
fid-dokument li gie mqieghed fit-tebut.
Dawl li
refghuh kienu Bros. Alber, Bincent, Thomas, Norbert, William, Dennis,
Michael, u Francis. Bro. David kien il-"photographer". Kien hemm
prezenti wkoll il-"Padre" u l-komunita' kollha. Wara li nizzilnieh
tkantat il-"Libera". Imbaghad Fr. Tomlin bierek u incensa il-fdal u gie
maghluq fis-sargofagus. Ix-xoghol sar mill-imghallem Anglu Quattromani u
nepputih Salvu. L-iskultura tas-sargufagus saret mill-iskultur
Montabello. Il-Padre qalilna biex nghidu Pater Noster u Requiem ghar-ruh
Dun Guzepp u hekk twettqet wahda mill-holmiet sbieh tal-ghaziz Fr.
Master.
Huwa hsieb
sabih ukoll ta' Fr. Tomlin li nigibu lil Fra Gilormu Gatt S.S.P. l-ewwel
Fratell u Membru mejjet tas-Socjeta' mic-Cimiterju tal-Addolorata u hekk
titwettaq il-holma, "Ulied mal-Missier Taghhom".
_________________________________________________________________________
OPERAII AUTEM PAUCI
Bulettin ta'
l-Unjoni Pontificja Missjunarja tal-Kleru f'Malta.
Ottubru-Dicembru, 1961
Id-Direzzjoni.
Pg. 1
B'Tifkira
tal-Fundatur tas-SOCIETAS SANCTI PAULI.
Socjeta'
Maltija mwaqqfa bie skop ghal kollox missjunarju, hija dik maghrufa
minna bhala "Societas Sancti Pauli". In-nies taghraf lil dawn
il-missjunarji bhala "Ta De Piro". Dawn is-Sacerdoti Maltin jidhlu f'din
il-Kumpanija bl-iskop li jmorru fl-arijiet tal-Missjoni jew kwazi
missjunarji.
Il-Fundatur.
Min waqqaf
din il-Kumpanija ta' Sacerdoti huwa l-mibki Monsinjur Guzeppi De Piro,
li, flimkien ma l-istess uliedu, u mal-"Christus Rex", ridna ahna wkoll
infakkru f'din ir-Rivista taghna. F'parti ohra qeghdin ingibu xi haga
minn hajtu, miktuba minn wiehed li jaf sewwa l-Kumpanija u
lill-Fundatur. Hawn nistghu si ftit nistudjaw lil din il-figura nobbli
tas-Sacerdot Malti li ndahal ghal din il-bicca xoghol. li jkompli izid
mal-monumenti sbieh u qalbiena li waqqaf il-Kleru Malti matul is-sekoli.
Kleru
Qalbieni.
Ighidulna
x'ighidulna l-ghedewwa tar-Religjon taghna, izebilhuna kemmm izebilhuna,
ahna nistghu dejjem niftahru b'wiccna minn quddiem, li l-Kleru Malti
ghandu fost il-fili tieghu, nies qalbiena li habbew lil Malta daws u
iktar mill-aqwa Maltin li qatt dehru fuq din il-gzira. Illum insemmu
biss lil Mons. De Piro.
L-Emigrazzjoni Maltija.
Meta
l-Maltin bdew, sistematikament, ihallu x-xtut ta' din il-gzira biex
ifittxu hozhom f'art 'l boghod, il-Knisja hadet hsiebhom ukoll. Mill-art
tal-Fidi, mill-art ta' San Pawl, minn art mija fil-mija Kattolika, dawn
hutna Matin kellhom isibu ruhom f'artijiet kwazi ghal kollox pagani u
protestanti. Mons. De Piro ma hasibx biss li jhajjar lil xi hadd imur,
imma ghal dan il-ghan waqqaf Kumpannija shiha ta' Sacerdoti. U kienu u
ghadhom dawn is-Sacerdoti li qeghdin jiehdu hsieb il-Maltin fl-art gdida
li laqghethom.
Qassis
Missjunarju
Mons. De
Piro, diga' missjunraju f'pajjizu, kien ihares iktar 'il boghod mix-xtut
taghna. Kien ihares lejn il-medda kbira ta' artijiet fejn il-Vangelu ta'
Kristu kien ghadu mhux imxandar. Kien jisma fih l-ghajta ta' dejjem
iktar qawwija u penetranti tal-Imghallem tieghu. "Xterdu mad-dinja,
ghallmu l-gnus kollha". Ried li s-Socjeta tieghu tiehu l-isem mill-kbir
missjunarju li kkonveta lil Malta: San Pawl. Ried li s-Sacerdoti li
jwiegbu ghas-sejha tieghu, jkunu missjunarji, ried li huma wkoll iharsu
bhalu lejn il-miljuni li ghadhom mhumiex fil-merhla wahda ta' Kristu.
Il-Kumpanija ghadha zaghzugha. Hija tittallab vokazzjonijiet iktar. Biex
tkun tista tibghat lil uliedha ukoll f'artijiet ghal kollox missjunarji.
Dan kien il-ghan tal-Fundatur u nitlobu 'l Alla li jsehh ma jdumx.
UT FLOREAT
Ix-xewqa
taghna hi li din il-Kumpanija tikber. Malta minn dejjem kienet generuza
mal-Missjonijiet. Ghajnuna materjali tat dejjem. Personal tat ukoll.
Imma forsi f'dan il-kamp ta' personal ghadha ma tatx bizzejjed. J'Alla
Malta taghti iktar, iktar haddiema fl-ghalqa kbira ta' Kristu.
Is-Socjeta' ta' San Pawl, imwaqqfa mill-qaddis Monsinjur De Piro, ghad
tista taghti sehem kbir. Meta qeghdin infakkru lill-qalbieni Fundatur
taghha, ejjew nitolbu flimkien ghal iktar haddiema fl-ghal tas-Sinjur.
_________________________________________________________________________
Bro. Vincent
Magro S.S.P.
Mons. G. De
Piro, Qassis li Ghamel Gieh lil Malta.
Malta
fic-cokon tagha tat nies kbar lill-Knisja Mqadds, bhalma kienu Mons. E.
Dandria, Fra Diegu (appostlu tal-Karita), Mons. G. De Piro u ohrajn.
Mons G. De Piro ghamel dejjem li sta' biex jghin lil kulhadd minghajr
ebda distinzjoni ta' hadd. Hu kien l-intermedju bejn il-Knisja u l-Istat
fis-snin 1932-33.
Mons. G. De
Piro twieled l-Imdina fit-2 ta' Novembru, 1877, u gie mrobbi fil-biza'
t'Alla minn genituri tassew tajbin. Ghall-ewwel kellu hsieb isir avukat,
imma mbaghad Alla sejjahlu ghal warajh. Il-kors tieghu sacerdotali
ghamlu Ruma fil-Kullegg "Capranica". Fl-1902, huwa gie ordnat sacerdot
minn idejn Kardina fil-Bazilika ta' San Giovanni Laterano. Lura lejn
Malta ntefa' b'ruhu u b'gismu ghax-xoghol. Diga' fl-1907 gie afdat lilu
l-Istitut ta' Fra Diegu (Hamrun) li kienet bicca xoghol kbira ghalih
wara hames snin biss li kien ilu jqaddes. Il-karigi li l-Awtoritajiet
Ekklezjastici fdawlu f'idejh kienu hafna. F'idejh kellu t-tregija ta'
dawn l-Istituti li gejjin: San Guzepp (Hamrun), tan-Nazzarenu (Zejtun),
tal-Karita' ta' San Francesco di Paola (Birkirkara), u hu stess waqqaf
l-Istitut ta' San Guzepp f'Ghawdex fis-sena 1924. Barra minn din
ir-responsabilta' kollha, ghal xi zmien kien Segretarju ta' l-E. T.
Mons. Arcisqof M. Caruana, imbaghad mill-1918 sa l-1920 kien rettur
tas-Seminarju.
Bhala
tpattija l-E.T. Mons. Arcisqof M. Caruana lil Mons. G. De Piro ghamlu
Kugitur tad-Dekan tal-Katidral. Dawn il-karigi kollha juru l-fiducja
kbira li kellhom fih l-Awtoritajiet Ekklezjastici.
Kif diga
semmejna fil-bidu l-iktar bicca soghol li swietlu nkwiet kienet dik meta
hu gie nlahhaq mill-E. T. Mons. Arcisqof M. Caruana bhal Rapprezentant
tal-Kleru Malti fis-Senat.
Tassew li
Mons. De Piro ghandna ghax niftahru bih ahna l-Maltin ghall-gid kbir li
ghamel maghna fiz-zmien l-imghoddi, izda l-gid li ghamel hu, ghadu haj
fil-Kumpanija Missjunarja ta' San Pawl li hu stess waqqaf fl-1910.
Il-hsieb tal-waqfien taghha kien li Mons. G. De Piro jibghat missjunarji
f'dawk il-postijiet kollha fejn m'hemmx qassisin bizzejjed, dejjem bi
prefernza fejn jinsabu l-emigranti hutna l-Maltin. Dan il-hsieb
bil-ghajnuna t'Alla u war hafna provi il-Kumpanija ta' San Pawl qieghda
twettqu bis-shieh. Il-Kumpanija ga ghandha zewgt idjar go Perth u go
Melbourne (l-Awstralja), u ohra go Windsor (il-Kanada). Hafna jghidulek
li kieku l-qassisin taghna ma marrux f'dawn il-postijiet, kieku llum
il-Maltin tilfu l-fidi ghal kollox. Il-Kumpanija ta' San Pawl ghandha
wkoll tliet idjar hawn Malta: St. Agatha's (Rabat), San Guzepp (Hamrun),
u l-Oratorju Birkirkara.
Nistqarru
bejn u bejn ruhna: "Kienx bniedem kbir Mons. G. De Piro? Jisthoqqlu jew
le tifhir lil dan il-qassis Malti hekk ta' hila u dehen?" Din kienet
ir-ragun li "Christus Rex" din is-sena ghazlitu bhala l-qassis li ghandu
jigi maghruf minn kull Malti ta' din il-Gzira taghna.
_________________________________________________________________________
Ghawdex
15 ta'
Novembru, 1961
N. Bonavia
S.S.P.
Pg. 2.
Monsinjur G.
De Piro u l-Istitut ta' Ghawdex.
F'dawn
il-granet f'Malta l-ghaqda ta' "Christus Rex" sejra turi (din is-sena)
lil Mons. G. De Piro bhala Figura Nazzjonali. Hija haga tassew sabiha li
ntaghzel dan il-bniedem. Dan il-bniedem li huwa tant maghruf mix-xjuh
kien jahasra qed jintesa miz-zghar. Sacerdot li tant ghamel gid ghal
Malta u Ghawdex. Huwa maghruf bizzejjed ghall-imhabba li kellu lejn
l-iltiema u gha dak il-Monument haj tal-Fidid taghna, is-Socjeta
Missjunarja ta' San Pawl li huwa waqqaf.
Izda ma'
Ghawdex Mons. G. De Piro ghandu x'jaqsam b'mod specjali, ghaliex fl-1925
f'isem l-Ecc. tieghu Mons. Arcisqof M. Gonzi, quddiem il-Gvernatur Sir
Waloter Congreve fetah l-Istitut ghaziz ta' San Guzepp f'Ghajnsielem.
Kif beda
l-istitut:
Il-Knisja
bhala Omm hanina minn dejjem xtaqet li tiehu hsieb l-iltiema f'Ghawdex;
ghalhekk naraw l-Arcisqof Mons. P. Pace diga b'dan il-hsieb iberren
f'rasu. L-Isqof ta' warajh Mons. G. M. Camilleri O.E.S.A. ma halliex dan
il-hsieb jghaddi mar-rih u infatti flimkien ma' l-Arcipriet u
l-Kappillani ta' Ghawdex qatghuha li jwaqqfu Istitut fil-Villa Gauci
biex b'hekk ikunu bdew xi haga. Izda l-prividenza riedet li jkun
haddiehor li jiftah l-istitut propju ta' ta' Ghawdex. Le mhux fil-Villa
Gauci, izda fid-dar stess li fiha darba kien joqghod il-maghruf Ballijju
ta' San Gwann.
Il-Waqa
Tal-Monsinjur:
Mons.
Arcisqof M. Gonzi li dak iz-zmien kien Isqof ta' Ghawdex, sejjah lil
missier il-fqar Mons. G. De Piro (ghax hekk kienu jzommuh f'Malta) biex
jiehu hsieb jiftah Istitut sewwa gewwa Ghawdex. Mons De Prio bniedem ta'
qalb tad-deheb ma ghidux kemm ferah meta l-Isqof tah din l-ahbar. Izda
ghalih kienet haga difficli li jkun jista jlahhaq ma' Ghawdex ukoll,
ghax f'Malta huwa kien diga' qieghed jiehu hsieb ta' diversi Istituti.
Izda dak li jrid Alla jsir. Ghalhekk wara Mons. De Piro mar Ghawdex u
beda t-tiswija tad-dar. Waqt dan iz-zmien gara fatt li jure kemm
id-dimonju ma hax pjacir b'dan ix-xoghol. Mela darba waqt li Mons. De
Piro kie qieghed jistrieh f'wahda mill-kmamar ta' fuq waqa' s-saqaf bih.
Alla ried li ma baqax mejjet b'dik il-waqa'. B'dana kollu ma sofriex
hlief il-ksur ta' siequ u xi ftit gerhat ohra. Minkejja dan il-fatt,
il-Monsinjur li kien ser jiftah l-Istitut privatament qal li jrid jifthu
b'Solennita' l-aktar kbira. Ghalhekk nhar Lapsi ta' l-1925, l-Ecc.
tieghu l-Arcisqof Gonzi u l-Gvernatur Sir Walter Congreve waslu
f'karozza wahda biex jifthu ufficjalment l-Istitut Djocesan ta' Ghawdex.
Kien hemm prezenti wkoll ghal din ic-cerimonja hafna dinjitarji kemm
Ekklesjastici kif ukoll Civili.
Is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl.
Monsinjur De
Piro sejjah biex jiehu hsieb dan l-Istitut lill-gheziez uliedu,
il-membri tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl. Dawn il-membri kienu
mharrgin sewwa fix-xoghol ghax kien ilhom hafna jahdmu qal l-Iltiema ta'
l-Istitut ta' San Guzepp il-Hamrun. Sa mill-bidu nett tat-twaqqif
tal-Istitut f'Ghawdex il-Monsinjur gharaf l-importanza tax-xoghol.
Ghalhekk f'qasir zmien waqqaf is-sengha tal-hajjata, mastrudaxxa u
tal-Iskarpan. Kull meta kien jigi Ghawdex Monsinjur De Piro kien dejjem
jigi mghobbi b'xi haga. Darba fost l-ohrajn wasa b'qartas mhux bhla
tas-soltu, f'dan il-qartas kien hemm strument tal-banda u dak in-nhar
dan it-twajjeb missier qal li jrid iwaqqaf banda. Intant strument wara
l-iehor il-banda twaqqfet. U min jaf kemm kellu progetti ohra l-Fundatur
ghall-Istitut, imma Alla qallu bizzejjed. Kien sew sew is-17 ta'
Settembru 1933 meta r-ruh ta' dan il-bniedem qaddis ittajret bejn
is-smewwiet biex tiehu l-premju li kien jisthoqqilha. Monsinjur De Piro
miet f'riglejn l-artal wara l-purcissjoni tad-Duyluri gewwa l-knisja
tal-Hamrun. Ezatt kif xtaq hu ghax dejjem kien jitlob; "sinjur aghmel
mmut vicin tieghek f'riglejn l-artal".
L-Istitut u
l-Kleru ta' Ghawdex.
Wara l-mewt
tal-Fundatur il-membri tas-Socjeta ta' San Pawl baqghu jiehdu hsieb
tal-Istitut huma. Izda wara sena minhabba hafna xoghol li kellha Malta,
dis-Socjeta ta' San pawl kellha thalli dan l-Istitut. Ghalhekk
l-Arcisqof sejjah lil Dun Guzepp Galea Rapa u hatru l-ewwel Direttur
tal-Istitut ta' Ghawdex. Dan kien fl-1934. Din l-ghazla kienet tassew
minn Alla ghax Dun Guzepp sa mill-ewwel wera l-kapacita' u l-imhabba
tieghu lejn l-Istitut. Dan jixhdu x-xoghol li ghamel bhal ma huma
d-dormitroju, ir-refittorju, is-sala tat-tijatrin u hwejjeg ohrajn. Izda
l-ikbar opr li ghamlu Dun Guzepp hi bla dubju ta' xejn il-bini
tal-Istitut il-gdid, u li hija haga kollha kemm hi tieghu. Illum ma' Dun
Guzepp hemm Dun Gwann Galea li ilu mill-1934, il-Kanonku Emanuel Galea
li jiehu hsieb l-istamperija, Dun Tarcis Attard prefett tat-tfal, u hemm
ukoll xi Sorijiet Agostinjani.
Monument lil
Mons. De Piro.
Il-Kleru ta'
Ghawdex ried jaghmel xi haga biex Mons. De Piro fundatur tal-Istitut
jibqa' imsemmi ghal dejjem bhala benefattur kbir tat-tfal iltiema
f'Ghadex. Ghaldaqsthekk ghamlulu Monument fil-bitha tal-Istitut
il-qadim, u li kien gie mikxuf fid-9 ta' Mejju 1948 mill-Ecc. Tieghu
Mons. G. Pace Isqof ta' Ghawdex. Ghal din l-okkazjoni kien hemm prezenti
ghadd kbir ta' Kappillani u Kleru, flimkien ma' rapprezentanza sabiha
ta' nies Ghawdxin. Il-Monument huwa xoghol tal-Professur Pisi, biex
b'hekk Mons. De Piro ma ' jintesa qatt u l-Ghawdxin kollha jibqghu
jiftakru f'dan il-Benefattur kbir ta' wliedhom.
_________________________________________________________________________
Il-Qawmien
16 ta'
Novembru, 1961
Norbert
Bonavia S.S.P.
Pg. 2
Mons. G. De
Piro.
Din is-sena
l-ghaqda ta' 'Christus Rex', ippropniet lil Mons. Guz\eppi De Piro bhala
figura nazzjonali. Kienet ghazla tassew sabieha l-ghaliex dan il-bnedem
huwa veru ezempju ghal kulhadd kemm fil-hajja privata tieghu, u kemm
fil-hajja pubblika. Huwa hadem f'diversi kampijiet ta' xoghol ghall-gid
ta' art twelidu u tal-Knisja.
Hadem
fl-istituti tal-karita'. Hekk per ezempju, insibuh bhal direttur
fl-istitut ta' Fra Diegu u ta' San Guzepp il-Hamrun. Insibuh bhala
wiehed li hadem kemm felha ghat-twaqqif ta' l-isititut tan-Nazzarenu
taz-Zejtun u ta' San Frangisk di Paoli f'Birkirkara. U mbaghad insibuh
bhala fundatur fl-istitut ta' San Guzepp ta' Ghawdex. Dan ta' l-ahhar,
kien l-Arcisqof taghna li talbu biex iwaqqfu. Dan sar fi zmien meta
f'malta kellu diga' f'idejh erba' istituti u s-Socjeta' Missjunarja ta'
San Pawl li kien ghadu kif waqqaf.
Xoghol iehor
likellu kien il-Parlament. Mons. Isqof Mauru Caruana ghazlu biex ikun
rapprezentant tal-Kleru fis-Senat. Dan kien post delikat hafna imma huwa
gharaf jaqdi dmirijietu sewwa. Min ma jfitakarx x'ghamel Mons. De Piro,
fil-kwistjoni bejn Lord Strickland u l-Knisja? Il-paci u l-ftehim kien
kollu xoghol tieghu.
Minn barra
dan Mons. De Piro kien ukoll, segretarju generali ta' l-isqof Mauru
Caruana, Rettur tas-Seminarju u Dekan tal-Katidral. Dawn il-karigi gew
moghtija lilu bl-ubbidjenza, ghax hu dejjem hass li ma kien den ta' dawn
il-karigi. Anki l-unur li jkun Monsinjur irrifjutah u ghamel kemm felah
biex ma jiehdux, izda l-isqof obbligah.
Opra ohra
kbira li ta lill-Knisja u lil Malta Mons. De Piro hija s-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl. Din kienet l-aqwa opra ta' hajtu, u kemm
swietlu lill-ghaziz fundatur din is-socjeta' taghna! Bizzejjed li wiehed
ikun qara xi hajja ta' qaddis li kien fundatur ta' xi Ordni jew Socjeta'
biex ikun jista' jifhem ftit xi tfisser tkun fundatur ta' Ordni jew
Kongregazzjoni Religjuza. Mosn. De pro hass li malta ghandha tkun tafulu
lil Alla tal-Fidi taghha hekk providenzjali. Ghalhekk waqqaf l-unika
kongregazzjoni Religjuza Maskili ta' Malta. lil uliedha ziedilhom vot
mat-tlett voti Evangelici, il-vot tal-Missjoni, biex imorru f'kull parti
tad-dinja, bie prefernza ghax-xoghol qalb l-Emigranti Maltin. Illum wara
erbghin sena mit-twaqqif Kanoniku taghha s-Socjeta' Missjunarja ta' San
Pawl, barra li ghandha tlett djar hawn Malta, fosthom l-istitut ta' San
Guzepp tal-hamrun li ilu ghandha minn zmien il-fundatur, ghandha wkoll
zewg djar l-Awstralja u ohra l-Kanada fejn hemm l-iktar emigranti
Maltin.
Mela hija
haga tassew sabiha li din is-sena gie maghzul Mons. Guzeppi De Piro biex
Malta kollha terga' ggedded il-memorja ta' dan il-bniedem u timitah.
Ghalhekk nixtieq inheggeg lil kulhadd jiehu parti fic-celebrazzjonijiet
li sa jsiru ad unur tieghu. L-Istitut Kattoliku fil-hamsa u ghoxrin ta'
Novembru sejra ssir Akkademja u fil-Motherhouse tas-Socjeta' Missjunarja
ta' San Pawl ir-Rabat ghall-okkazjoni sejra tinfetah ghall-pubbliku
parti gdida mid-dar fit-18 u 19 ta' dan ix-xahar, wara li tkun imbierka
mill-Arcisqof.
_________________________________________________________________________
Il-Berqa
Is-Sibt, 2
ta’ Dicembru, 1961
Minn N.N.
Pg…
Socjeta’
Maltija tal-Emigranti.
Ghaqda
missjunarja ta’ San Pawl.
"Nahsbu
f’hutna ta’ barra". Dawn il-kliem hargu mill-qalb imhegga ta’ Mons.
Guzeppi De Piro. Huwa kien bniedem li jilmah fil-boghod u gie
ghall-konkluzjoni li ghandu jkun hemm Socjeta’ Maltija ta’ Sacerdoti u
Brothers li jkollha hsieb specjali tal-emigranti Maltin. Kien ghadu
jistudja ghal sacerdot meta dan il-hsieb beda jberren go mohhu. Izda
kellu jistenna disa’ snin sakemm il-hsieb tieghu twettaq fl-1910
bil-barka tal-Qaddis San Piju X, u F’Gunju ta’ l-1921 ir-regoli gew
approvati u s-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl giet imwaqqfa.
Il-progress
li s-Socjeta’ kienet qieghda taghmel narawh imfisser f’ittra li
l-Arcisqof Mawru Caruana kien baghat lil Mons. De Piro f’gheluq il-25
sena li kien ilu jqaddes. L-ittra tibda hekk: "Hadt tassew gost meta
rajt li s-Socjeta’ ta’ San Pawl, ghall-missjonijiet ta’ barra, sejra
gmielha ‘l quddiem that il-ghajnejn tieghek li bdejtha, waqqafta u
qieghed tmexxiha".
U bhala
awgurju ghall-gublew tieghu sacerdotali, l-Arcisqof issokta jiktiblu:
"…nixtieqlek li dak li zrajt u li nibet u li msoqqi bil-gharaq tieghek,
kiber u beda jaghti l-frott, meta taghlaq il-50 sena tal-quddiesa
tieghek tarah sigra, tara wkoll hafna xtieli mehudin minn dis-sigra u
mhawlin band’ohra, saru sigar u li fuqhom marru jittajru biex jistkennu
l-ghasafar ta’ kull gens u li dak in-nhar inti tisma’ dawk l-ghasafar
jghannu bla mistrieh, donnhom jizzu hajr ‘l Alla talli mhabba fik sabu
l-kenn, id-dawl u l-hajja."
L-awgurju
twettaq izda mhux ghal kollox. Ghax Mons. De Piro miet fl-1933 u ma
setax jara s-sena 1952, is-sena tal-gublew sacerdotali tieghu. Imma
l-parti l-ohra sehhet tassew ghax fl-1952, is-Socjeta’ kienet diga’
baghtet xi whud mill-membri taghha l-Awstralja u b’hekk bdiet thawwel
xtieli ohra f’artijiet imbeghda.
Fil-Kostituzzjoni "Exsul Familia", li l-Papa Piju XII kien hareg
fl-1952, huwa wera x-xewqa li l-emigranti jkollhom maghhom sacerdoti ta’
l-istess ilsien taghhom, sacerdoti li jkunu jistghu jifhmuhom ahjar
fid-diffikultajiet taghhom. Hutna l-Maltin emigranti ghandhom ukoll
maghhom sacerdoti Maltin.
Il-Hadd, 13
ta’ Jannar, 1952, ma ghandu jintesa qatt mill-emigranti Maltin ghaliex
kien il-jum li fih giet miftuha l-ewwel Dar tal-Missjoni gewwa
l-Awstralja, f’Melbourne, mill-E.T. l-Arcisqof Mannix, Dar li ghandha
dan il-hsieb specjali - li tahdem fost l-emigranti Maltin.
L-Arcisqof
ta’ Perth, Mons. Redmond Prendville, f’ittra tieghu tat-18 ta’ April
tal-1956, ghogbu jafda f’idejn is-Socjeta’ ta’ San Pawl id-direzzjoni
"in perpetuum" bil-"cura animarum" tal-Parrocca gdida ta’ Swanbourne,
Western Australia, fil-waqt li l-Maltin li jinsbu tant f’Perth kemm
ukoll f’dak l-Istat jibqghu that il-kura ta’ l-istess Socjeta’.
Fl-1958
is-Socjeta’ hawlet fergha ohra gdida f’kontinent iehor. Din id-dar, li
qieghda f’Windsor, Ontario, Kanada, fiha 2 sacerdoti u Lay-Brother.
Bhad-djar l-ohra ta’ l-Awstralja sservi wkoll bhal centru ghall-Maltin.
Illum
is-Socjeta’ tghodd fuq is-60 membru u ghandha 3 djar hawn Malta: -
Il-Motherhouse Sant’Agatha, fejn jitrawmu l-futuri missjunarji,
sacerdoti u brothers: l-Istitut ta’ San Guzepp, il-Hamrum: u l-Oratorju
B’Kara. Ghandha wkoll 3 djar ohra barra minn Malta, li diga semmejna
izjed ‘l fuq. Hija baghtet diga 14-il- missjunarju, 1 l-Abbissinja, 3
fil-Kanada u 10 fl-Awstralja: li qeghdin 3 f’Perth u 7 f’Melbourne.
Ghalhekk
hija gaga ta’ konsolazzjoni x’hin tiftakar li hawn Socjeta’ Maltija li
qeghda trawwem novizzi u studenti bil-hsieb li tibghathom ma’ hutna li
biex isibu x’jieklu hallew art twelidhom u ‘l mieshom.
Ghalhekk
kienet profezija dik ta’ l-Arcisqof Caruana meta qal lil Mons. De Piro…
"tara wkoll hafna xtieli mehudin minn din is-sigra u mhawlin band’ohra,
saru sigar u li fuqhom marru jittajru biex jistkennu l-aghsafar ta’ kull
gens ighannu bla mistrieh donnhom jizzu hajr ‘l Alla talli mhabba fik
sabu l-kenn, id-dawl u l-hajja".
Naghmel
ghalhekk, appell lill-Maltin kollha specjalment lil dawk li ghandhom
nieshom emigranti, biex ighinu lil din is-Socjeta’ l-ewwel bit-talb
(ghax dan hu l-aqwa ghajnuna) u mbaghad billi jghinu l-Vokazzjonijiet
permezz tal-propaganda u fl-ahhar, ghax necessarja hafna, l-ghajnuna
materjali, biex dan ix-xoghol nobbli li zera’ u saqqa bil-gharaq tieghu
Mons. De Piro jkompli jikber ghall-glorja t’Alla u ghall-gid ta’
l-erwieh, specjalment ta’ hutna l-emigranti.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
It-Tlieta,
28 ta’ Novembru, 1996
Minn 'Wiehed
Minnkom'
Pg 3.
Il-Veri
Hbieb ta' L-Emigranti.
Socjeta' li
ghad Tikber Sewwa.
Meta thares
lejn l-istatistika tal-Gvern u tfittex kemm emigranti hallew pajjizma
ssibl li mill-gwerra 'l hawn telqu madwar 77, 700 ruh sa l-ahhar ta'
Settembru li ghadda. Izda ahna naqrawx qalb dawk in-numri l-istroja u
l-problem spritiwali li ghandu jew ser ikollu kull wiehed minnhom. Kemm
minnhom ghandhom bzonn ta' qassis li jiehu hsiebhom? Kollha kemm huma.
Fost dawk
l-emigranti, matul dawn l-ahhar hmistax il-sena, hallew pajjizhom
tnax-il qassis u tliet frajiet ta' Socjeta' relugjuza b'vokazzjoni
missjunarj. Qabdu tliet triqat tal-bahar ghal kollox differenti: it-triq
tal-Punent lejn il-Kanada, it-triq tal-Lvant lejn l-Awstralja u t-triq
ta' l-Afrika lejn l-Abissinja.
Dawn
il-missjunarji tal l-emigrant telqu mid-dar taghhom ta' Sant'Agata u
huma membri tas-socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Xoghol ta'
Snin.
Il-missjunarji ta' ordni religjuz ma jsirux bil-bakketta magika.
Jithawlu u jitilghu ftit ftit, sena wara l-ohar, bhal dawk is-sigar li
thawlu u ghadhom telghin malli tidhol fil-kunvent ta' Sant'Agata. Anzi
l-ewwel zerriegha taghhom, l-weewl zerriegha ta' sigar li ghandha futur
kbir, zeraghha Monsinjur De Piro. L-idea ta Monsinjur De Piro, li
jwaqqaf din is-Socjeta', gietu fl-1910 u l-Papa qaddis Piju X, fl-istess
sena berikha. Izda din iz-zerriegha, bhaz-zerriegha kollha, li taghti
frott tajjeb, damet zmien twil bhal midfuna fid-dlam. Fl-1921 l-Arcisqof
Caruana approva s-Socjeta'. Sitt snin wara, pijonier ta' mijiet ohra li
ghad iridu jimxu warajh, Fra Guzepp Caruana, telaq lejn l-Abissinja.
Telaq wahdu u ghal sebgha u ghoxrin sena baqa' wahdu. Is-Socjeta' ma
rnexxilhiex tibghat missjunarju iehor. Fra Guzepp li ghamilha ta'
kollox, minn spizjar sa mastrudaxxa, minn bennej sa infermier,
ghandl-unur li zamm il-bandiera tperper u salva l-idea missjunarja
tas-Socjeta'.
Imbaghad
giet il-gwerra. U Sant'Agata saret kamp ta' l-internament. Internati,
suldati, bahrin, pulizija, bombi fuqha, shelters fil-katakombi. Izda
z-zejt fil-lampa ta' quddiem l-atar baqa jixghel dejjem. L-idea
missjunarja ma ntfiet qatt.
Fl-1948
telaq l-ewwel grupp ta' sacerdoti ghall-Awstralja u fl-1958 telaq
l-ewwel grupp ghall-Kanada.
Is-Superjur, Dun Mikiel Callus, li tant hadem u kabbar is-Socjeta'
tista' tghid minghar hadd ma nduna, ghaliex hadem bie spritu ta' umilta'
nisranija, seta jiftah quddiemu l-mappa u jimmarka kull fejn is-Socjeta
kienet qieghda tahdem u kull fejn ghad trid tahdem.
Il-Missjunarji ta' San Pawl kienu gargu mill-katakombi u kienu qabdu
t-riqat tad-dinja. Fi zmien ghaxar snin mill-1948 sal l-1958, kienu
fethu djar f'Melbourne, f'Perth u f'Windsor ta' Ontario.
Il-Futur hu
taghhom.
Meta, ftit
granet ilu, gie inawgurat il-gewnah gdid tal-Kunvent ta' Sant'Agata,
mort bl-idea li ser nara bhal dormitorju ghan-novizzi godda. Kien ili ma
mmur snin. U sibt mhux biss Kunvent gdid ikbar, nadif, organizzat, imma
hajja u spirtu gdid ukoll. Fin-novizzi u fil-qassisin godda hemm
l-ispirtu ta' min ihoss li ghandu l-futur tieghu. hemm l-entuzjazmu.
Hemm il-fidi. U tidher, ghax thossha, li hemm il-grazzja ta' Alla.
Il-grazzja ta' Alla dejjem thossha meta tiltaqa' maghha. U l-Providenza
ta' Alla, specjalment il-Providenza tal-vokazzjonijiet godda, ta'
l-ghoxrin student u tat-tletin aspiranti, kwazi tmissha b'idejk.
Mort rajt
il-kappella gdida tal-Madonna, li ghaliha hemm devozzjoni kbir minn
Malta kollha, u sibt gojjell artistiku. Il-kappella b'armonija ta'
kuluri ta' irham mill-isbah, giet ideata mill-kavalier Vincenzo Bonello!
Ftakart meta konna flimkien ghaxrin sena ilu u meta, qabel ma tlaqna
ghall-ewwel vjagg li seta' kien il-qabar taghna, konna tlabna flimkien
ma' l-ohrajn u ma' Dun Mikiel Callus f'dik l-istess Knisja. Minn hemm
haduna f'nofs l-Afrika. Donnu destin li kull min jidhol Sant'Agata jrid
jaqbad it-triqat tad-dinja.
Jemigraw
maghhom.
Izda
l-missjunarji ta' San Pawl, li jridu jahdmu u jghixu, jimxu u jmexxu
l-emigranti Maltin, u maghhom emigranti Taljani, Francizi, Irlandizi, ma
jitrawmux qal il-katakombi ta' Sant'Agata. Jitrawmu jew qalb it-tfal ta'
San Guzepp tal-Hamrun, jew qalb it-tfal ta' l-Oratorju ta' Birkirkara. U
hemmhekk, avolja qalb it-tfal, bl-isfond tal-hajja taghhom u ta'
nieshom, jitghallmu iktar u jiedu esperjenza ikbar tal-hajja,
specjalment tal-hajja taz-zghazagh milli jistghu jiehdu mill-kotba
kollha tal-librerija tal-Kunvent. Studju, Sports, banda, Scouts, snajja,
teatrini, aptit u l-allegrija ta' min hu taht l-ghoxrin sena.
Fl-Oratorju organizzaw brigat bil-banda taghha. Kollha ideat u
attivitajiet li jemigraw maghhom ghal qalb iz-zghazagh u t-tfal ta'
l-emigranti Maltin.
Sal-lum
is-Socjeta' ghandha 26 qassis u 12 il-missjunarju. Izda Dun Mikiel
Callus jista jahseb ghal passaporti godda u jaqbad jimmarka fuq il-mappa
tal-Kanada u ta' l-Awstralja ic-centri godda li s-Socjeta ta' San Pawl
tiftah fihom.
U kultant
jinzel sal-kripta u jiehu l-pariri minn Monsinjur De Piro.
Il-pariri
ta' Monsinjur De Piro huma cari: aktar vokazzjonijiet u iktar
missjunarji qal l-eluf u l-eluf ta' emigranti Maltin. U mbaghad jasal
iz-zmien tal-Missjonijiet l-ohra. Hafna jiddependi mill-ghajnuna u
mill-"borse di studio" li jghatu l-hbieb ta' din is-Socjeta'.
U s-sigar
godda li thawlu fid-dhul ta' Sant' Agata, ghad jikkbru u jaghtu l-frott
huma wkoll. Is-sigar li jikbru huma simbolu tal-futur.
-_________________________________________________________________________
Lil Hutna
Dicembru,
1961.
Bernard
Mangion S.S.P.
Pg. 62
Mons. De
Piro u l-Emigranti.
Kull min
jiftakar lil Mons. G. De Piro, jiftakru bhala bnedem mill-izjed attiv,
li kien igawdi l-fiducja u r-rispett tas-superjuri ekklezjastici tieghu.
Bizzejjed insemmu xi ftit mill-hidma tieghu ta' gid ghal Malta,
specjalment ghall-fqar taghha; kien Direttur ta' mhux inqas minn hames
Istituti tal-karita'; Segretarju ta' l-Isqof Caruana; Rettur
tas-Seminarju; rapprezentant tal-Kleru fis-Senat; Direttur tal-Lega
tas-Sacerdoti Adoraturi; ko-fundatur tas-Sorijiet Missjunarji ta' Gesu
Nazzarenu. Izda l-aqwa bicca xoghol li ghaliha haseb sa minn meta kien
ghadu jistudja ghal sacerdot, hija bla dubju ta' xejn is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl.
Bhala
Socjeta' Maltija, b'ideal Missjunarju, zgur li ma setax isib patrun
ahjar mill-Appostlu tal-Gnus. Ra mill-boghod kemm kien se jbati
l-emigrant Malti mighajr sacerdot malti u ghalhekk mimli bi spirtu
tassew Pawlin iddecieda li bhalu f'hutna ta' barra kienet l-ghjta
kontinwa tieghu. Ghalhekk ix-xoghol qalb l-emigranti ghamlu l-fini
principali tas-Socjeta' tieghu. Ghax, x'jiswa li ndahhlu fil-Knisja
Nsara godda jekk imbaghad nitilfu lil dawk li huma diga Nsara?
Is-Socjeta' ta' San Pawl, mimlija bl-ispirtu missjunarju u bl-imhabba
ghal "hutna ta' barra", tal-Fundatur taghha, qieghda twettaq xoghol ta'
fejda fost l-emigranti taghna. Meta wiehed ihares lejn il-gid li qieghda
taghmel din is-Socjeta' zgur li ghandu jghodd lil Mons. De Piro bhala
l-ikbar benefattur ta' l-emigrant Malti.
Kien fl-1948
meta l-ewwel membri tas-Socjeta' - Fr. Wistin Grech u Bro. Pantalleresco
- bdew il-hidma taghhom fl-Awstralja. Wara hafna tbatija u qtigh ta'
qalb fl-1951 fethu l-ewwel dar, is-St. Mary's Mission House gewwa
Melbourne - u kemm kienet mixtieqa u ghal qalb il-Maltin din id-dar juri
l-fatt li mill-ewwel saret ic-centru taghhom, centru li fih isiru
attivitajie spiritwali u wkoll rikreattivi. Fl-1952 mar gewwa
l-Awstralja fuq talba ta' l-Arcisqof ta' Melbourne, Fr. Galea. Ix-xoghol
dizinteressat taghom gibed l-ammirazzjoni ta' l-Awtoritajiet
Ekklezjastici li wrew ix-xewqa li jkollhom fosthom membri tas-Socjeta'
ta' San Pawl. Matul is-snin in-numru tas-sacerdoti tas-Socjeta' beda
jikber u mieghu bdiet tikber l-attivita' missjunarja. Izjed ma jmorru
qassisin l-Awstralja, izjed jinfethu orizzonti godda.
B'sinjal ta'
rikonoxxenza tax-xoghol imwettaw mill-membri tas-Socjta' fid-Djocesi
tieghu, l-Isqof ta' Perth, fl-1956 ta f'idejn il-kura tas-Socjeta
l-parrocca ta' Swanbourne. Wara biss 13 il-sena s-Socjeta' ckejkna ta'
San pawl ghandha fl-Awstralja, is-St. Mary's Mission House ta' Melbourne
b'erba sacerdoti u brother u s-St. Mell's Mission House u l-parrocca ta'
Swanbourne f'Perth bi tliet sacerdoti u brother, filwaqt li sacerdot
iehor jahdem bhal social worker f'Sale. Is-Socjeta' taghna ghanha wkoll
dar ohra - is-St. Paul's Mission House f'Londra, Ontario il-Kanada, fejn
hemm jahdmu il-membri tas-Socjeta', Fr. Mizzi u Fr. Grech, waqqfu ghaqda
ghall-Maltin, il-"Malta United Society", li ghandha l-"Malta United
Buletin" bhal organu taghha, b'Fr. Mizzi editur.
L-ispazju ma
jippermettilix li nikteb fuq dak kollu li ghamlet u qieghda taghmel
is-Socjeta' ta' Mons. De Piro ma' "hutna ta' barra". "B'hekk Mons . De
Piro jkun jista jinghadd ma' dawk l-erwieh qaddisa li skon l-espressjoni
liturgika, zejnu l-Knisja ta' Kristu b'familji godda ta' erwieh
haddiema". (Mons. Isqof Galea). Il-qalb kbira tas-Socjeta' ta' San Pawl
tiftah il-bibien taghha biex, mimlija bi qlub zghazagh u generuzi
tkompli tkabbar il-hidma taghha fost hutna ta' barra.
_________________________________________________________________________
Il-Berqa
Is-Sibt, 2
ta' Dicembru 1961
Artiklu minn
N.N.
Socjeta'
Maltija tal-Emigranti
Ghaqda
missjunarja ta' San Pawl.
"Nahsbu
f'hutna ta' barra". Dawn il-kelmiet hargu mill-qalb imhegga ta' Mons
Guzeppi De Piro. Huwa kien bniedem li jilmah fil-boghod u gie
ghall-konluzjoni li ghandu jkun hemm Socjeta' Maltija ta' Sacerdoti u
Brothers li jkollha hsieb specjali tal-emigranti Maltin. Kien ghadu
jistudja ghal sacerdot meta dan il-hsieb beda jberren go mohhu. Izda
kellu jistenna disa' snin sakemm il-hseib tieghu twettaq fl-1910
bil-barka tal-Qaddis San Piju X, u f'Gunju ta' l1912 ir-regoli gew
approvati u s-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl giet imwaqqfa.
Il-progress
lis-Socjeta' kienet qieghda taghmel narawh imfisser f'ittra li
l-Arcisqof Mawru Caruana kien baghat lil Mons. De Piro f'gheluq il-25
sena li kien ilu jqaddes. L-ittra tibda hekk: "Hadt tassew gost meta
rajt li s-Socjeta' ta' San Pawl, ghall-missjonijiet ta' barra, sejra
gmielha 'l quddiem that il-ghajnejn tieghek li bdejtha, waqqaftha u
qieghed tmexxijha".
U bhala
awgurju ghall-gublew tieghu sacerdotali, l-Arcisqof issokta jiktiblu:
"…nixtieqlek li dak li zrajt u li nibet u li msoqqi bil-gharaq tieghek,
kiber u beda jaghti l-frott, meta taghlaq il-50 sena tal-quddiesa
tieghek tarah sigra , tara wkoll hafna xtieli mehudin minn dis-sigra u
mhawlin band'ohra, saru sigar u li fuqhom marru jittajru biex jistkennu
l-ghasafar ta' kull gens uli dak in-nhar inti tisma' dawk l-ghasafar
ighannu bla mistieh, donnhom jizzu hajr 'l Alla talli mhabba fik sabu
l-kenn, id-dawl u l-hajja."
L-awgurju
twettaq izda mhux ghal kollox. Ghax Mons. De Piro miet fl-1933 u ma
setax jara s-sena 1952, is-sena tal-gublew sacerdotali tieghu. Imma
l-parti l-ohra sehhet tassew ghax fl-1952, is-Socjeta' kienet diga
baghtet xi whud mill-membri taghha l-Awstralia u b'hekk bdiet thawwel
xtieli ohra f'artijiet imbeghda.
Fil-Kostituzzjoni "Exul Familia", li l-Papa Piju XII kien hareg fl-1952,
huwa wera x-xewqa li l-emigranti jkollhom maghhom sacerdoti ta' l-istess
ilsien taghhom, sacerdoti li jkunu jistghu jifhmuhom ahjar
fid-diffikultajiet taghhom. Hutna l-Maltin emigranti ghandhom ukoll
maghhom sacerdoti Maltin.
Il-Hadd 13
ta' Jannar, 1952, ma ghandu jintesa qatt mill-emigranti Maltin ghaliex
kien il-jum li fih giet miftuha l-ewwel Dar tal-Missjoni gewwa
l-Awstralia, f'Melbourne, mill-E.T. l-Arcisqof Mannix, Dar li ghandha
dan il-hsieb specjali - li tahdem fost l-emigranti Maltin.
L-Arcisqof
ta' Perth, Mons. Redmond Prendville, f'ittra tieghu tat-18 ta' April
tal-1956, ghogbu jafda f'idejn is-Socjeta' ta' San Pawl id-direzzjoni
"in perpetuum" bil-"cura animarum" tal-Parrocca gdida ta' Swanbourne,
Western Australia, filwaqt li l-Maltin li jinsabu tant Perth kemm ukoll
f'dak l-Istat jibqghu that il-kura ta' l-istess Socjeta'.
Fl-1958
is-Socjeta' hawlet fergha ohra gdida f'kontinent iehor. Din id-dar, li
qieghda f'Windsor, Ontorio, Kanada, fiha 2 sacerdoti u Lay-Brother.
Bhad-djar l-ohra ta' l-Awstalia sservi wkoll bhala centru ghall-Maltin.
Illum
is-Socjeta' tghodd fuq is-60 membru u ghandha 3 djar hawn Malta: -
Il-Motherhouse Sant'Agatha, fejn jitrawmu l-futuri missjunarji,
sacerdoti u brothers: l-Istitut ta' San Guzepp, il-Hamrun: u l-Oratorju
B'Kara. Ghandha wkoll 3 djar ohra barra minn Malta, li diga semmejna
izjed 'l fuq. Hija baghtet diga 14 il-missjunarju, 1 l-Abbissinja, 3
fil-Kanada u 10 fl-Awstralia: li qeghdin 3 f'Perth u 7 f'Melbourne.
Ghalhekk
hija haga ta' konsolazzjoni x'hin tiftakar li hawn Socjeta' Maltija li
qeghda trawwem novizzi studenti bil-hsieb li tibghathom ma' hutna li
biex isibu x'jieklu hallew art twelidhom u 'l nieshom.
Ghalhekk
kienet profezija dik ta' l-Arcisqof Caruana meta qal lil Mons. De
Piro…"tara wkoll hafna xtieli mehudin minn din is-sigra u mhawlin
band'ohra, saru sigar u li fuqhom marru jittajru biex jistkennu
l-aghsafar ta' kull gens ighannu bla mistrieh donnhom jizzu hajr 'l Alla
talli mhabba fik sabu l-kenn, id-dawl u l-hajja".
Naghmel,
ghalhekk, appell lill-Maltin kollha, specjalment li dawk li ghandhom
nieshom emgranti biex ighinu li din is-Socjeta' l-ewwel bit-talb (ghax
dan hu l-aqwa ghajnuna) u mbaghad billi jghinu l-Vokazzjonijiet permezz
tal-propoganda u fl-ahhar, ghax necessarja hafna, l-ghajnuna materjali,
biex dan ix-xoghol nobbli li zera' u saqqa bilgharaq tieghu Mons. De
Piro jkompli jikber ghall-glorja t'Alla u ghall-gid ta' l-erwieh,
specjalment ta' hutna l-emigranti.
_________________________________________________________________________
Malta
Missjunarja
Frar 1962
Francis
Darmanin S.S.P.
Pg. 27
Gej Sacerdot
Malti Maghna?
Fit-8 ta'
Dicembru telqu minn Malta 379 emigrant Malti fuq il-vapur "Fairsea".
Kienet xena ta' qsim il-qalb meta fid-dwana ngabru l-qraba u l-hbieb
taghhom biex isellmulhom ghall-ahhar darba. Kien hemm ukoll xi membri
tas-Socjeta' ta' San Pawl biex isellmu ghal dar'ohra lil Dun Karlu
Caruana S.S.P. Waslet is-siegha tal-firda u war li ghannaq lil ommu u
l-hutu u qrabatu bis lil hutu membri tas-Socjeta'.
Ftit wara
dehru telghin il-vapur u dik ix-xena ma tintesha qatt. it-tixjir ta'
l-imkatar u d-dmugh imsieheb mal-biki kien jaqsamlek qalbek. Il-vapur
kien lest. Beda jhaddem il-makni. U hutna l-emigrant taw l-ahhar harsa
fuq ix-xtut ta' art twelidhom. L-emigranti sejrin, telqu, iva mhux qed
jidhru izjed, le qalbhom maqtugha. Hares daqxejn madwarek ghaziz
emigrant u hemm tara bniedem mieghek, iva gej mieghek u se jibqa'
mieghek anki meta tasal fid-destin tieghek. Gej propju ghalik. Minhabba
fik telaq lil niesu, l-art li welditu, telaq kollox ghax ihobbok.
Din hija
t-tieni darba li Dun Karlu Caruana S.S.P. se jara x-xtut ta' Awstralja.
F'Mejju ta' l-1954, mal vapur "Sydney" kien mar ghall-ewwel darba. Huwa
kien kappillan t'abord u l-"Welfare Officer". Mar f'Melbourne biex hemm
jinghaqad mas-sacerdoti l-ohra shabu li qeghdin jahdmu fost il-Maltin.
Minn dak in-nhar ghaddew seba' snin ta' hidma ta' tbatija u ta'
sagrificcju li jitnizzel biss fil-ktieb tal-Mulej. Fit-28 ta' Mejju ta'
din is-sena gie hawn Malta biex jara lill-familja tieghu.
Fr. Caruana
hekk kif spicca l-istudji tieghu u gie ordnat sacerdot, gie mqieghed
fil-qasam ta' l-Apostolat. Fr. Caruana nghata b'ruhu u gismu biex
iwettaq il-missjoni tieghu. Ghalkemm sahhtu ma kinitx fl-aqwa taghha, hu
dejjem ghamel hiltu biex jara ferhanin il-mijiet ta' tfal li ta' kuljum
kienu jingabru fil-bitha ta' l-Oratorju Festiv li s-Socjeta' ta' San
Pawl ghandha f'Birkirkara. Dan jixhduh is-Superjuri tieghu, il-katekisti
u l-genitur tat-tfal.
M'ghaddhiex
zmien wisq meta s-Superjuri ghazluh bie ikun wiehed mill-Assistenti
tal-kummisjoni ta' l-Emigranti. U hawn Fr. caruana wera kemm kienet ghal
qalbu din il-missjoni. Huwa thabat u habrek, dar hafna postijie jaghmel
tahdidiet u konfernzi lill-emigran prospettive. U zgur li huwa stess
qatt ma kien jobsor li kellu jkun snin war Kappillan tal-Maltin
fl-Awstralja.
Ghalkemm din
l-ahhar kiene ta' bilfors tweggaghlu ftit qalbu, ghalix kienet tfisser
firda mill-gheziez genituri tieghu, niesu u aret twelidu, huwa kien
ferhan li gie maghzul biex iwettaq l-ideal ta' zoghzitu li jkun
Missjunarju u huwa kien wiehed mill-"pioneers" tas-Socjeta' taghna.
F'Melbourne, Fr. Caruana kien maghruf tajjeb hafna fost il-Maltin,
specjalment fost dawk ta' North Fitzroy, Fitzroy, Collingwood, Carlton,
Alton, Kensignton u Pascoe Vale. Huwa kien tabihaqq jaghraf jisraq
il-qalb ta' kulhadd kbar u ghar u lil kollha kemm huma bil-kelma t-tajba
kien iressaqhom lejn is-sagramenti Mqaddsa.
M'ghaddhiex
zmien wisq u Fr. Caruana gie maghzul biex ikun l-ewwel Kappillan
tal-maltin fid-Djocesi ta' Sale. U dak li l-Maltin f' Melbourne tilfu
fil-persuna ta' Fr. Caruna sabuh il-Maltin ta' Morwell East, Yalbourne,
Moe u Newborough.
Il-kliem
sabih li hareg mill-qalb ta' l-isqof ta' Sale, Dr. Lyons, qabel ma' Fr.
Caruana halla d-Djocesi tieghu, juri bid-deher kemm il-missjoni
tal-ghaziza Socjeta' taghna giet apprezzata fil-persuna ta' dan
is-sacerdot zelanti. U l-istess osservazzjonieti saru minn Fr. O'Dwyer,
Kappillan ta' Moe, minn Fr. O'Regan, Kappillan ta' Morwell East u minn
Fr. Walsh Kappillan ta' Yolbourne. Qabel ma gie Malta sarlu 'party'
f'giehu u sar xi prezentazzjonijiet min hutna l-emigranti, minn Dr. John
Wiseman f'isem in-nies tal-parrocca ta' Morwell East, u minn Mr. Theo
Van Der Zalam f'isem il-Catholic Youth Associations.
Wara li
qatta l-vaganzi hawn Malta, Fr. Caruana rega mar fl-Awstralja izda mhux
f'Melbourne imma fil-Parrocca ta' Perth li fit-18 ta' April tal-1956
l-Arcisqof ta' Perth, Mons. Redmond Prendiville kien ghogbu jafda
f'idejn is-Socjeta' ta' San Pawl. L-ideal li ghalih qeghda tghix
is-Socjeta' ta' San Pawl jidher li qieghed jigi mahdum b'ghaqal kbir
ghax fl-ghot ta' din il-Parrocca s-Socjeta' rat ir-rikonoxxenza
tas-Servizzi li l-membri taghha qeghdin jaghmlu ghall-Maltin Emigranti
f'Victoria u Western Australia.
In-numru
tas-Sacerdoti u Lay-Brothers tas-Socjeta' taghna qieghed ejjem jizdied
skon il-holma tal-Fundatur Mons. G. De Piro, li jara 'l ulied tieghu
jahdmu fost huthom l-emigranti Maltin. kellhom bzonn hutna l-emigranti
jaghrfu japprezzaw l-iedal nobbli ta' dawn il-qalbiena, li qeghdin
ihallu pajjizna mhux biex jaghmlu futur ghall-familji taghhom, imma
ghall-uniku gid ta' huthom il-Maltin.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 2
ta' Ottubru, 1965
Dun Bernard
Mangion, S.S.P.
Pg 3.
Mons.
Giuseppe De Piro
Missier
il-Foqra u l-Emigranti.
X'kont int
ghal Malta tixhdu Hi:
Missierhom u
Ommhom jistqarruk il-fqar, l-iltiema.
Jekk Malta
tilfet fik qaddis, jien nghidlek:
Is-sliem
ghalik, O Missjunarju, sliem.
(Karm.
Vassallo, 1935)
Fis-17 ta'
Settembru, 1933, il-mewt hasdet minn fostna, lil Mons. Guzeppi De Piro,
fl-eta zghira ta' 56. F'dik il-gurnata Malta tifet figura nazzjonali,
stmata minn kulhadd: il-foqra, l-iltiema u l-emigranti tilfu missier,
il-kleru Malti tilef gawhra.
Kien bniedem
ta' qalb nobbli u kbira. L-imhabba tieghu lejn il-proxxmu kienet thaddan
lil kulhadd, imma b'mod specjali lil dawk li l-izjed kienu batuti u
minsija. Il-missjoni kienet l-ieal tieghu u minhabba ifh Malta tista'
tiftahar li hij wkoll bhall-pajjizi akbar minnha ghandha Socjeta'
Maltija li l-ghan pricipali taghha hu l-missjoni. Bhala patrun taghha
huwa ghazel l-ikbar missjunarju tal-knisja, l-Appostlu Missierna San
Pawl. Il-karba tieghu kienet: "Wasalt biex immut u ghadni ma rajt l-ebda
sacerdot minn tieghi fil-missjoni". Illum mill-genna zgur li jhares
kuntent meta jara mhux biss sacerdot wiehed imma hafna li flimkien
mal-brothers tas-Socjeta' tieghu jinsabu mxerrdin fl-Awstralja u
l-Kanada.
Fl-1923
kiteb: "Galabarba il-fini ta' l-Istitut taghn huwa l-missjoniet ta'
barra 'aktarx' li l-weewl ma jibdw iservu ikunu l-Maltin imbeghda minn
pajjizhom". L-'aktarx' ta' l-1923 illum ilha li saret realta'.
Il-missjunarji tas-Socjeta' ta' San Pawl, is-Socjeta' ta' Mons. DePiro,
mimlijin bl-ispirtu tal-Patrun taghhom san Pawl li fil-missjonijiet
tieghu dejjem fittex l-ewwel lil hutu l-Lhud, xterdu ma l-Awstalja u
l-Kanada biex jaqdu lill-gheziez "huthom ta' barra".
Hafna kienu
l-opri tieghu li Malta hadet gid minnhom, imma zgur li l-ebda wahda ma
tisboq dik tat-twaqqif ta' din is-Socjeta' Providenzjali. Il-mejjet
Arcisqof ta' Melbourne Dr. Mannix, fl-okkazjoni tal-ftuh ufficjali ta'
l-ewwel dar tas-Socjeta' ta' San Pawl gewwa d-Djocesi tieghu qal: "Jiena
ma stajtx ma nkunx milqut mit-triqat gholja tal-Providenza. Mons. De
Piro… kien mahluq biex jaghmel hwejjeg kbar u specjali li l-missjunarji
Maltin kellhom iwettqu fl-Awstalja. Meta l-maltin jigu fuq din l-art
gdida, hija haga kwazimehtiega li barra l-qassisin Awstarljani ikollhom
ukoll qassisin Maltin li jafu l-istess ilsien u drawwiet taghhom, u
jistghu jghinuhom sabiex ikunu jistghu jibqghui mixjin fit-triq
it-tajba. Mons De Piro ippreveda dan il-bzonn u qala' l-approvazzjoni
mill-Awtoritajiet ta' Ruma biex wettaq il-hsieb tieghu. Ahna f'Melbourne
inhossuna xxurtjati hafna li qeghdin ingawdu wkoll il-frott ta' l-opra
tal-Fundatur."
Barra din
is-socjeta' li tant swietlu xoghol u dmugh, insibuh f'elf bicca xoghol
ohra. L-imhabba, l-ubbidjenza u r-rispett lejn l-awtorita' ekklezjastika
qatt ma hallewh jghid le, ghax-xewqat tas-superjuri tieghu.
Kien bniedem
qaddis onest u biezel u ghalhekk fl-ghazla ghal xoghol delikat u
importanti kien imfittex hafna. "Il-Providenza kienet fdatlu f'idejh
bosta xoghlijiet li jaqghu that l-ghajnejn. B'dik il-mixja serja u umli,
u b'dik it-tbissima li turi l-qalb tajba u li tghamillek kuragg, kont
tarah minn zmien ghall-iehor issa sejjer lejn is-Seminarju fejn kien
Rettur, issa lejn il-Kurja bhala Segretarju Generali ta' l-Isqof, issa
qalb il-Missjunarji jew Sacerdoti Adoraturi, li taghhom kien
is-Superjur, issa fis-Seant fejn kien rapprezentant tal-Kleru, issa
fil-funzjonijiet tieghu ta' Dekan tal-Kattidral, issa jiggerra bejn
l-Istituti tal-Karita', San Guzepp, Fra Diegu, San Frangisk Di Paola,
Gesu' Nazzarenu, li kienu kollha fdati f'idejh". (Mons. Isqof Galea).
L-orfni u
lfqar kien verment il-mimmi ta' ghajnejh. Flusu ma kienux ghajr
ghall-karita'. Mijiet ta' Maltin ibbenefikaw minn din il-qlb twajba u
generuza, tant li bla tlaqliq nistghu nghid li kien is-sacerdot
tal-poplu. Mhux ta' b'xejn meta titkellem ma wiehed xi ftit anzjan
bil-ferh u b'sens ta' kburija jghidlek li kien jafu, kien kellmu, kien
zewgu, etc.
Din l-istess
imhabba tieghu lejn l-imsejkna u l-batuti ried li tixxettel ukoll
fil-qlub ta' uliedu, membri tas-Socjeta' religjuza tieghu. Fost
ix-xogholijiet li riehom jidhlu ghalih insibu l-kura ta' djar ta' tfal
ltiema u djar ohra ta' beneficenza. Tant ried li f'din il-haga inkunu
perfetti, li quddiem diversi talbiet ghax-xoghol taghhom huma ghandhom
jaghzlu li jahdmu l-ewwel qalb l-umli u l-imsejkna.
Kien bniedem
li jar 'l boghod ghax l-gher tieghu kien immexxi mill-imhabba tieghu
lejn Alla u lejn il-proxxmu. Il-htiega ta' l-opri li huea beda ghadha
tinhass. Illum meta eluf ta' Maltin qed ihallu x-xtut taghna biex
jaqiglhu l-ghixien taghhom, ghandna nharsu lejn Alla u nirringrazjawh
talli nqeda b'Mons Buzeppi De Prio biex f'Malta titwaqqaf socjeta'
religjuza missjunarja li qed toffri l-energija taghha ghall-kura
spiritwali ta' hutna emigranti.
_________________________________________________________________________
Maltese Herald
L-Erbgha, 8
ta' Dicembru, 1971.
N.N.
Pg. 2
F'Malta….Hamsin Sena Ilu.
"Malta hija
kbira f'uliedha." qal wiehed mill-kittieba taghna. Wiehed minn dawn
l-ulied kien minghajr dubju, Monsinjur Guzeppi De Piro, sacerdot bin
in-Nobli li qatta' hajtu mal-fqar u ma l-iltiema tad-Dar ta' San Guzepp
tal-Hamrun u ta' divesi istituti ohra ta' Malta u Ghawdex. Sacerdot li
habb bil-fatti lill-art twelidu u li serviha anke fis-Senat. Din
il-kariga sefghet ghalih ta' martijru li bih Alla ried jtemm snin hajtu
biex ikun tabilhaqq vittma tal-karita' u ta' l-ubbidjenza. F'dik is-sena
li dam fis-Senat huwa hadem kemm felah biex tirranga ruhha l-kwistjoni
plitiku-religjuza li kienet inqalghet u b'dehen tassew ta' qaddis,
mignjar qatt ma ndahal fil-politika, ghara jaqdi x-xoghol li kien fdalu
Mons. Arcisqof.
Imma l-akbar
opra li permezz taghha Mons De Piro wera l-kobor ta' l-imhabba tieghu
lejn art twelidu u lejn ulieha, kienet it-twaqqif tas-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl.
Il-belt
antika ta' l-Imdina, dejjem kiene marbuta ma' l-istorja t'art twelidna.
Fiha l-Malti kiteb l-istrorja t'artu. Mons De Piro, ezattament hamsin
sena ilu, ghazel din il-belt biex jikteb pagna ohra fl-istorj ta' Malta.
Imdawwar ma ftit zghazagh, kollha herqanin biex jghinu lil huthom li
jhallu Malta, gewwa wahda mid-djar storici ta' din il-belt antika, ta
bidu ghat-twqqif tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Hija haga
maghruf ali kull hseib qaddis dejjem sab xi tfixkil. Is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl ma kienetx eccezzjoni. Mons De Piro flimkien ma
l-ulied spiritwali tieghu sofrew hafna minn dawk li ma fehmuhomx. Kien
hafna r-rimarki u azzjonijiet li setghu qatghulhom qalbhom li jzommu
hajja din il-familja religjuza gdid a fi hdan il-Knisja. Biex insemmu
kaz wiehed biss, nikkwotaw sentenza ta' persuna li kellha certa
influenza fil-gzira dak iz-zmien. "Ma nafx ghalfejn din is-Socjeta'
qieghda tezisti!".
Il-hsieb
tal-Fundatur, meta waqqaf din is-Socjeta' kien li l-membri taghha jahdmu
biex ikompli jikber u jinxtered ir-renju ta' Kristu, ghalhekk ried li
l-membri ta' din is-Socjeta' Missjunarja, minn barra li jaghmlu t-tliet
voti essenzjali ta' l-ubbidjenza, tal-faqar u tal-kastita', jaghmlu
wkoll il-vot tal-missjoni li bih jiddikjaraw ruhom lesti biex imorru
f'kull naha tad-dinja fejn l-ubbidjenza tibghathom.
Mons. De
Piro, li kellu qalb ta' "generozita" li tghaggeb, ma habbx lill-Maltin
ta' Malta biss, izda mhabbtu lahqet ukoll lil dawl li qeghdin f'art
il-barranin, 'l boghod minn nieshom u mnghajr sacerdot. "Nahsbu f'hutna
ta' barra", kien ta' spiss itenni. Huwa halla miktub
fil-Kostitutzzjonijiet tas-Socjeta' tieghu, "…ghalhekk is-Socjeta
Missjunarja ta' San Pawl ghal dik li hi missjoni taghti prefernza
lill-emigranti Maltin".
Iz-zmien li
Alla l-Imbierek silef lil Mons. De Piro, kien zmien qasir hafna. Miet
tnax-il sena wara t-twaqqif tas-Socjeta', fl-eta' ta sitta u hamsin
sena. Miet u ma kellux ix-xorti li jara lill-membri tieghu jahdmu fost
huthom ta' barra. Imma bhal dik iz-zerriegha li tmut biex taghti
l-hajja, hekk gara mill-mewt ta' dan il-Fundatur qaddis.
Wara l-ahhar
gwerra, il-Maltin bdew ihallu Malta b'numru kbir. Dun Mikiel Callus,
l-ewwel Superjur naghzul minn fost il-membri ta' l-istess Socjeta' haseb
biex iwettaq il-hsieb ta' Mons. De Piro. Fl-1 ta' Lulju, 1948, Dun
Wistin Grech halla Malta ghall-Awstralja biex jizra' l-ewwel zerriegha
ta' xoghol qalb il-Maltin Emigranti. Dun Wistin dam l-Awstralja ghal
dis' snin u war mar jiftah ukoll l-ewwel missjoni tas-Socjeta' fost
il-Maltin tal-Kanada.
Iz-zerriegha li zera' Dun Wistin Grech illum kibret b'ghoxrin sigra li
jinsabu imxerrdin fl-istati ta' Victoria, West Australia u N.S.W.
fl-Awstalia u Ontario, il-Kanada. Il-Malti Emigrat u s-sacerdot
tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl insibuhom dejjem flimkien. Ma
tghaddix sena li ma naqrawx fil-gazzetti li xi sacerdot ta' din
is-Socjeta' se jhalli Malta biex jahdem qalb l-emigranti Maltin.
Il-Malti li
halla art twelidu fors iqatt ma haseb, li Sacerdot patriott Malti,
hamsin sena ilu kien diga qieghed jahseb fih u waqqaf ghalih Socjeta'
Maltija ta' Missjunarji biex jghinuh f'dak kollu li jkollu bzonn.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
15 ta'
Settembru, 1973.
Minn Wiehed
Minnkom
Pg. 5
X'jistenna
l-Poplu mill-Kleru.
Monsinjur De
Piro.
Nhar
it-Tnejn 17 ta' Settembru wiehed minn dawn il-qassisin, li kienu
qassisin mija fil-mija, Monsinjur De Piro jaghlaq tletin sena mejjet.
Kien jappartjeni lil wahda mill-familji l-aktar ghalja ta' pajjizna.
Telaq kollox u bi spirtu enor u kontinwu ta' sagrificcju, iddedika hajtu
ghall-iltiema ta' San Guzepp u ghas-Socjeta' ta' San Pawl li waqqaf
f'Sant'Agata. L-opra tieghu kompliha qaddis iehor, Dun Mikiel Callus.
Waqt li
l-vokazzjonijiet naqsu u xi drabi nixfu, l-vokazzjonijiet ghas-Socjeta'
ta' San Pawl immoltiplikaw ruhhom. Ghad li hemm ukoll fatturi ohra
jigbdu z-zghazagh, b'danakollu s-sejha ta' zewg qaddisin tinhass.
Monsinjur De
Piro ra l-boghod. Intebah li l-emigranti Maltin kellhiom bzonn
tal-qassis missjunarju li jmur jiehu hsiebhom. Fehem illi f'pajjizna,
wkoll tletin sena ilu, l-emigrazzjoni kien se jkollh tikber. U haseb
ghaliha.
Is-Socjeta'
ta' San Pawl, li llum saret tiddependi bhala Socjeta' Missjunarja
rikonxxuta direttament mill-Kongregazzjoni ta' Ruma, tant qeghda tikber
u tixtered illi, ghad li ktibt fuqha drabi ohra, ma nistax inlahhaq
maghha. Issa, f'dawn l-ahhar sentejn, regghet hadet zvilupp kbir. U
gheluq it-tletin sena mill-mewt ta' Monsinjur De Piro, inhoss li ghandi
malli nsib iz-zmien, immur inzur il-qabar tieghu f'Sant'Agata, d-dar li
salvatli hajti fil-gwerra, sabeix nara b'ghajnejja u nkun nista' nerga'
nikteb fuq din l-opra sublimi ta' Monsinjur De Piro, wiehed
mill-qassisin li, fuq kollox, kellu spiritwalita' profonda.
_________________________________________________________________________
Artiklu
Ottubru 1977
ta' Br.
Saviour Sammut M.S.S.P.
"Henjin dawk
li jghammru f'darek;
huma
jfahhruk ghal dejjem.
Henjin dawk
li jsibu l-qawwa taghhom,
li ghandhom
ghal qalbhom il-pellegrinagg ghat-tempju".
"Huma u
ghaddejja minn wied niexef,
ibidluh
f'nixxieghat ta' ilma;
u x-xita
bikrija ibiddluh f'ghadajjar.
Jimxu minn
belt ghal belt,
sa ma jidhru
quddiem Alla f'Sijon."
(Salm 84
(83) 5-8)
Dawn
il-hsibijiet tas-salmista lili jiffigurawli lil Guzeppi De Piro, kemm
bhala sacerdot kif ukoll bhal fundatur tas-Socjeta' Missjunarja ta' San
Pawl. L-istat sacerdotali jixhed il-hegga qawwija ta' l-individwu li
jghix qrib il-Mulej. Dan huwa jaghmlu billi jaghtio ruhu ghas-servizz
tieghu: kemm fil-kult litrugiku, kemm fix-xandir tal-kelma tieghu, u
wkoll fl-attenzjoni tal-qdusija personali u ta' l-ohrajn.
Ghax Guzeppi
waqqaf f'hajtu komunit' religjuza, huwa ta lill-Knisja l-milja
tad-dedikazzjoni tieghu. Mhux biss kien kuntent bis-servizz tieghu
fejjiedi u numeruz, iwsq izjed ta' tant responsabilta; izda halla gawhra
Maltija warajh. Fetah socjeta' biex tilqa' fiha lil kul min ried
jinghata lill-Mulej sa jkun dispost ghal kull fejn hu jenhtiea fil-mixja
'l quddiem tal-Knisja fejn ghadha hi ma waslitx! Din il-familja ta'
missjunarji hi l-eku haj ta' sacerdozju genwin u li twettaq fil-milja
kollha tieghu.
Guzeppi
DePiro sa lahaq sacerdot m'hu xejn aktar minn kull zaghzugh iehro ta'
tmiem is-seklu dsatax. L-uniku distintiv partikulari kien tal-familja
tieghu - in-nobilta' Makezi DePiro D'Amico Inguanez Navarra. Izda
l-kwalitajiet sbieh li kienet imzejna din il-familja b'mertu kbir
tas-sinjr Ursula, ftit li xejn ittimbrawha b'dak id-dieher fuqani li
soltu nattribwixxu lil din il-klassi ta' nies. Fidili lejn ir-religjon u
prattikanti, semplici fil-hajja ta' kuljum, minghajr kburija u
presunzjoni, il-Markiza Ursula gharrfet ittella' lid-disgha wlieda,
irgiel u nisa ta; karattru, mahbubin minn kulhadd, lesti li jghinu
lill-batut, imzejna b'vera nobilta' tal-qalb u l-mohh!
Gewwa d-dar,
Guzeppi, bhal hutu kien hu wkoll imidd idu fil-htigijiet ta' kuljum:
jixtri jiknes. Bhal tfal ohra ma naqsux il-brikkunati tieghu; bhal meta
kien jixxabbat mal-kopla tal-Katidral ghall-bejtiet, u wara jerga' ghal
fuq il-bejt tad-dar. Sintendi, minghajr ma jhalli lil ommu tintebah b'li
ghamel! L-iskola mar il-liceo u li wasslitu ghall-universita' fejn beda
l-kors tal-ligi ghal avukat. Qeda d-dmir tieghu lin-Nazzjon u ghamel
erba snis lieva fil-Milizja Maltija. Lura fuq l-istudju, sakemm nhar
it-8 ta' Mejju 1898, ha l-akbar decizjoni ta' hajtu. Halla l-kors tieghu
fil-ligi u ddecieda li jsir qassis.
U hekk kien.
Il-preparazzjoni tieghu fl-Universita' Gregorjana wasslitu fuq l-artal.
Dan sehh nhar il-15 ta' Marzu, 1902 fil-Lateran. F'Malta beda s-servizz
tieghu fil-Qrendi (fejn mar l-aktar mimhabba f'sahhtu). Hames snin wara
twettqet wahda mill-holm tieghu; gie moghti l-kura ta' l-istitut, mhux
le dak ta' san Guzepp izda ta' Fra Diegu il-Hamrun. Ftit ftit ix-xoghol
tieghu f'dan il-qasam socjali tkattar. Insibu direttur ta' l-istitut ta'
San Guzepp, il-Hamrun; ta' Gesu' Nazzarenu, iz-Zejtun; ta' San Guzepp,
f'Ghawdex; u San Frangisk De Paule, Birkirkara.
Barra l-qadi
ta' servizzi ohra kemm istituzzjonali, kemm ekklezjastici, u wkoll
personali, Mons. DePiro qeda lill-Knisja f'karigi governattivi: Insibuh
membru ta' kumitat turistiku fil-Ministeru ta' Informazzjoni Pubbliku;
membru fil-kumitat nazzjonali "Pro Maltesi Morti e Feruti il 7 e 8
Giugno"; membru ta' l-Assembeja Nazzjonali ta' l-1919; u wkoll
fil-Parlament Malti ta' 1919-1921. U fl-1932 kien wiehed
mir-raprezentanti tal-Knisja fil-Parlament.
Izda dak li
tassew jonora lil Mons. DePiro mhux ghajr it-twaqqif tas-Socjeta
Missjunarja ta' San Pawl. Din kienet holma li nibtet f'Capranica fejn
ghadda s-snin taz-zmien l-istudju tieghu ghal sacerdot. Aktar ma mexa 'l
quddiem u ghix is-sacerdozju tieghu din kibret u thegget f'qalbu. Sa ma
fl-ahhar ra l-bidu taghha, kanonikament, nhar l-14 ta' Novembru, 1921.
Minn issa 'l quddiem din saret qalbu. Ma hedhiex sabiex jaraha tibda
tiehu l-hajja u tpoggi fil-konkret l-iskop taghha: L-ewwel missjunarju
hall Malta ghall-Abissinja sitt snin biss wara. Hu stess haseb biex imur
ukoll fl-art tal-missjoni. Kien ga ddecieda dwar dan izda l-mewt
ghallarrieda li giet fuqu waqqfet kull pjan li kellu. Dan gara xahar
biss qabel lahaq wettaq dak li ried! Miet fis-17 ta' Settembru 1933.
Hesrem hall
din il-hajja. Waqt li kien qed imexxi funzjoni religjuza l-okkazjoni ta'
Marija Addolorata fil-parrocca tal-Hamrun, matul l-ghoti tal-Barka
Sagramentali, hassu hazin. Bil-giri ttiehet l-isptar centrali,
il-Furjana, fejn ftit wara miet. Malta kollha bkiet. Bkewh dawk
l-iltiema fl-istituti flimkien mas-sorijiet u l-fratelli taghhom; bkewh
dawk il-foqra li dejjem fittxewh u l-erwieh li sabu fih farag u
ghajnuna; bkewh hutu u l-familjari mal-kleru kollu Malti; bkewh
l-awtoritajiet ekkklesjastici u wkoll civili; bkewh "Uliedu fi Kristu"
fin-nieqa tas-Socjeta' ta' San Pawl. ghalkemm grajjet it-tieni gwerra
dinjija nessiet 'l Mons. Guzeppi DePiro, izda z-zmien li gie warajjha
rega' ta l-hajja lix-xitla li kien halla u li tixhed qdusitu u eghmilu.
Illum
il-gurnata, uliedu fis-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl jimlew qalbhom
bil-ferh ghat-tifkira ta' Missierhom DePiro. Jafu lilu b-binja tal-hsieb
ta' Alla dwarhom u l-vokazzjoni taghhom. Il-fedelta' fil-minsterju
sacerdotali li jaraw fil-fundatur taghhom hu ghalihom il-fundament biex
jibqghu maghqudin shih u jkomplu dak li Alla ried minn Mons. DePiro, u
llum, minnhom!
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
Il-Hamis, 27
ta' Ottubru, 1977
Dwardu
Fenech OSA
Pg. 6.
Il-Fundatur
tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
It-2 ta'
Novembru ta' din is-sena jahbat l-ewwel centinarju mit-twelid ta'
Monsinjur Guzeppi De Piro, fundatur tas-Socjeta' ta' San Pawl li llum,
wara ghargfien internazzjonali taghha mill-Vatikan, him maghrufa bl-isem
ta' Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl. It-titlu 'Missjunarja' kellu
jizdied biex tohrog ahjar in-natura ta' din l-ghaqda, u biex tinghazel
mis-Socjeta' tal San Pawl ta' origini Taljana. Illum din is-Socjeta'
Maltija hi mifruxa f'bosta pajjizi. Bizzejjed insemmu li d-djar taghha
huma mxerrda f'postijiet imbieghda bhall-Awstralja; il-Peru' u l-Kanada
u hemm progetti ta' iktar espansjoni. In-Novizzjat ta' l-ghaqda qieghed
fiz-Zebbug, Ghawdex, filwaqt li d-dar centrali qieghda r-Rabat Malta.
Min Kien.
Mons.
Guzeppi Dei Marchesi De Piro D'Amico Inguanez Navarra twieled fl-Imdina
min-Nobbli Alessandru u Ursula, imwielda Agius Gauci. Hu kien is-seba
wiehed minn disat ahwa, li kollha twieldu Malta, minbasrra marija
Tereza, Karmenu u Santinu li t-tlieta twieldu Firnze. L-ghada tat-twelid
tieghu, jigifieri, fit-3 ta' Novembru 1877, Guzeppi tghammed
mill-Arcipriet il-Kan. V. Magri fil-Katidral ta' l-imdina u nghata wkoll
l-ismijiet: Ganni, Frangisku, Paskal, Dwardu u Nikola. Bhala parrinijiet
kellu lill-Baruni Alessandru Sciberras D'Amico u Marija Anna Agius.
Ta' hdax-il
sena, Guzeppi dahal student fil-Liceo tal-Belt u kemm dam hemm ha hafna
premjijiet daqqa fil-Germaniz, daqqa fid-disinn, daqqa fil-pittura, u
daqqa f'suggett iehor. Hu tghallem il-pittura taht Guzeppi Cali'
(1846-1930). Mill-11 ta' Ottubru 1892 sat-23 ta' Dicembru 1896 hu kien
kadett fil-Militia ta' Malta, u fl-istess intervall, sewwa sew fl-1894,
hu ghadda mill-ezami tal-Matrikola. Bejn l-1894 u l-1897 hu ghamel kors
fl-Universita' fil-Fakulta' ta' l-Arti u x-Xjenza u tghallem il-Latin,
l-Ingliz u t-Taljan bil-Letteratura taghhom, Filosofija Intellettwali u
Morali, Matematika, Fizika u Ekonomija Politika. Hu beda wkoll il-kors
tal-Ligi fl-1897, imma s-sena ta' wara kellu jmur Ruma fejn kellu
missieru qed imut. Dan kien f'Jannar. Fit-30 ta' April 1898 hu kien ma
studenti ohra fil-Knisja tal-Gizwiti, il-Belt, waqt in-novena
tal-Madonna ta' Pompej, u talab lill-Madonna biex iddawlu fuq is-sejha
tieghu. Hekk wasal biex fit-8 ta' Mejju ta' l-istess sena qataghha li
jsir qassis. Hu tghallem fl-Universita' Gregorjana u kien ordnat
sacerdot fil-15 ta' Marzu 1902 minn Mons. Capetelli fil-Lateran.
Socjeta'.
Kien
fis-sena 1950 li Dun Guzepp De Piro ddiskuta ma' diversi qassisin l-idea
li kienet gietu sa mill-ewwel sena (1898-99) ta' l-istudji tieghu
ghas-sacerdozju li jifforma Socjeta' Missjunarja. Fl-1907 hu mar fid-Dar
ta' San Guzepp biex ikellem lil Dun Gorg Bugeja fuq il-hsieb tieghu.
Tkelloem ukoll ma Dun Gwann Mano, maghruf ghall-hidma tieghu fost
it-tfal f'hal Tarxien, fil-post fejn illum hemm il-knisja, l-Oratorju u
d-dar ta' l-Agostinjani. Kellem ukoll lil Dun E. Vassallo u lil ohrajn.
Fit3 ta'
Awissu 1907, l-Isqof Pace qabbdu jiehu hsieb l-Istitut ta' Fra Diegu
tal-Hamrun li qabel kien f'idejn il-Patrijiet Frangiskani Minuri. Dan
ix-xoghol ghamlu mill-qalb, imma xorta baqa jhoss li kellu jwaqqaf
Socjeta' ghall-Missjonijiet. ghalhekk fid-29 ta' Settembru 1908 hu fetah
qalbu ma l-Isqof Pietru Pace (1831-1941), u ghall-ewwel darba wrieh
x'kien jixtieq jaghmel. L-Isqof qabel ma l-idea. L-istess ghamel Mons.
La Fontaine, Vizitatur Apostoliku, li gharraf b'dan lill-Papa Piju X, u
dan baghat il-benedizzjoni Appostolika tieghu. L-ewwel dar tas-Socjeta'
fethet ufficjalment fit-Triq San Rokku, fl-Imdina fit-12 ta' Gunju 1909.
Kien l-Isqof
Dumnikan Mons. Anglu Portelli (1852-1927) li wara l-mewt ta' Mons.
Pietru Pace hareg il-permess fis-6 ta' Ottubru 1914 li tinghata l-libsa
religjuza lill-membri tas-Socjeta'. Mill-1915 sal-1918 il-fundatur kien
segretarju generali ta' l-Isqof Dom Mawru Caruana O.S.B. Mill-1918
sal-1920 hu kien Rettur tas-Seminarju l-Kbir fl-Imdina. Fl-4 ta' Frar
1921 is-Sagra Kongregazzjoni tar-Religjuzi tat il-permess lill-Isqof
Mawru Caruana biex jipprocedi ghall-erezzjoni kanonka tas-Socjeta'.
Fis-26 ta' April ta' l-istess sena, Mons. De Piro fetha dar gdida
ghas-Socjeta' fil-Palazz Xara, fl-Imdina. L-Isqof Caruana mbaghad hareg
digriet fl-14 ta' Novembru, biex waqqaf kanonikament l-ghaqda ta' De
Piro. Fit-23 ta' Novembru tal-1922, Mons. De Piro sar Direttur tad-Dar
ta' San Guzepp, u fit-22 ta' Dicembru ta' l-istess sena lahaq Direttur
ta' l-Istitut tan-Nazzarenu fiz-Zejtun. Fit-8 ta' Mejju 1923,
il-Kappillan tar-Rabat Dun E. Bonnici ta l-knisja ta' S. Agata
lis-Socjeta'.
L-ewwel
surmast tan-Novizzi u Moderatur ta' l-istudenti kien Patri E. Bugeja
O.S.A. Patrijiet ohra taw ukoll l-ghajnuna taghhom, u fost dawn kien
hemm, per ezempju, il-Gizwiti u d-Dumnikani. Min-naha l-ohra membri
tas-Socjeta' ta' San Pawl taw ukoll l-ghajnuna taghhom lil ohrjan. Hekk,
nghidu ahna, fid-19 ta' Gunju 1927 Bro. Guzepp Caruana telaq lejn
l-Abissinja biex ighin lil Patri Anglu Mizzi O.F.M. Kapp.
Miet
fl-1933.
Mons.
Guzeppi De Piro miet fis-17 ta' Settembru 1933 wara li hassu hazin
fil-knisja ta' San Gejtanu l-Hamrun, u ttiehed l-Isptar Centrali
tal-Furjana. Hu kien ghad ghandu 56 sena, imma l-opra tieghu kienet
kbira. Hu kien ghen ukoll fl-inkwiet tas-Sette Giunio u fil-kwistjoni
ta' Sir Gerard Strickland.
_________________________________________________________________________
The Maltese
Herald
It-Tlieta, 1
ta' Novembru, 1977
Fr. George
Scerri
Pg. 6.
Ic-Centinarju tat-Twelid ta' Mons. Guzeppi De Piro.
Nhar it-2
ta' Novembru jahbat l-gheluq il-mitt-sena mit-twelid ta' Monsinjur
Guzeppi De Piro, li twieled l-Imdina mill-familja nobble De Piro, tant
maghrufa f'Malta.
Hu beda
l-istudju tieghu fil-Liceo il-Belt Valletta. Kien dejjem minn ta'
quddiem fl-istudju u meta kien ghad ghandu 14-il-sena beda jhoss
il-Vokazzjoni ghal sacerdot. Imma, kif kienet id-drawwa ta' dak I-zzmien
il-familji Nobbli kienu jibghatu lill-uliedhom ghal xi zmien fis-servizz
tal-Milizja, fejn huwa ghadda erba snin. Wara dan beda jistudja l-ligi
Civili fl-Universita ta' Malta. Fit-30 ta' April 1898 waqt li kien qed
jaghmel in-Novena tal-Madonna ta' Pompej, li s-soltu jaghmlu l-istudenti
tal-Universita ha decizjoni li jkompli jistudja ghal sacerdot.
F'Settembru mar joqghod Ruma fil-Kullegg Capranica biex ikompli
l-istudju tieghu fl-Universita' Gregorjana. Fil-15 ta' Marzu 1902 gie
ordnat Sacerdot fil-Bazilika tal-Lateran Ruma.
Wara li
spicca l-istudju tieghu rritorna lejn Malta, u ma' diversi sacerdoti
hbieb tieghu, fosthom Dun Gorg Bugeja, Direttur tal-Istitut ta' San
Guzepp wera l-hsieb li kellu sabiex iwaqqaf socjeta ta' Sacerdoti biex
imorru jahdmu fil-Misjonijiet. Dan is-sacerdot ghalkemm gej minn familja
nobbli dejjem mexa ta' bniedem umli u fittex li jghin il-haddiem,
il-fqir u l-orfni. Fit2 ta' Awissu 1907, l-Isqof Pace ghamlu Direttur
tal-Istitut ta' Fra Diegu tal-Hamrun, u wara ftit taz-zmien wera
lill-Isqof Pace bix-xewq li kellu li jwaqqaf Socjeta' Missjunarja.
F'Novembru 1909 gie Malta l-Vizitatur Apostoliku, Monsinjur La Fontaine
u Dun De Piro wrieh ix-xewq tieghu li jwaqqaf Socjeta Missjunarj. Dan
inkoraggieh hafna u meta rritorna Ruma tkellem mal-Papa Piju X u qallu
bil-hsieb ta' Dun De Piro, u l-Papa stess baghat il-Barka tieghu lil
dawn is-sacerdoti likellhm jiffurmaw din is-Socjeta'. Sentejn wara
il-Papa baghat il-Barka Apostolika lil Dun De Piro u lis-Socjeta' li
waqqaf.
L-ewwel dar
tas-Socjeta' kienet l-Imdina u l-ewwel zewg membri bhala postulanti
dahlu fit-30 ta' Gunju 1909,u minn dak in-nhar is-socjeta' bdiet miexja
'l quddiem.
Fl-1920 Dun
Guzepp De Piro lahaq Monsinjur Dekan tal-Katidral. Din il-kariga zdiedet
mal-hafna karigi gholjin li kellu bhala Rettur tas-Seminarju, Membru
tal-Kamra Pontificja, Direttur tad-Dami tal-Karita' u Direttur
tal-Assocjazzjoni tas-Sacerdoti tal-Adorazzjoni Perpetwa. Fl-1922 gie
mahtur Direttur ta' San Guzepp tal-Hamrun u tal-Istitut ta' Gesu
Nazzarenu taz-Zejtun. Fl-1925 waqqaf l-Istitut ta' San Guzepp,
Ghajnsielem Ghawdex.
Fost dan
ix-xoghol kollu li kellu afdat f'idejh Monsinjur De Piro l-aktar li
kellu ghall-qalbu kienet is-Socjeta' Missjunarja li waqqaf ghax fiha
kien jara l-possibilta' li l-quddiem jkun jista' jibghat sacerdoti
jahdmu fil-missjoni. Fl-1927 talbuh biex jibghat xi missjunarji
gol-Abissinja u l-ewwel wiehed li mar kien Brother Joseph Caruana li
qatta hajtu kollha jahdem qalb is-Somali. Hu miet sentejn ilu.
Fis-sena
1932, l-Arcisqof Caruana ghazel lil Mons. De Piro biex ikun
ir-rapprezentant tieghu fis-Senat ta' Malta u wara gie nnominat kappilla
ta' l-istess Senat. Wara hafna tahbit kellu ix-xorti li jara
l-Motherhouse ta' Sant'Agata imbierka mill-Isqof Caruana. Fl-24 ta'
Lulju 1933 marru joqghodu hemm l-ewwel ftit membri tas-Socjeta'. Erba'
xhur waraf dan Alla ghogbu jsejjahlu biex jiehu il-hlas tal-opri tajba
li kien ghamel. Fis-17 ta' Settembru 1933 waqt li kien se jaghti l-Barka
Sagramentali hassu hazin f'riglejn l-artal tal-Parrocca tal-Hamrun. Minn
hemmhekk gie mehud l-Isptar Centrali tal-Floriana fejn miet qalb it-tfal
li tant kien ihobb. Kellu funeral mill-isbah u attendew bosta nies
prominenti inluz il-Gvernatur Sir David Campbell.
Izda
x-xoghol li kien beda ma spiccax mal-mewt tieghu, ghax ix-xewqa tieghu
li "Nahsbu f'hutna ta' barra" gie mwettqa meta fl-1948 zewg sacerdoti u
brother hallew Malta biex jigu jahdmu fost il-Maltin tal-Awstralja. Dawn
bdew ix-xoghol taghhom gewwa Melbourne. Illum is-Socjeta' Missjunarja
ta' San Pawl ghandha 15 il-sacerdot u seba studenti jahdmu fost
il-Maltin ta' Melbourne, Sydney u Perth.
Ghalhekk hu
xieraq f'din is-sena tac-centinarju tat-twelid ta' Monsinjur De Piro
niftakru f'dan il-bnedem li tant hadem ghall-fqir, ghall-orfni u
ghall-haddiem f'Malta u li permezz tas-Socjeta' li waqqaf ghadu jahdem
ukoll fost il-Maltin hawn fl-Awstralja.
Biex jigi
ccelebrat dan ic-Centinarju go Melbourne sejra ssir quddiesa
koncelebrata fil-Parrocca ta' Saint Bernardette's North Sunshine nhar
il-erbgha 2 ta' Novembru fis-7.00pm. Il-prim Celebrant se jkun l-Isqof
J. O'Connell flimkien mas-sacerdoti tas-Socjeta'. Mal-Awstralja kollha
kull fejn hemm id-djar tas-Socjeta' se jsiru celebrazzjonijiet simili.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
L-Erbgha, 2
ta' Novembru, 1977
…………….
Pg. 4
Hidma
b'tifkira tal-fundatur tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Matul dan
ix-xahar is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl se torganizza diversi
attivitajiet biex tfakkar il-100 sena mit-twelid ta' Monsinjur Guzeppi
De Piro, fundatur taghha.
Bhala bidu
ta' dawn l-attivitajiet sar seminar ghall-membri kollha tal-M.S.S.P. li
jisabu f'Malta dwar l-ispiritwalita' ta' Monsinjur De Piro.
Mons. De
Piro hu deskritt bhala qassis li ghadda hajtu kollha jahdem bla waqfien
ghall-foqra, l-orfni u l-haddiema.
Huwa kien
Rettur tas-Seminarju u Segretarju tal-Kurja ta' l-Arcisqof. Huwa kien
jiehu hsieb hamest id-djar ghat-tfal iltiema u sfortunati.
Mons. De
Piro kien ha sehem attive biex jintemm l-irvell tas-Sette Giugno 1917.
Ta s-sehem tieghu wkoll fl-Assemblea Nazionale biex tingieb
il-Kostituzjoni tal-1919-21. Fl-1932 huwa hadem biex il-Gvern Ingliz
jaghti l-elezzjonijiet lill-poplu Malti u kien ukoll medjatur fl-inkwiet
politiko-religjuz fi zmien Lord Strickland.
Is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl, li waqqaf Mons. De Piro, ghandha l-hidma
taghha mifruxa f'hafna artijiet tad-dinja. Minbarra djar f'Malta u
f'Ghawdex, is-Socjeta' ghandha djar ohra fl-Awstralja, fil-Kanada u
fil-Peru'.
_________________________________________________________________________
Pastor.
(Rivista Pastorali)
Novembru
1977
Dun James
Bonello, M.S.S.P.
Pg. 260
Mons.
Guzeppi De Piro
Qassis ghal
Zmienna.
"Bniedem
nobbli fit-twelid tieghu u fl-istat sacerdotali li ghazel, baqa' nobbli
sa l-ahhar mument ta' hajtu, fis-sentimenti, fl-imgieba u fl-eghmil
kollu tieghu." Dan il-kliem editorjali ta' Lehen is-Sewwa tat-23
ta' Settembru, 1933, kien jigbor fih dak li gurnali ohrajn kitbu fuq
Monsinjur Guzeppi De Piro immedjatatment wara l-mewt tieghu ta' malajr
nhar is-17 ta' Settembru ta' l-istess sena izda fuq kollox kien ifisser
ukoll dak li kien ihoss verament il-poplu Malti fil-fond ta' qalbu lejn
dan is-sacerdot li habta u sabta kellu jsib ruhu mifrud minnu meta kien
ghad kellu biess sitta u hamsin sena. Mal-mijiet ta' tfal li kienu sabu
ruhom orfni ghat-tieni darba bil-mewt ta' dan il-qassis li kienu sabu
ruhom orfni ghat-tieni darba bil-mewt ta' dan il-qassis li kien jiehu
hsiebhom verament bhala t-tieni missierhom, is-Socjeta' ta' San Pawl
sabet ruhha mighajr il-missier taghha wkoll, ftit biss wara t-twaqqif
taghha.
Mons. De
Piro kien halla vojt kbir f'qalb il-poplu Malti kollu li qajla seta'
jimtela malajr. Ghax tassew li hu kien nobbli fit-tweld tieghu, imma
nistghu nghid li l-hajja sacerdotali li huwa ghex u l-apostolat kontinwu
li huwa wettaq favur s-sezzjonijiet kollha tas-socjeta' Maltija ghamlu
minnu bniedem wisq iktar nobbli fil-vokazzjoni tieghu sacerdotali. Kien
tassew xempju ta' sacerdot li l-kleru Malti gahndu ghalfejn ihares lejh
bi gratitudni u ammirazzjoni, bhalma jhares lejn il-figura ta' Dun Gorg
Preca, il-Kappillan karlu Manche' u numru ta' qassisin ohrajn Maltin li
f'hajjithom riedu tassew ighixu s-sacerdozju taghhom fil-milja kollha
tieghu.
Il-figura
ta' dawn is-sacerdoti Maltin bhalna jehtieg li nzommuha kontinwament
quddiem ghajnejna fi zminijietna meta xi whud minna jista' jigihom
id-dubju jekk il-qassis ghadx ghadu daqstant apprezzat fid-dinja ta'
llum. L-istima u l-imhabba li l-poplu wera lejn dawn is-sacerdoti nahseb
li fuq kollox huma gejjin minn fatt wiehed komuni ghalihom ilkoll.
Il-poplu fittex xi haga go fihom u sabha u ghalhekk ma ddisappuntawhx.
Fihom il-poplu kien jara tassew il-bniedem ta' Alla u hajjithom stess
iktar minn kull haga ohra li kienu wettqu kienet il-kawza ta' l-akbar
ammirazzjoni u edifikazzjoni. Hajjithom f'kelma ohra kienet tassew hajja
evangelika, rifless ta' dik l-imhabba shiha li huma kellhom lejn Alla u
li kull wiehed minnho0m fissirha b'mod prattiku f'imhabba lejn ghajru
skond il-karizma personali tieghu.
Trobbija
Nisranija.
Ezatt mitt
sena ilu, fit-2 ta' Novembru, twieled Guzeppi De Piro fil-belt ta'
l-Imdina, is-seba' minn disa' wlied tan-nobbli Alessandro De Piro u
Ursola Agius. Tghammed il-jum tal-ghada fil-Katidral u l-parrinijiet
tieghu kienu l-Baruni A. Sciberras D'Amico u Marianna Agius. Guzeppi sab
fil-familja tieghu mhux biss l-ghozza u l-imhabba , imma wkoll trobbija
Nisranija mill-ahjra.
Is-Sinjura
Kika, kif kienet maghrufa omm Guzeppi, kienet mara relugjuza hafna u ta'
dixxiplina. Ghalkemm fid-dar kellha s-sefturi kienet tkun trid li t-tfal
taghha kollha, subien u bniet, jaghmlu xi bixxa xoghol fid-dar.
Ix-xoghol ma kenitx thares lejh bhala xi dizunur. Mhux biss, izda
lit-tfal taghha kienet tqabbadhom jitghallmu xi sengha u Guzeppi
fil-fatt tghallem is-sengha ta' landier.
Beda l-Kors
tal-Ligi.
Guzeppi
studja l-Liceo, il-Belt, fejn huwa hejja ruhu ghall-ezamijiet
tal-matrikola. Fis-sena 1897 huwa beda l-kor regulari tal-Ligi, imma
f'dan il-kors ma tantx kellu jdum wisq ghax matul in-novena tal-Madonna
ta' Pompej, li ghamel flimkien ma' shabu universitarji, huwa kien
qieghed jitlob lill-Madonna turih x'kien irid Alla minnu. Fit-8 ta'
Mejju, nhar il-festa tal-Madonna, hass li seta' jiehu decizjoni u meta
gharraf lil ommu li xtaq jibda l-kors tat-Teologija hija berkitu u
inkaraggietu fid-decizjoni tieghu.
Mar Ruma
jistudja fl-Universita' Gregorjana filwaqt li kien residenti fil-kullegg
tal-Capranica. F'Dicembru ta' l-1901, waqt li kien qieghed jaghmel
l-irtir bi thejjija ghall-ordinazzjoni tad-djakonat, ha wahda
mid-decizjonijiet importanti ta' hajtu. L-Isqof Pace kien ilu zmien
ihajjar lil guzeppi de Piro biex ikompli l-istudji ekkelzjastici
fl-Accademia Ecclesiastica biex ikun jista jaqbad il-karriera
diplomatika. Hu min-naha tieghu kien ilu zmien jixtieq li, meta jigi
lura Malta, imur joqghod fl-Istitut ta' San Guzepp ma' Dun Gorg Bugeja.
F'dan l-irtir halla miktubin ir-ragunijiet favur u konta ral-ghazla
definittiva li kellu jaghmel. Izda r-ragunijiet ghalix ma xtaqx jaqbad
il-karriera diplomatika ghalih kienu aktar konvincenti.
Fost
il-ghaxar ragunijiet li kiteb ghaliex m'ghandux jaqbad din it-triq, uhud
jixhdu s-sens kbir u profond li kellu lejn il-hajja umli li dejjem wera
tul il-hajja sacerdotali tieghu kollha. Li kellu jaqbad il-karriera
diplomatika keinbhal donnu se jqieghed lilu nnifsu ghall-wiri filwaqt li
kie jaf fic-cert li Kristu jhobb 'il dawk l-erwieh li jhobbu jinhbew
minn ghajnejn in-nies. Meta jieqaf jahseb fuq in-nuqqasijiet tieghu,
jara kemm huwa ma kienx jisthoqqlu ghajr swat u altru li mhux xi
prelatura u xi kariga diplomatika. Ghalih il-hsieb biss li se jsir
sacerdot kien diga' xi haga kbira zzejjed. Meta fil-fatt baghat risposta
lill-President ta' l-Accademia Ecclesiastica li mhux se jaccetta jkompli
l-istudji tieghu hemm, hass konsolazzjoni kbir meta ftakar li bhal Gesu'
kien ghazel il-kuruna tax-xewk u mhux dik tal-ward.
Fid-Dar ta'
San Guzepp.
Meta Dun
Guzepp De Piro gie biex jaghzel ghal liem xoghol kien se jinghata,
insibu li r-ragunijiet li ghalihom ried jibda jahdem fid-Dar ta' San
Guzepp jixhtu daw qawwi fuq it-tip ta' hajja li ghex: xtaq jghix
flimkien ma' sacerdoti ohrajn li kienu diga' qeghdin imexxu d-Dar ta'
San Guzepp; xtaq ipatti ghan-nuqqasijiet tieghu, l-iktar dawk li kienu
ta' xi hsara ghall-proxxmu; seta' jimita iktar mill-qrib lil Gesu'; ghax
li kellu jghix ma' tal-familja seta' jqieghed lilu nnifsu fil-periklu li
jorbot qalbu mal-flus, u l-flus kienu jimlewlu hsibijietu u jehdulu
hafna minn hinu; fid-Dar ta' San Guzepp seta' b'mod iktar facli
jezercita l-virtu' tal-faqar, ghalkemm ma' kein marbu tbil-weghda
tieghu; u b'xi mod seta' wkoll jitharreg iktar fil-virtu' ta'
l-ubbidjenza.
Fqir Fost
il-Fqar.
Dawn
il-hsibijiet li Guzeppi De Piro gab quddiem ghjaneh fil-bidu tal-hajja
sacerdotali tieghu kellhom isrvuh bhala l-principji li fuqhom ried
ifassa hajtu. nafu mill-hall li ghex li dawn ghalih ma kienux pricipji
fiergha, imma gwida tassew ta' hajtu. Il-wiehed u tletin sena tieghu ta'
sacerdozju kienu mimlija kollha bl-appostolat, specjalment fost il-fqar
ta' pajjizna.
Mhux biss
hadem ghalihom u habbhom, izda hu li kollox seta' ghenu biex ighix hajja
ta' kumdita' u lussu, ghazel li jghix ta' fqir fost il-fqar. Mhux ta'
b'xejn li met ommu kienet tarah gej kienet dejjem tghid: "Gej il-fqir
tieghi". Il-karita' ma kienx jaghmilha biss mat-tfal ta' l-istituti,
izda ma' kull min kien jersq fuqu biex jitlobhiehlu. Mhux l-ewwel darba
li kien jispicca bla flus fil-but u kien ikollu jitla' lejn l-Imdina
bil-mixi.
Hajtu ma
tantx kien fiha mistrieh. Kien Dekan tal-Kapitlu tal-Katidral. Ghal xi
zmien okkupa l-karigi ta' Segretarju ta' l-Isqof u ta' Rettur
tas-Seminarju. Kien difettur tad-"Dame della Carita", ghaqda li kienet
tifttex tghin lill-fqar u li ommu kient il-presidenta taghha; ghen
fil-bini tas-Santwarju ta' Pinu, Ghawdex; ha sehem importanti
fl-Assemblea Nazzjonali ghalll-formulazzjont tal-kostituzzjoni l-gdida
ta' Malta tal l-1921 u iktar tard fis-sena 1932 tal l-ghajnuna tieghu
ukoll biex fix-xahar ta' Gunju ta' dik is-sena jsiru elezzjonijiet
hielsa. Servawkoll bhala rapprezentant ta' l-Isqof fis-Senat.
Barra minn
dan, kien membru ta' diversi ghaqdie ohra. U dan kollu kien jaghmlu
barra xoghlijie ohra li keinu jedulu hafna zmien. Sal-gurnata tal-mewt
tieghyu kien direttur ta' hames istituti differenti tat-tfal. Kien ukoll
qieghed jghin lis-Sinjorina Guzeppina Curmi twaqqaf kongregazzjoni
religjuza ta' sorijiet fl-Istitut ta' Gesu Nazzarenu, iz-Zejtun.
Is-"Sette
Giugno"
Matu hajtu
kollha Mons. De Piro ghara joqghod 'il boghod mill-politika met fi
zmienu diversi sacerdoti prominenti kienu qeghdin jiehdu parti attiva
fiha. U minhabba li hu qatt ma esprima ruhu politikament kien mizmum
b'rispett minn kulhadd. dabn ir-rispett li dejjem kien igawdi mal-poplu
u ma' l-awtoritajiet, swielu biex itaffi xi ftit mill-qilla tal-poplu
fir-rewwixta tas-"Sette Giugno" meta f'waqt minhom ghall-kelma teighu
l-poplu mghaddab tferrex u rega' lura lejn daru fil-kalma.
Snin wara,
il-personalita' dinjituza u fl-istess hin umli tieghu ghamlitu l-persuna
idejali biex ikun il-medjuatur pricipali biex tissewwa l-kwistjoni
plitiko-religjuza kbira ta' zmien Lord Stickland. Kienu l-inizjattiva
tieghu u t-tattika tieghu, imma fuq kollox is-sincerita' tieghu, li
ghamluh persuna accettabli ghaz-zewg nahat. Hadd iktar minnu ma kien
igawdi l-fiducja tan-nahat kollha u kellu l-kwalitajiet mehtiega bie
iressaq iz-zewg nahat lejn xulxin b'success. Fi zminijiet imqallba u ta'
firda Mons. De Piro kien baqa' jghix il-hajja sacerdotali tieghu bie
spritu kbir ta; sagrificcju ui mis-sacerdozzju tieghu ghamel pont ta'
ghaqda bejn is-sezzjoniniet kollha tas-socjeta' Maltija.
Interess
fil-Missjonijiet.
Dak li
ghidna sa issa fuq Mons. Guzeppi De Piro kien iktar minn bizzejjed biex
jimla l-hajj ta' bniedem habrieki. Imma min ikun verament ihobb
il-generozita' ma tantx ikun jaf jaghmel limiti. Imferrex matul hajtu
kollha, Mons. De Piro kellu interess kbir iehor ghal qalbu u dan kien
l-interess fil-missjonijiet. Kien ghadu lanqas biss qaddes meta hu hass
xi haga go fih x'tghidlu li Alla qed isejjahlu biex mill-Istitu ta' San
Guzepp jifforma socjeta' missjunarja Maltija li permezz taghha Malta
jkollha hi wkoll l-istitut taghha propju li jiehu hsieb jibghat
il-missjunarj f'artijiet tal-missjoni.
Fil-kitbiet
tieghu nsibu car u tond li s-socjeta' li kellu jwaqqaf kien fi hsiebu
socjeta li tibghat il-missjunarji qalb l-infidili, imma minhabba
f'diversi diffikultajiet li kellu jhabbat wiccu maghhom, biex ikun
jista' jiffacilita' t-twaqqif tas-socjeta tieghu, fil-bid
lill-kongregazzjoni tieghu ried ukoll jorjentaha lejn il-maltin li dak
iz-zmien kienu qeghdin isiefru lejn l-Afrika ta' fuq. Imma fil-fatt
lill-ewwel missjunarju teighu, Fra Guzepp Caruana, baghtu fl-Abissinja.
U sewwa sew ftit gimghat biss qabel il-mewt tieghu kien qieghed ihejji
kollox biex hu stess iwassal tliet sacerdot tas-socjeta' u erba' sorjiet
Frangiskani fil-missjoni ta' l-Abissinja.
imma
l-Providenza kienet qieghda thejjih ghal vjagg itwa ghax nhar is-17 ta'
Settembru 1933, filwaqt li kien qed jiccelebra l-fest tad-Duluri, li
saret ghall-ewwel darba fil-Hamrun bis-sahha tieghu, waqt li kien
qieghed fuq l-artal biex ighati l-Barka Sagramentali, hassu hass hazin u
miet ftit wara fuq sodda go sala tat-tfal fl-isptar Centrali,
il-Furjana. "Ghex ghat-tfal u miet mat-tfal", kien il-kumment ta' wiehed
mill-professuri li assistewh sa l-ahhar.
Il-hajja
sacerdotali tieghu kienet taf il-bidu taghha lill-Madonna ta' Pompej u
Alla ried li hu jtemmha waqt li qed jiccelebra l-festa tad-Duluri
tal-Madonna. Il-hajja ta' attivita' kbira ta' Monsinjur Guzeppi De Piro
kellha dejjme bhala sisien taghha r-rabta mal-volonta' ta' Alla u
l-ghaqda mieghu fit-talb u kien propju f'mument ta' talb li Alla
sejjahlu ghalih.
Bil-mewt
tieghu Malta tilfet wiehed mill-ulied ewlenin taghha. Il-funeral li
sarlu wiehed jista' jiddeskrivih bhal avveniment nazzjonali li fih hadu
sehem il-kategoriji kollha tas-socjeta' Maltija. Kien il-mod kif
il-poplu Malti ried jghid grazzi pubblika lil min f'hajtu nes ghal kolox
lilu nnifsu biex haseb f'haddiehor.
Illum, ezatt
mitt sena mit-twelid ta' dan il-bniedem li sta' facilment gahdda
mill-hajja bla tahbit ta' xejn, imma li ried fuq kollox isegwi mill-qrib
il-hajja evangelika ta' faqar fil-hajja sacerdotali attiva tieghu,
il-Maltin anzjani ghadhom izommu f'mohhom u f'qalbhom tifkierie
mill-iktar sbieh tieghu. Il-generazzjonijiet il-godda ftit li xejn jafu
fuqu. Id-diversi karigi lihu okkupa mtlew minn personalitajiet ohrajn.
Imma
l-ispirtu li qanqal lil Mons. De Piro ghadu ma mietx, ghalu qieghed
jinghx mill-membri tas-socjta' missjunarja li waqqaf hu stess. Gralu
bhall-qamha li kellimna fuqha Kristu fl-Evangelju. Meta hu miet u
tqieghed that it-trab, war snin, is-sigra li kien hawwel hu ssahhet,
kibret u bdiet taghti l-frott u llum tinsab mferrxa fl-Awstalja,
il-Kanada, il-Peru' u fid-djar li ghandha f'Malta u Ghawdex. Minghajr ma
kien ippjanat lijkun hekk, dakinhar tat-2 ta' Novembru, li jahba
ezattament eghlu il-mitt sena mit-tweld ta' Mons. De Piro, wiehed
mill-missjunarji tieghu ghandu jkun fl-ajru fi triqtu biex jinghaqad ma'
erba' shabu ohra fil-missjoni li s-Socjeta' Missjunarja ta' San pawl
ghandha gewwa l-Peru'. Fil-vokabularju Nisrani l-kliem kumbinazzjoni u
konicidenza ma tant jaghmel sens. Fatt bhal dan ma huwa xejn hlief prova
ohra ckejkna li ghadu jbierek ix-xoghol fejjiedi li Mons De Piro beda
matul hajtu.
_________________________________________________________________________
L-Orizzont
L-Erbgha, 9
ta' Novembru, 1977
Fr. Norbert
Bonavia M.S.S.P.
Pg. 11
Nota ta'
l-Editur: Mons. Guzeppi De Piro.
Is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl, fix-xahar ta' Novembru qed ticcelebra gheluq
il-mitt sena mit-twelid tal-fundatur taghha: Monsinjur Guzeppi De Piro.
Mons. De
Piro kien qassis li hajtu ghaddiha f'hidma bla waqfien ghall-foqra,
l-orfni u l-haddiema. F'hajtu ghamel zmien Rettur tas-Seminarju;
Segretarju tal-Kurja ta' l-Arcisqof; kien jiehu hseib hamest idjar
ghat-tfal iltiema u sfortunati; kellu parti attiva biex jintemm l-irvell
tas-"7 Giugno 1919"; fl-Assemblea Nazionale biex tingieb
il-Kostitutzzjoni ta' l-1919/21; fl-1932 ta sehmu biex il-Gvern Ingliz
jaghti l-elezzjonijiet lill-poplu Malti, u ghamilha ta' mejatur
fl-inkwiet politiko-religjuz fi zmien Lord Strickland.
Barra minn
hekk hu waqqaf is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl li l-hidma taghh hi
mifruxa f'hafna artijiet mad-dinja. Is-Socjeta' Missjunarja ta' San
Pawl, minbarra f'Malta u f'ghawdex, ghandha djar ohra fl-Awstralja,
fil-Kanada u fil-Peru'.
Bhala
tifkira ta' dan l-ewwel centinarju, is-Socjeta' Missjunarja ta' san Pawl
bhalissa qed torganizza bosta attivitajiet.
-------------------------------------------
Il-Fundatur
tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Kieku ma
hawn xi nies li jaghtu kaz ta' dati mportanti - bhal, inghid ahna, meta
spiccat il-gwerra, meta hadna l-Indipendenza, meta Matla saret
Repubblika - dawn id-dati jintilfu u maghhom jintilef hafna gid.
Wahda
mid-dati mportanti li tajjeb din is-sena ma nhallux ghaddejjha hija t-2
ta' Novembru, 1877. Dak in-nhar twieled Mons. Guzeppi De Piro.
Ghal xi whud
Mons. De Piro hu maghruf bizzejjed, izda hafna ohrajn ma jfaux min kien
dan il-bniedem li f'hajtu hadem kemm felah, ghamel gid madwaru, ma' kull
min kellu x'jaqsam mieghu, u anke haseb biex jaghmel il-gid barra minn
pajjizu, li ftit johlmu li jwettquha.
Mons. De
Piro twieled l-Imdina minn familja nobbli u sinjura. Biss din il-hajja
hu ma ridhiex. Ghalhekk war lis ar qassis huwa sar midhla ta' l-istitut
ta' San Guzepp f'Santa Venera. Dan ix-xoghol kien ghal qalbu ghax din
kienet il-kwalita' ta' hajja li ried jghix: ta' fqir mal-fqar.
Wara l-mewt
ta' Dun Gorg Bugeja, sar direttur ta' dan l-Istitut. Hekk ukoll gara
wara l-mewt ta' Fra Diegu: l-Isqof fdalu t-tmexxija ta' l-Istitut ta'
dan il-Fratell qaddis.
Biss ma
kienx kuntent: ma' dawn it-tnejn huwa zied tlieta ohra, biex b'hekk
kellu that il-kura tieghu hames istituti.
Ghal dawn
l-istituti huwa berbaq kull sold li kellu, ghax dak iz-zmien l-istitu
kienu mimlijin tfal. L-ghaxqa tieghu, jghidulna dawk li jiftakruh kienet
issa jqassam il-helu lil danw it-tfal, issa jaghtihom xi gugarell -
imbasta jarahom kuntenti.
F'hajtu sab
hin ukoll biex jghin fill-formazzjoni tas-sacerdoti, ghax huwa kien
Rettur tas-Seminarju. Is-Sacerdoti, li fi zmienu kienu seminaristi,
jghidulna li kull meta kien ikollu ghalfejn jikkoregihom kien ikollu
dejjem tbissima fuq xoftejh, imbaghad kien jispicca jghidilhom: "Kunu
sacerdoti qaddisin".
Mons. De
Piro li jghid kien jipprova jpoggieh fil-prattika. Bie aktar jitqaddes
hu u jqaddes lil ohrajn, kien membru ta' l-ghaqda "Sacerdoti Adoraturi"
u membru fil-Missjoni li tant taghmel gid sal-lum f'kull parrocca.
L-Arcisqof
Mauro Caruana, li gharaf fih bniedem mimli talenti u ta; natural
habrieki, ghazlu bhala Segretarju fil-Kurja, pozizzjoni li kif jaf
kulhadd hija delikata u iebsa. Ghalhekk kienet haga sewwa li dan
il-bnedem jigi moghti l-unur li jkun Dekan tal-Kapitlu Metroplita.
Hafna drabi
jigri li nies li jkollhom hafna x'jaghmlu aktar isibu min jaghtihom
x'jaghmlu. Hekk kien Mons De Piro, ghalix ma dak ix-xoghl kolli li
kellu, l-Arcisqof ghazlu bhala rapprezentant tal-Kleru fis-Senat.
Anke
hawnhekk Mons. De Piro ma qaghadx bi kwietu. Dak kolli li kien jara ta'
gid kienifahhru imma fejn ikun hazin jieqaflu. Il-pariri ghaqlin tieghu
swew mhux ttit f'dan ix-xoghol gdid. Kien igawdi fama kbira mal-poplu
Malti u ghalhekk sewa hafna l-indhil tieghu biex jikkalma lill-poplu
fir-rewwixta tas-7 ta' Gunju, 1919.
Imma l-ikbar
opra li ghaliha jibqa zgur imsemmi hi s-Socjeta' Missjunarja ta' San
Pawl. Minn mindu kien ghadu seminarista f'Ruma, kien dejjem iredden
f'mohhu l-hsieb li Malta ghandha x-toffri lid-dinja, mhux deheb jew zejt
if jaghtu artijiet ohra, imma l-fidi.
Ghalhekk
huwa haseb biex iwaqqaf kongregazzjoni ta' l-irgiel, l-unika wahda
Maltija, biex il-membri taghha jwaslu l-fidi fejn hemm nuqqas ta'
sacerdoti. B'dan l-ideal car quddiemu beda jigbor iz-zghazagh.
Il-Qaddis
Papa Piju X gharaf il-hsieb ta' Mons. De Piro, u kitiblu ittra biex
ibierek lilu u l-membri tieghu, u fl-istess hin iqassilhom qalbhom.
Imheggin biex il-messagg ta' Kristu jasal lil min hu ghtxan ghalih,
Mons. De Piro baghat bhala l-ewwel misjunarju tieghu fl-Abissinja lil
Fra Guzepp Caruana.
Lil min
ihobbu, insibu fl-Iskrittura, Alla jsejjahlu kmieni, u lil Mons. De Piro
l-Mulej sejjahlu meta kellu biss sitta u hamsin sena. Miet f'riglejn
l-artal waqt li kien qieghed jaghti l-barka sagramentali fil-knisja ta'
San Gejtanu, il-Hamrun nhar is-17 ta' Settembru, 1933, war l-purcissjoni
tad-Duluri.
Il-funeral
li kellu kien xhieda bizzejjed tar-rispett li kienet iggiblu Malta
kollha. Bizzejjed insemmu li ghall-funeral kien hemm mill-izghar sa
l-oghla persuna f'Malta. Fuq fomm kulhadd kienet tinstema' l-kelma: miet
'Missier il-Fqar'.
Ezempju
tieghu u regoli li halla Monsinjur Guzeppi De Piro lill-membri
tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl, is-socjeta' li waqqaf hu nnifsu,
huma gawhar prezzjuzi li fuqhom iridu jfasslu hajjithom. Permezz taghhom
huma jridu jkomlu jzommu haj l-ispirtu tal-fundatur imhabba u hidma
fil-hdan tal-Knisja ta' Kristu.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
L-Erbgha, 16
ta' Novembru, 1977
………..
Pg. 4
Imfakkar
Mons. De Piro.
Bhala parti
mic-celebrazzjonijiet ta' gheluq il-100 sena mit-twelid ta' Mons.
Guzeppi De Piro, nhar il-Hadd ghadd ta' membri tal-kleru regolari u
djocesan ghaddew nofs ta' nhar flimkien fid-Dar ta' Sant' Agata,
ir-Rabat.
Il-laqgha
giet organizzata mis-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl u mis-Socjeta'
tal-Kleru Christus Rex.
Wara li daru
d-Dar u l-wirja mhejjija ghall-okkazjoni, is-sacerdoti semghu diskors
minn Dun Stanley Tomlin, Superjur Generali tal-M.S.S.P. Huwa qar
telgramm tal-Papa li fih fahhar u bierek il-hidma tas-Socjeta'.
Is-Superjur
Generali qal li Mons. De Piro rnexxielu jghaqqad flimkien hajja ta'
hidma kbira u hajja ta' talb. Il-holma tieghu kienet minn dejjem li
jwaqqaf socjeta' missjunarja Maltija. Huwa kien ihoss li Malta ma
setghetx taghti lill pajjizi ohra ghana materjali, imma setghet tibghat
hafna sacerdoti biex iwasslu l-fidi f'artijiet ohra.
Fr. Tomlin
kompla jghid li l-fundatur ma halliex gid materjali lis-Socjeta' tieghu
ghax miet fqir imma hallielha wirt spiritwali mill-isbah. Huwa nissel
fis-Socjeta' spirtu ta' mhabba u servizz lejn xulxin. Huwa nsista wkoll
fuq spirt ta sevizz lej il-Knisja u l-poplu Nisrani.
Mimlija
b'dan l-ispirtu s-Socjeta' dejjem hadmet mignhar ma fittxet l-interssi
materjali. Hija qieghda zzomm l-uniku kullegg f'Malta minghajr hlas.
Fl-Awstralja hija tat bicca art, li hu kkalkulat li tiswa kwart ta'
miljun dollaru Awstraljan, biex jinbena centru ghall-Maltin.
Is-Superjur
Generali tal-M.S.S.P. qal li s-Socjeta' m'ghandhiex x'jaghmel tajjeb
izda dejjem afdat fil-Provvidenza t'Alla u l-Provvidenza qatt ma naqset.
Is-Socjeta'
dahlet fil-qalb tal-Maltin u dan jidher mill-ghadd kbir ta benefatturi
generuzi li ghandha.
Dun Tomlin
temm id-diskors tieghu b'appell herqan lill-kleru biex isir jaf aktar
lis-Socjeta' u b'mod specjali, biex jahdem ghall-vokazzjonijiet fi
hdanha.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 19
ta' Novembru, 1977
Victor
Livori M.S.S.P.
Pg. 2.
MONS.
GUZEPPI DEPIRO
Mitt sena
minn twelidu (1877 - 1977)
Fit-2 ta'
Novembru, 1877, twieled ghad-dell tal-Katidral tal-Imdina Mons. Guzeppi
DePiro. F'Gheluq ic-centinarju mit-twelid tal-Fundatur tas-Socjeta'
Missjunarja taghna, huwa xieraq li nfakkru l-poplu Malti f'Mons. DePiro.
Dan ma nixtiqux naghmluh biex inkunu ktibna xi haga ghall-okkazzjoni,
izda biex kull min jaqra dan l-artiklu u jislet xi taghlima mill-hajja
ezemplari ta' Mons. DePiro, u japplikaha ghal hajtu.
Kif jindika
kunjomu, Mons. DePiro kien wild in-nobbli, izda ghalkemm kien jaghmel
parti minn klassi nobbli, huwa neza' l-privileggi u l-ghana li twieled
fihom u ghazel minn jeddu li jghix hajja l-aktar fqira ma' l-ghorba u
l-iltiema. Mons. DePiro kien iben nobbli mhux l-aktar ghax wiret
in-nobbilta' ta' nisel missieru, izda ghaliex kien nobbli fl-opri ta'
hniena li kien jaghmel, li ma kellhomx limit. In-nobbilta' li llum
il-gurnata nammiraw f'Mons. DePiro hija din in-no0bbilta ta; karattru li
gharaf irawwm fih sa minn ckunitu. L-ghemil ta' hniena u mhabbas li kien
wettaq kullu fjen kien ikun huma xhieda awtentika ta' kemm Mons. DePiro
kellu sentimenti nobbli. Jekk inharsu madwarna u nirriflettu ftit fuq
il-hajja privata ta' kull wiehed minna, nintebhu kemm il-hajja taghna
hija nieqsa minn sentimenti hekk nobbli. Jekk niflu l-bzonnijiet u
l-esigenzi tas-socjeta' in generali naraw kemm illum id-dinja ghandha
bzonn ta' nies mimlija bl-imhabba bhalma kien Mons. DePiro.
Ta' qaddis
li kien, in-nobbilta' li biha kien moghni Mons. DePiro kienet tiddi
fl-umilta' tieghu. Huwa kien ezempju awtentiku ta' hajja nisranija u
meta lahaq il-milja tan-nobbilta tieghu u gie ordnat sacerdot huwa
spikka fost il-ministri t'Alla bil-qdusija sacerdotali li kien jghix.
Il-karita' li kien jaghmel Mons. DePiro kienet bla qies. Qatt ma gara li
xi hadd talbu xi ghajnuna u dan m'ghamilx l-ahjar li seta' biex ikun
kollox ghal kulhadd. Mons. DePiro ma kien marbut mal-gid materjali ta'
din id-dinja. Kien ghalhekk li qatt ma sabha bi tqila biex jghin u
jaghti kulma kellu ghall-fqar u ghall-batuti. X'dinja ahjar nghixu fiha
kieku, bhal Mons. DePiro naghrfu niccahhdu mill-gid materjali ta' din
id-dinja u neqirdu l-egojizmu li ma jhalliniex ninghataw ghall-ohrajn!
Hidma bla
serhan.
Fost
it-taghlimiet sbieh li hallielna J. F. Kennedy insibu wahda li tghid:
"Tistaqsix x'lest li jaghmel il-pajjiz ghalik izda ghid x'lest li
taghmel int ghal pajjizek". Jekk naghtu daqqa t'ghajn lejn il-hidma bla
serhan li wettaq Mons. DePiro naraw kemm kien lest li jaghti kulma kellu
ghall-progress ta' art twelidu. Ghad li kien minn nisel nobbli, Mons
DePiro ma sabhiex bie tqila li fl-1892 jidhol fil-'Militia' fejn dam
ghal aktar minn sentejn. Ftit snin wara Mons. DePiro gie ordant sacerdot
gewwa Ruma u fl-1906 diga' kellu parti attiva fil-"Missjoni l-Kbira" li
giet imwaqqfa biex trawwem spirtu missjunarju fost il-Maltin. Fl-1907
Mons. Isqof Pace fdalu f'idejh id-direzzjoni tal-Istitut Fra Diegu.
B'hekk bdiet titwettaq ix-xewqa ta' Mons. DePiro, li jahdem qalb
l-iltiema. L-imhabba u d-dedikazzjoni ghal dawn it-tfal iltiema narawha
fl-ghemil tieghu waqt li kien imur idur il-benefatturi u jittallab
ghall-orfni.
Wara li
ghaddew sentejn u t-tmexxija ta' l-Istitut ta' Fra Diegu bdiet miexja 'l
quddiem gmielha, Mons. DePiro beda jhoss li l-hegga u l-kapacita' tieghu
kienu sabu qasam zghir wisq biex jahdmu fih u ghalhekk beda jhares 'il
quddiem lejn oqsma ohra biex ikompli iwettaq aktar gid. Kienu propju
fit12 ta' Gunju tal-1909 meta xewqa ohra ta' dan is-sacerdot dinamiku
giet imwettqa meta twaqqfet ufficjalment is-Socjeta' Missjunarja ta' San
Pawl. Fiha l-Fundatur ghadu jahdem permezz tal-missjunarji qalbien li
s-Socjeta' qieghda tibghat kontinwament f'artijiet tal-missjoni.
Izda ghal
bniedem mimli b'energija bhal Mons. DePiro dan ix-xoghol biss ma kienx
bizzejjed. Bejn l-1915 u l-1918 Mons. DePiro kien jokkupa l-kariga ta'
Segretarju Generali tal-Isqof Mauro Caruna. F'Novembru tal-1922 l-hidma
tieghu fost l-orfni zdiedet meta Mons. DePiro beda jiehu hsieb l-Istitut
ta' San Guzepp li ghadu sal-lum that il-kura tas-Socjeta' Missjunarja
ta' San Pawl. Ma dan ix-xoghol kollu Mons. DePiro kien jiehu hsieb ukoll
l-Istitut tas-Sorijiet ta' Gesu' Nazzarenu gewwa z-Zejtun.
Hidma u
Talb.
L-imhabba
kbira li kellu lejn l-iltiema kompla jsahhaha meta, fil-21 ta' Mejju
1925 huwa fetah istitut ghall-iltiema f'Ghawdex. Ghal aktar minn sena
gejn l-1932 sakemm miet f'Settembru u tal-1933, huwa ntaghzel bhala
wiehed mir-rapprezentanti ta' l-Isqof fis-Senat. Mons. DePiro kien fdat
minn kulhadd, u kien propju ghalhekk li Mons. DePiro hadem kemm felah
biex iberred il-kwistjoni politiko-religjuza li nqalghet. Ta min isemmi
wkoll li kien Mons. DePiro li fl-1919 indahla biex jikkalma l-irvell
tas-"Sette Giugno".
F'dan
l-ispazju limitat tal-kitba huwa mpossibli li nesponi kull hidma u kull
attivita' li wettaq Mons. DePiro. Dak li semment kien biss ftit hjiel
tal-hidma li kellu. Minn din il-hajja attiva ta' Mons DePiro nistghu
nisiltu punt ta' riflessjoni ckejkna; ghalkemm Mons. DePiro kien dejjem
mehdi fix-xoghol, pero' dejjem kien isib hin biex jitlob. Hajtu kienet
bilancjata bejn hidma u spiritwalita' Diversi drabi nisfghu skjavi
tax-xoghol li nkunu qed naghmlu u ninsew lil Alla ghal kollox. Tkun haga
f'waqtha kieku nezaminaw lilna nfusna u nghassu kontinwament biex ma
nhallux il-kurrent ta' materjalizmu ateju jkaxkarna mieghu. Jalla
c-centinarju mit-twelid ta' Mons. DePiro jservina biex nimitawh fiz-zelu
li kellu mhux tant ghall-gid materjali daqs kemm ghall-gid spiritwali.
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon
Taghna
Is-Sibt 3
ta' Dicembru 1977
Michael
Caruana.
Pg. 13
Monsinjur
Guzeppi De Piro.
F'dawn
l-ahhar granet smajna u qrajna dwar l-attivitajiet li s-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl organizzat biex tfakkar eghluq il-mitt sena
mit-twelid tal-fundatur taghha, Monsinjur Guzeppi De Piro. Mhux ilkoll
kemm ahna, parikolarment dawk zghazagh, nafu bizzejjed dwar dan
il-Monsinjur li ghadda hajtu f'hidma bla waqfien ghall-foqra,
ghall-orfni u ghall-haddiema.
Monsinjur
Guzeppi De Piro, minbarra li waqqaf is-Socjeta' Missjunarja ta' San
Pawl, ghadda zmien twil bhala Rettur tas-Seminarju; kien is-Segretarju
tal-Kurja Arciveskovili; ha hsieb hamest idjar ta' tfal iltiema; ha
parti attiva biex intemmu l-irvllijiet tas-7 ta' Gunju ta' l-1919 u
fl-Assemblea Nazzjonali biex tingieb il-Kostituzzjoni ta' Malta ta'
l-1919-21; u fl-1932 ta sehmu biex il-Gvern Ingliz jaghti
l-elezzjonijiet generali lill-poplu Malti.
Huwa
ghamilha ta' medjatur fit-tilwima politiko-religjuza li kien hawn
f'pajjizna fi zmien Lord Strickland.
Dan
il-Monsinjur kien irnexxielu jghaqqad flimkien il-hajja ta' hidma
mal-hajja ta' talb. Huwa kien ihoss li Malta, bhala rizorsi naturali
x'taghti lil pajjizi ohra, m'ghandhiex, imma setghet taghtihom parti
mill-wirt religjuz taghha. Kien ghalhekk li huwa waqqaf is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl li llum qeghda tibghat il-membri taghha
f'diversi pajjizi, fosthom l-Awstralja, il-Kanada, u l-Peru', biex
iwasslu l-messagg ta' Kristu lill-poplu taghhom.
Monsinjur
Guzeppi De Piro miet fqir. Is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl, kif qal
tajjeb Fr. Stanley Tomlin, is-Superjur Generali, f'diskors li ghamel
lill-membri tal-kleru, ma wirtet l-ebda gid materjali minghand Monsinjur
De Piro. Izda halla warajh spirtu ta' mhabba liema bhalu u servizz lejn
il-knisja u l-poplu.
Is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl illum qeghda tghix f'dan l-ispirtu billi qeghda
taghti s-servizzi taghha minghajr hlas f'diversi oqsma. Qeghda tmexxi
skola, il-Kullegg Missjunarju ta' San Pawl, divrsi missjonijiet
f'pajjizi barranin u istiutzzjonijiet lokali minghajr l-icken interess
finanzjarju. Kull ma ghandha s-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl illum
tafu lill-providenza - lill-ghadd ta' benefatturi li ghandha. Dan juri
kemm Monsinjur Guzeppi De Piro u s-Socjeta' li huwa waqqaf dahlu f'qalb
hafna minna.
Biex fakkret
eghluq il-mitt sena mit-twelid ta; Monsinjur Guzeppi De Piro,
is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl organizzat ghadd ta' attivitajiet,
fosthom, seminar dwar l-ispirtwalita' tieghu; laqghat informattivi
dwaru; dramm u lejl ta' talb. Saret ukoll wirja dwar il-hajja u l-hidma
ta' Monsinjur De Piro.
F'din
l-okkazzjoni, is-Socjta' Missjunarja ta' San Pawl irceviet ghadd ta'
messaggi ta' kuragg, fosthom minghand il-Papa Pawlu VI u minghand
il-Prefett u s-Segretarju tal-Kongregazzjoni ta' l-Evangelizzazzjoni
tal-Gnus.
L-attivitajiet organizzati ghaddew. Il-messagg li s-Socjeta' Missjunarja
ta' San Pawl kellha taghti f'din l-okkazjoni lill-poplu Malti u Ghawdxi
wasslitu bl-ahjar mod li setghet. Imiss lilna li bl-ezempju ta'
Monsinjur Guzeppi De Piro ngharfu nhobbu aktar lil xulxin u nkunu ta'
servizz lil haddiehor, partikolarment lil dawk inqas ixxurtjati minna,
lill-foqra, lill-orfni, lix-xjuh, u lill-morda. Imiss lilna li nghinu
lis-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl bl-ahjar mod li nistghu fil-hidma
fejjieda taghha fostna lkoll, fost hutna l-emigranti Maltin f'diversi
pajjizi, u fost il-poplu ta' pajjizi ohra fejn membri taghha qeghdin
ixerrdu l-messagg ta' Kristu.
_________________________________________________________________________
Malta
Missjunarja
Jannar 1978
Bro. Frans
Ferriggi M.S.S.P.
Pg. 6
Mons.
Guzeppi Depiro
Il-Bniedem
B'ideal Missjunaru.
Madwar mitt
sena ilu, fl-Imdina, twieled tife li kellu jolqot lil hafna nies…bla ma
kien jaf kellu jhalli ismau minqux fl-istorja, minhabba ghazla li ghamel
meta kellu 18-il sena! Dan it-tifel kien Guzeppi DePiro, iben minn
familoja nobbli; nobbli fid-demm - u wisq izjed fil-qalb.
Guzeppi,
iben familja nisranija, studja l-Liceo u, wara zmien fil-Miliea, dahl
l-Universita', jistudja ghal Avukat. F'nofs il-kors, waqt li kien jitlob
ma' l-istudenti fil-Knisja tal-Gizwiti, il-Belt, hass is-sejha ghal
qassis; habibha u qataghha lijghid lil tal-familja bil-ghazla. Tad-dar
qablu u baghtuh Ruma, jistudja fil-'Collegio Capranica'. Bil-ftit
il-ftit, beda jinbet f'mohhu l-hsieb li jwaqqaf Socjeta' Missjunarja.
Waqt li kien jistudja offrewlu karriera diplamatika; hasibha sewwa u ra
li, jekk jaghtuh permess is-Superjuri, jidhol l-istitut ta' San Guzepp
biex jiehu hsieb il-foqra u ghax hass "li minn dak l-istitut f'Malta
Alla ried jifforma Kongregazzjoni ta' sacerdoti that il-Parocinju ta'
San Pawl, u hekkmeta tissahhah din l-opra f'Malta tinfirex barra wkoll".
Dan il-hsieb baq' dejjem mieghu; imqar meta ma sabx min fehmu. Izda dan
is-seminarista, ghalkemm ma qatax qalbu, qatt ma hadha mas-superjuri.
(Dan jidher mid-djarju tieghu tas-snin 1901 - 1902). Fil-15 ta' Marzu
1902, Mons. Cappetelli ordnah qassis fil-Lateran.
Wara li gie
Malta fl-1904 (ghax kellu jmur l-Isvizzera ghall-mistrieh ftit wara
l-Ordinazzjoni) u barra mix-xoghlijiet li tawh, din ll-idea baqghet
f'rasu''' u wara pariri u talb, beda jkellem lil qassisin Maltin; fid-29
ta' Gunju 1909 wasal l-ewwel bidu; bdew gejjin il-membri. Dan il-qassis
laqaghhom f'dar fl-Imdina li berikha l-Isqof Pace ftit jiem qabel.
In-numru tal-membri baqa' jizdied u jonqos. Ghax hafna kienu jaqtghu
qalbhom. Fid-19 ta' Gunju tal-1927, il-Fundatur baghat l-ewwel
Missjunarju - li kien ukoll l-ewwel membru - l-Etjopja. Fl-1933 kien
qieghed jahseb biex imur hu wkoll…izda l-Mulej sejjahlu fis-17 ta'
Settembru 1933. L-akbar niket tieghu kien li "wasalt biex immut u ghadni
ma rajt l-ebda sacerdot il-missjoni". Hekk qal ftit qabe miet!
Is-Socjeta'
damet hafna tilghaba wara mewtu; il- ftit membri baqghu flimkien u,
fl-1948, Dun Mikiel Callus intghazel bhal l-ewwel Superjur Generali
tas-Socjeta'.
Bil-ftit
il-ftit, is-socjeta' fethet djar fl-Awstarlja biex tiehu hsieb
l-Emigranti Maltin, imbaghad il-Kanada u l-Peru (fl-1968). Ftit iehor
nittamaw li s-Socjeta' tiftah dar ohra fl-Indonezja.
Il-Monsinjur DePiro u Wliedu.
Ghalkemm
il-Fundatur kien gej minn Familja nobbli, ghazel li jghix qalb
l-iltiema, waqqaf lis-Socjeta' bil-hsieb li tinfirex mad-dinja u twassal
lil Kristu. He dejjem cahad l-unir; accetta li jisir Monsinjur ghax
gieghlu l-Isqof; ghex ta' fqir, ta dejjem il-karita'… u miet fqir. Meta
miet lis-Socjeta' hallieha ltiema; kienet ghadha zghira u hafna hasbu li
tmut mieghu jew ftit warajh. Flus ma halla xejn… hekk uliedu gralhaom
bhalu - kellhom ighixu mill-id hanina ta' Alla.
Ghalkemm gid
materjali ma halla xejn, hallielna l-aqwa gid…gid u wirt spiritwali li,
aktar ma jghaddi z-zmien, izjed qeghdin nifhmu x'ghandna tabilhaqq.
L-ewwel nett xtaqna naharbu karigi ta' unur u bdes billi tana l-ezempju;
It-tieni ghallimna nobdu; qatt ma qal "Le" ghal dak li qalulu
s-superjuri; u ta servizz - u b'xejn. Fix-xoghlijiet taghna, sew Malta
sew barra, tghallimna li fejn nistghu ma nitolbux hlas…imbaghad jahseb
il-Mulej. Dejjem wera l-akbar imhabba lejn is-Socjeta' izda l-Knisja
kienet tigi qabel - u ghalhekk, matul hajtu "ftit" taha kazha
lis-Socjeta'; kif kien jghid, is-Socjeta' bdiet tiehu r-ruh wara mewtu.
Issa reghet qieghda tikber u tissahhah.
Mill-Kitbiet li hallielna.
Bejn is-snin
1922 u 1936, il-Fundatur hareg l-"Almanakk"; fil-qosor ha nfissru ftit
mill-ideat tieghu.
Fid-dinja
hawn hafna nies li ghadhom ma semghux bi Kristu. Ghalhekk il-Mulej
sejjah lill-Missjunarji, din hi sejha ta' dinjita' kbira - u ta'
responsabbilta' Malta wkoll baghtet hafna Missjunarji; issa ghandha
l-istitut Missjunarju taghha. is-Socjeta Missjunarja ta' San pawl. Dan
l-Istitut waqqafnieh ghal zghazagh li jur x-xewqa li jmorru l-Missjoni;
il-vokazzjoni Missjunarja hi haga li tibda minn Kristu; biss kulhadd
ghandu jinteressa ruhu fil-Missjoni.
Il-genituri
ghandhom post importanti fil-vokazzjoni Missjunarja; hafna genituri
jqisuh unur kbir minn Alla li jkollham binhom Missjunarju. Ghalkemm
imbeighed minnhom jibqa maghqud maghhom b'imhabba pura u jitlob
ghalihom; barra minn hekk jaqsmu mieghu fil-gid spiritwali u aktarx li
Alla jhallashom minn hawn, f'din id-dinja.
Kull
vokazzjoni Missjunarja tehtieg l-ghajnuna tal-genituri barra l-isforzi
taz-zghazugh (jew tax-xebba). Aktarx li l-genituri jsibuha tqila
l-firda, izda, ahna ma nehduhiex kontrihom imqar jekk ighidu le. Imma
naghrfuhom u nitolbu ghalihom. Tajjeb li l-ommijiet jiftakru f'omm
il-Makkabin - kif din offriet lil uliedha ghall-mewt biex ma jichdux 'l
Alla. It-talb ta' l-ommijiet ghandu qawwa kbira quddiem Alla.
Nittamaw li
dan l-ispirtu jkompli jixtered f'Artna ghall-gid tal-knisja kollha.
_________________________________________________________________________
Pastor
1982
Alexander
Bonnici O.F.M. CONV
Pg. 13
Meta De Piro
ma riedx isir Monsinjur.
Mons. De
Piro miet fis-sena 1933. Ghalhekk qieghed joqrob iz-zmien biex
niccelebraww eghluq il-hamsin sena mill-mewt qaddisa tieghu. Kieku Mons.
De Piro kellu jkun jaf li ahna sejrin niccelebraw xi festi bil-bombi u
bil-baned, zgur li kien jisthi minnhom. L-okkazzjoni, madankollu se tigi
celebrata b'mod li ma jintes qatt. Bis-sahha tas-Socjta; Missjnarja ta'
San Pawl li taghha Mons. De Piro kien il-Fundatur, se tigi ippubblikata
l-hajja ta' dan il-bniedem li hu ezempju haj ta' kif ghandu jkun
s-sacerdot Malti. Is-Socjeta' li hu waqqaf fdat f'idejja biex jien
anaghmel uzu mill-materjal kollu li jezisti. Jien min-naha tieghi, bart
hafna materjal iehor. Il-hajja sejra tkun ta' zewg volumi. L-ewwel volum
li se jkun fih madwar 300 pagan ma jdumx ma jkun f'idejna.
Fi zminijiet
meta kulhadd kien mignun wara l-unuri, hu ta ezempju kbir ghall-klera
ta' kull zmien meta nirreflettu ftit fuq l-unuri li gew moghtija lil
Mons. De Piro matul hajtu. Imma jkollna nistqarru li Alla ried tassew
jghollih propju waqt li hu kien qed jaghmel hiltu kollha biex izeomm
ruhu fost ic-ckejknin. Hu kien konvint li ma tant x kien possibbli li
jinheb ghfgliex l-istat nobbli tieghu, minnu nnifsu, f'dak iz-zmien,
kien ighollih fuq l-ohrajn.
Ried
jiskarta l-gieh.
Guzeppi De
Piro kien donnu mbezz mill-istess nobbilta' tieghu. Il-pozizzjoni tieghu
kiene tghollih 'il fuq mill-poplu semplici. Hu kien minn razza ta'
barunijie u markizi. ghakhekk fil-fjur ta' zoghzitu, hu ghamel
proponiment sod quddiem Alla li ma jigrix war l-frughat tad-dinja. Fi
zmien meta bniedem zaghazugh soltu jkun jhewden fuq idejali ta' hajja
mimlija gieh, De Piro, fl-eta ta' 24 sena, meta bdew igennuh biex imur
jistudja fl-Akkademja ta' Ruma, thabat kemm felah biex jahrab dak
il-gieh.
Ir-ragunijiet tieghu ma kienux ghaliex ma riedx jistudja. Tnejn
mir-ragunijiet tieghu, skond noti tieghu nnifsu tas-sena 1901, kienu
dawn: 1) "Fl-Akkademja, ma jmorrux jekk mhux dawk li jistghu
jiftahru b'nisilhom. 2) Fl-akkademja, donni nkun qeghidt ruhi fil-gholi
biex haddiehor jarani halli lili jerfaghni ghal xi pozizjoni tajba".
"Imma hu taghlim cert", issikta jikteb iz-zaghzugh De Piro, meta kien
ghadu ma sarx sacerdot, "li Gesu' ghandu prefernza ghal dawk li jixtiequ
jinhbew. Meta hu ghazilni biex inkun ministru tieghu, lili sabni fost
il-midinbin. Ghalhekk, wisq aktar issa, jekk jistenna xi haga minn
ghandi, Hu ghandu jsibni fin-numru tal-mahzulin tieghu. Biex dan isehh,
ma hemmx ghalfejn nipprova nuri ruhi billi mmur fl-Akkademja".
Dawn kienu
l-propnimenti ta' zoghzitu. Hu wieghed quddiem Alla li ma jbiddilx
il-fehmiet tieghu lanqas meta jintefa' fil-hajja sacerdotali. Hu kien
cert li, bhala sacerdot wild in-nobbli, kien sejjer igawdi stima kbira.
Hu ried li dik l-istima jimmeritaha; imma, fl-istess hin ried joqghod
attent biex il-gieh li jaghtuh in-nies ma jonfhux. Guzeppi ried ikun
sincier ghallanqas mieghu nnifsu. Ghalhekk, bhala Fundatur, hu nnifsu
ried jaghtihom ezempju. Hu gida' kien accetta l-ewwel ufficjau ta' hajtu
ghaliex l-Arcisqof Pietru Pace, fis-sena 1970, kien ghazlu bhala l-ewwel
direttur tal-Kleru Djocesan ghall-Istitut San Frangisk t'Assisi,
il-Hamrun. Bla dubju ta' xejn, dik il-hidma kienet wahda ta' unur, imma
fuq kollox ta' servizz.
Ommu
tixtiequ jsir Monsinjur.
Kull omm
tixtieq li wliedha jimxu 'l quddiem fil-hajja. Is-sinjura Kika, omm Dun
Guzepp De Piro, xejn ma kienet inqas minn ohrajn, lanqas f'dan.
Ghalhekk, lejn Ottubru tas-sena 1901, hi avvicinat lil Dun Mikilang
Pace,li kien il-Kappillan ta' l-Arcisqof Pace. Hi xtaqet li hu jaghtiha
palata halli binha jinghazek kanoku tal-knisja katidrali ta' Malta, jew
kif insjehulu ahna, Monsinjur. F'dak iz-zmien, De Piro kien ghadu lanqas
ghalaq it-33 sena, u kien ghadu fil-bidunett tal-hidma tieghu bhala
sacerdot. Imma, fil-fatt, dak Dun Mikiel, mibarra li kien wiehed li
jhobb jikkuntenta 'l kulhadd, kif jaf sewwa kemm Dun Guzepp De Piro kien
maghruf minn kulhaddbhal sacerdot habrieki u ezemplari. Ghalhekk lil dik
l-omm hu weghedha li l-parti tieghu jaghmilha mill-ahjar li jista'.
Fil-fatt,
dak il-kappillan il-parti tieghu ghamilha tassew. Hu kien jaf tajjeb li
Mons. Vincens Vassallu, id-dekan tal-katidral ta' Malta, kien ilu zmien
sewwa marid. Barra minn hekk, kien ukoll kbir fiz-zmien ghaliex kellu 73
sena. Ghalhekk, dak Dun Mikilang Pace hataf l-okkazjoni biex ippropona
lill-Arcisqof halli jikkonvinci lil Mons. Vassallo bie jaghmel kugitru.
Il-proposta kienet li l-kugitur ikun Dun Guzepp De Piro.
Kollox kien
qieghed isir minn wara dahar Dun Guzepp De Piro. Meta Dun Guzepp kien
ghadu ma jaf xejn, l-Arcisqof innifsu mis-6 ta' Novembru 1910,mar ghandu
Mons. Vassallo, uipproponielu biex jahtar lil De Piro bhala kugitur
tieghu. Il-hatra kienet wahda importanti ghalix De Piro gie propost li
jsir kugitur tieghu anki fil-kariga tant importanti ta' Dekan
tal-Kapitlu Metroplitan ta' Malta. Id-Dekan ma kellu 'l hadd fuqu hlief
l-Arcidjaknu.
Imnikket
ghall-ghazla.
Dun Mikilang
Pace, il-kappillan ta' l-Arcisqof, xtaq li Dun Guzepp De Piro jkunjaf
b'dik l-ghazla tieghu. Ghalhekk, fis-7 ta' Novembru, 1910, hu kiteb lil
De Piro bex wassallu l-ahbar. Hu tah l-awgurju tal-hatra fi zmien meta
kienghad ma hemm xejn ufficjali. Billi kien assulatment mehtieg li dak
it-taghrif jibqa' sigriet, Dun Mikilang wissieh li dik l-ahbar kien qed
iwassalhielu b'mod sigriet, u ma kellu jghid biha lil hadd, daqs li
kieku kien marbut bis-sigell tal-Qrar.
Sadanittant, Dun Guzepp kixef dak li kien sar minn ommu; imma ma
approvahx. Bl-umilta' kollha, Dun Guzepp qaliha: "Ma, jiena dejjem
nobdik. Imma nitolbok biex ma titkellimx fuqi ma' l-Arcisqof
halli jinghatawli xi dinjitajiet. Jiena rrid nibqa' sacerdot mighajr
unuri ohra. Is-sacerdozju hu l-aqwa unur ghalija. Jekk inti tridni
Monsinjur tal-Katidral, jiddispjacini li, din id-darba, ma nkunx nista'
nobdik".
Mill-Imdina, Dun Guzepp haseb biex iwiegeb ukoll lil Dun Mikielang
b'ittra tal-11 ta' Novembru, 1910; hu qallu hekk: "Nitolbok twassal
lill-Arcisqof ir-radd ta' hajr tieghi talli haseb fija u ried jghollini
fil-gieh. Aghmilli wkoll il-pjacir li twassal lill-Arcisqof li l-gieh li
se jigi offert lili ma jghoddx ghalija minhabba x-xoghol li ghandi.
Nghid dan biss minghajr ma noqghod insemmi ragunijeit ohrajn. Ghalhekk,
hu impossibbli li naccetta".
Imma dak li
baqa' sigriet bejn Dun Guzepp De Piro u Dun Mikilang Pace maljar ghadda
minn zviluppi izjed konkreti. Mons. Vassallo, id-Dekan tal-Katidral, mar
hu nnifsu ghand De Piro. B'sorpriza kbira, fil-bidu ta' Jannar 1911, De
Piro sar jaf li kollox kien lest. Dawk il-kelmiet fil-mohh ta' De Piro
kienu donnhom ifissru li hu kien issoppona li diga' kienu saru
l-formalitajiet mehtiega.
L-aktar
importanti fost dawk il-formalitajiet kienet li jigi avvicinat
il-Gvernatur ta' Malta. Il-Gvernatur kellu l-jedd li jaccettah jew ma
jaccettahx ghall-ghazla ta' Dekan tal-Katidral. Ghalhekk, l-ittra
taghtina x'nifhmu li l-Gvernatur, li f'dak iz-zmien kien Sir Leslie
Rundle, kien gie nfurmat b'mod privat dwar jekk hu kien jaqbel
mal-ghazla ta' Dun Guzepp De Piro. Minkejja dan, xejn ma kien prodenti
li Mons. Vassallo jibghat jinfurmah ufficjalment. U fil-fatt, l-ittra
uffficjali kienet ghaha ma ntbaghtitx. Imma De Piro juri b'mod car li hu
kien jaf li l-Gvernatur ta' Malta kien favur l-ghazla tieghu.
Ma riedx
jaghti ezempju hazin.
Kien hawn li
deher b'mod car li, ghal De Piro, il-proponimenti ta' zoghzitu makienux
kliem biss. De Piro irringrazzja lil Mons. Dekan talli haseb fih; imma
l-kuxjenza kienet qed tiddettalu li hu ma kellux jaccetta dik
id-dinjita'. Hu fisser dan kollui lill-Arcisqof b'ittra tas-17 ta'
Jannar 1911. Hu zied ighidlu wkoll li ma kien jisthoqqlu u lanqas ma
kien ihossu kapaci biex jidhol ghal dak ix-xoghol..
Il-problema
li De Piro hassha aktar minn kull ohra kienet fl-ezempju hazin li seta'
jaghti. Lanqas ma kienu ghaddws sitt xhur minn mindu kien fetha id-dar
ckejkna ta' San Pawl fl-Imdina. Kif fisser lill-Arcisqof , hu kien
waqqaf istitut ckejken ghall-missjonijiet barranin. Lil dawk l-ewwel
ulied spiritwali tieghu, De Piro ried iheggihom biex ma jixxenqux
ghall-gieh tad-dinja. Imma jekk hu jaccetta d-dekanat tal-Katidral, kif
kien se jkollu l-kuragg jidher quddiem iz-zghazagh tieghu, u
jipperswadihom biex jiccahhdu mill-unuri? De Piro fetah qalbu ma'
l-isqof tiehgu. Imma hu, li kien diga' mibni bi spiritwalita' profonda
kien jaf li l-ubbidjenza lejn is-Superjur tieghu hi importanti izjed
mill-umilta'. Hu kien deciz li ma jcedix malajr. Ghalhekk, lill-Arcisqof
Pace, hu qallu hekk: "Nittama li l-Eccellenza Tieghek tar li jiena
ghandi r-ragunijiet tieghi biex ma naccettax. ghalhekk, nixtieq li ma
nigix issikkat. Minkejja dan, jien nhalli fil-kuxjenza tieghek
ir-responsabblilta' kollha tal-kuxjenza tieghi". Fi kliem iehor, Dun
Guzepp De Piro xtaq jissikka xi ftit lill-Isqof tieghu biex ma jgeghlux
jaccetta. Imma, imbaghad, hu kien lest biex jintelaq f'idejh. Hu kien
lest li joqghod ghall-ordni ta' l-Isqof tieghu.
Jumejn wara,
fid-19 ta' Jannar 1911, l-Arcisqof wiegbu fuq l-istess karta li kien
ircieva minghandu. Hu qallu il-kelmiet:
"Ghaziz Dun Guzepp,
Inti qatt ma fittixt la
postijiet u lanqas dinjitajiet. Ilqa', ghalhekk, minn idejn Alla din
il-proposta, u accettaha bhal att ta' ubbidjenza lejja. Ghall-bqija,
jahseb il-Mulej. Kif il-Mulej beda l-opra qaddisa tal-missjonijiet, Hu
nnifsu jiehu hsieb imexxiha 'l quddiem, u jipperfezzjonaha.
Ghoddni tieghek,
ghaziz Dun Guzepp
+ Pietru Arcisqof
Isqof
F'dawk
il-granet, omm Dun Guzepp De Piro, niedma xi ftit minn dak li ghamlet,
kienet fissret ma' l-Arcisqof li binha ma riedx jilhaq Monsinjur. Imma
l-Arcisqof, meta tant kienu jixxenqu ghal dinjitajiet ta' dik l-ghamla,
twettaq fid-decizjoni li Dun Guzepp kien adattat ghal dik il-hatra.
Kellu
jaghmel l-ubbidjenza.
Qabel ma
hareg id-digriet minn Ruma, Dun Guzepp De Piro gie magharraf minn Mons.
Dun Pawl Gauci, fl-1 ta' Gunju, 1911, li l-Kongregazzjoni Koncistorjali
accettat li hu jsir l-Kugitur tad-Dekan.
Imbaghad,
b'digriet tal-Papa Piju X, Dun Guzepp De Piro gie accettat bhala Kugitur
ta' Mons. Vassallo, bid-dritt lijgawdi dak li kien marbut ma' l-ufficcju
ta' Dekan, kull meta dan ma jkunx prezenti, u bid-dritt li jaqdi
l-ufficcji kollha tad-dekanat. Id-digriet tal-Papa hareg fit-8 ta'
Gunju, 1911.
Dun Guzepp
De Piro ma kiex fadallu hlief li jiehu pussess ta' dak l-ufficcju li
possieh f'pozizzjoni importanti hafna fil-Kleru Djocesan ta' Malta.
Il-gurnata maghzula ghall-pussess kienet it-Tlieta, 27 ta' Gunju 1911.
Il-knisja kienet l-istess Katidral ta' Malta. Waslilna f'idejna wiehed
mill-inviti u l-kontijiet tas-servizz tal-Knisja ghal dik l-okkazzjoni.
Minn zewg kontijiet, jidher li dak li thallas lill-qassisin, abbatini,
mazzier, sagristani, ohrajn wassal ghas-somma ta' LM4 u nofs ta' dak
iz-zmien.
Minn dak
il-waqt, ghalkemm kontra qalbu, hu beda jissejjah minn kulhadd bhala
Monsinjur De Piro.
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon Taghna
Is-Sibt 31
ta' Awissu, 1985.
Sr. Emma
Camilleri C.F.C.J.
Pg. 11
Benefattur
Kbir ta' Malta
Alexander
Bonnici, "Mons. De Piro", v.II:
F'Kull Qasam
ta' l-Istorja ta' Malta, pp564.
It-tieni
volum tal-hajja dokumentata ta' Mons De Piro sewa lil Fr. Alexander
Bonnici xoghol, tiftix u tahbit kbir kif qalli hu stess. F'qalbi kont
nghid: "Kiteb tant kotba ohrajn u qatt ma smajtu jghid xejn, ghliex dan
swielu izjed mill-ohrajn?"
Imma issa li
l-ktieb gie f'idejja u qrajtu indunajt kemm kellu ragun ighidli hekk.
Ktieb verament meraviljuz u ghandhom biex ikunu kburin l-ulied denji ta'
dan il-fundatur qaddis.
Benefattur
kbir tal-Knisja.
Mhux biss
l-ulied ta' Mons De Piro ghandhom ikunu kburin u grati lejn il-missier
spiritwali taghhom, imma wkoll l-istess Knisja f'Malta li matul iz-zmien
kellha din il-figura qaddisa u dinamika.
Hafna kienu
dawk li semghu b'dan l-isem, specjalment il-Kleru, izda forsi kienu
jafuh biss bhala semplici qassis bhall-ohrajn kollha, u aktar ma kien
jghaddi z-zmien iktar kienu jahsbuh hekk.
Imma Alla,
fil-Providenza tieghu, haseb ghal kollox. Lil min iridu li jigi ezaltat
u mfakkar quddiem il-bnedmin jaf isib kull mezz possibbli.
Inqeda
bl-istudjuz ta' l-Istorja, Fr. Alex. Bonnici, biex il-hajja ta' hidma
straordinarja ta' dan il-benefattur tal-Maltin ma tibqax mohbija
mill-ghajnejn ta' hafna nies, anki klerikali, imma tigi mxandra ma'
Malta u Ghawdex.
Matul
iz-zminijiet Malta, bhal kull pajjiz iehor tad-dinja, kellha erwieh
patrijottici, qawwija u qaddisin u Mons. De Piro hu wiehed minn dawn
il-gganti tal-Kleru Malti.
Xoghol
Enormi.
Fr. Bonnici
hu mdorri f'dan l-istudju, imma kif stqarr hu stess fil-bidu ta' dan
il-ktieb, kef beda l-istharrig fl-arkivji ta' dan il-personagg dinamiku
hassu jissahhar minn dan l-eroj, u nduna mill-ewwel li dan ma kienx
bniedem komuni, imma bniedm moghni b'doni specjali.
Iktar ma'
l-istudju ta' l-awtur beda jikber, izjed bed jirrealizza kemm kien se
jhabbat wiccu ma' diffikultajiet. Li kieku Fr. Bonnici ma kienx
determinat ghal liema bicca xoghol diehel u x'se tiswielu, zgur li kien
jonqsu l-kuragg u jieqaf fin-nofs. Imma dak li jkun irid Alla, ma
jhassru hadd.
Kien Eroj
ghax halla hajtu u gidu lil hutu l-Maltin.
Fil-prezent
f'Malta dahlet ideologija wisq differenti minn meta kien ighix Mons. De
Piro. Fi zminijietna hafna Maltin jahsbu li l-Kleru kien xi haga li
zammna lura jew wikkiena b'mentalita' superstizzjuza li ma hallewniex
navvanzaw 'il quddiem bhal f'pajjizi ohra.
Il-bijografija ta' De Piro tohodna lura nofs seklu u turina car kemm
kontribut taw lill-Knisja Kattolika hu u ohrajn bhalu, li sahansitra taw
hajjithom ghall-gid tal-poplu Malti.
Ma kienx jaf
ighid "Le".
Imwieled
minn familja nobbli, imma n-nobbilta' tieghu spikkat izjed f'qalbu milli
f'persuntu. Il-qalb karizmatika u nobbli tieghu kienet miftuha ghal kull
kategorija ta' nies. Ma kienx jaf jghid "le", imma kien jipprova jghin
lil kulhadd.
Ma kienx
bizzejjed ghalih li kellu fuq spallejh is-Socjet mwaqqfa minnu. Imma
kien bhal fundatur ukoll tas-sorijiet Missjunarji ta' Gesu Nazzarenu.
Kien missier spiritwali u materjali ta' hafna tfal ilitema, subien u
bniet, li fih kienu jisibu kull farag.
Ghamel uzu
tajjeb minn hajtu.
Meta qrajt
il-ktieb iddubitajt jekk jistax ikun li bniedem wahdu u marradi qatt
jista' jasal biex jaghmel daqshekk gid. Hajtu kienet ta' 56 sena biss,
imma ghamel uzu tajjeb miz-zmien li tah Alla.
Kien
strument ta' paci ghal kull inkwiet li kien jinqala' fi zmienu, jigi
minn liema naha jigi. Is-semplicita', il-hlewwa, it-tjubija, l-umilta' u
fl-istess hin id-deteminazzjoni, kienu jispikkaw fih.
Kellu qalbu
mimlija bin-nar ta' l-imhabba ta' Alla u tal-proxxmu u ma kellux xewqa
ohra li tikkunsmah hlief li dak in-nar ta' l-imhabba jaqbad f'erwieh
ohra biex ikunu jistghu jhobbu huma wkoll.
Karizma ohra
li kienet tahraq lil qalbu kienet l-imhabba lejn l-artijiet
tal-Missjoni. Difatti ried li uliedu jissejhu "Socjeta' Missjunarja ta'
San Pawl". Hu stess kellu xewqa kbira li jmur il-Missjoni, sahansitra
meta l-mewt kienet qribu sewwa beda ihewden li jrid jmur l-Abbisinja.
Studju
Grafologiku fuq il-kitba tieghu.
Interessanti wkoll f'dan il-ktieb li ma ssibx f'kotba ohra, huwa
l-istudju grafologiku li sar fuq il-kalligrafija ta' Mons. De Piro.
L-awtur haseb ghal dan ukoll. Baghat xi kitba minn tieghu biex tigi
studjata minn esperti f'din ix-xjenza barra minn Malta. L-awtur qalibha
ghall-Malti u dahhalha fl-ahhar ktieb.
Kulmin jaqra
dan il-ktieb ghand jhossu qrib hafna lejn dan il-bniedem qaddis. Fr.
Bonnici pingielna stampa carissima ta' dan il-Fundatur li ghalkemm
il-ktieb 564 pagna ma jdejqekx u ma tixba' qatt tqalleb il-faccati biex
tkun taf x'gej wara.
Ahna wkoll
is-sorijiet tal-Qalb ta' Gesu bhall-membri tas-Socjeta' ta' San Pawl
inhossuna grati u mdejnin ma' Fr. Alexander tal-pacenzja, ix-xoghol u
t-tiftix bir-reqqa li ghamel fl-arkivji biex jipprezentalna l-hajja
tal-Fundatrici taghna "Madre Marija Tereza Nuzzo". Bhal Mons. De Piro,
din ir-ruh generuza kkunsmat hajjitha ghall-gid ta' l-ohrajn.
J'alla dawn
iz-zewg erwieh twajba li haddmu tant tajjeb it-talenti taghhom jigu
mghollija ghall-unuri ta' l-altari.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnejn 6
ta' Lulju, 1987
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4
Tieghi
Ghalik…(1)
Naf li
wiehed maljar jaqbad u jistawsi, bejn u bejn ruhu: "Xi jrid jghid biha
din, 'Tieghi Ghalik'?" Ma nlum lil hadd. Il-hsieb tieghu hu li nispjega
ruhi ahhar tul is-sensiela ta' kitbiet li fi hseibni nikteb u nghaddi
lill-qarrejja.
Iz-zewg
kelmiet ta' hawn fuq ma tantx trid gherf biex tifhimhom. Dak li hu
tieghi, li nippossiedi jien, irrid li nghaddih u naghtih lilek.
Il-mistoqsija hawn ghandha tkun din: "X'inhu dan 'tieghi' li qed
nitkellem fuqu?
Dawn
il-kelmtejn jigbru l-qofol ta' l-ispirtu ta' sacerdot Malti li llum
il-gurnata l-kawza tieghu qieghda tigi nistrharga mill-Knisja ha tisal
tiddikjarah qaddis. Tghid dan se jkun l-ewwel fost tant erwieh qaddisin
Maltin, li lilu se jinghata l-gieh tal-qdusija? Nistennew u naraw. Biss
fic-cert li din id-darba Alla se jbierek il-poplu Malti b'gieh 'il fuq
minn kull unur iehor li qatt inghat lilna l-Matin. Malli dan isir,
ohrajn jaslu warajh - u mhux tant fil-boghod.
Qieghed
nitkellem dwar Guzeppi De Piro. Dan ghalkemm twieled minn familja
nobbli, fittex nobbilta' ohra aktar rikka, aktar ta' gieh, aktar
dejjiema. Din hi n-nobbilta' ta' hajja dedikata lil Alla fi spirtu ta'
mhabba konkreta u f'ministeru sacerdotali.
Kif ghad
nikteb aktar 'il quddiem, il-profondita' ta' fidi li garrbet lil Guzeppi
lejn Alla seviet biex titlob minnu responsibbilta' ohra. Din kienet li
jwaqqaf socjeta' ta' religjuzi. Iz-zmien li fih hu skopra x'ried
il-Mulej minnu swa biex mhux biss jighem x'kellu jaghmel, izda wkoll
biex b'mod l-aktar effettiv juri x'kien l-ispirtu veru tal-Knisja
Maltija.
"Nghaddu lil
ohrajn dak li San Pawl ta lilna". Dan hu l-bazi ta' l-ghixien nisrani
ta' Guzeppi De Piro. Dan hu l-ispirtu tas-Socjeta' Missjunarja ta' San
Pawl li hu waqqaf. Dan hu l-wirt li halla lill-Knisja f'Malta. Tant hu
hekk li meta naslu nsiru nafuh ahjar, fih insibu mudell li jispirana.
Ezempju haj li jqanqal lilna l-insara Maltin naghrfu ahjar id-direzzjoni
taghna ha nghinu fil-bini ta' dinja ahjar.
Hafna huma
l-kwalitajiet naturali li l-poplu Malt hu moghni bihom. Fosthom insibu
li ahna nies dhulin, twajbin, kalmi, generuzi, ghaqlin… u ohrajn. Tajjeb
li nghidu li dawn id-doni li ahna moghnijin bihom kollha ghandhom
gheruqhom fl-ispiritwalita' tan-natura taghna l-bnedmin. Ukoll, huma
lkoll mibnija fuq konvinzjonijiet sani u meta jkunu mdawlin bil-fidi fi
Kristu l-Mulej jirriflettu realta' shiha u genwina. Intant, ghall-Malti
l-fidi hi bhal batterija f'torca - taghti d-dawl mistenni u mehtieg.
Permezz ta'
San Pawl Alla wassal lill-Maltin dak li kien jonqoshom. Darba laqghu
r-rigal tal-fidi, nafu mill-Istorja li l-poplu taghna zamm shih bla qatt
ceda dak li emmen fih u li hadddan b'qalbu kollha u b'ruhu kollha.
L-ghajta
spirata ta' De Piro mhix ghajr rifless ta' realta' li nghexet u
ntghagnet fil-hajja Maltija. Tant hu hekk li, il-fid Kattolika hi,
bhalma kienet tul dawn l-20 seklu, parti fundamentali mill-identita'
Maltija.
Mela ma qal
xejn gdid Monsinjur De Piro meta tenna mill-gdid biex "nghaddu
lill-ohrajn dak li San Pawl ta' lilna". Biss huwa ta enfasi qawwija u
b'hekk rega' taha l-hajja. Din fiha nnifisha write x'kienet hajtu,
x'kienet id-dedikazzjoni tieghu, x'kien twemminu. U ghax agixxa, mhux
lablab biss, hu jiswa lilna xempju konkret ta' kif kull Malti ghandj
jkun u jghix.
Nittama li
l-ftit hsibijiet li bihsiebni naqsam maghkom f'dawn l-kitbiet,
fil-kuntest ta' riflessjonijiet fuq Guzeppi De Piro, jiswew kemm lili u
kemm lilkom, mezz biex napprofondixxu r-realta' taghna ta' bnedmin, nezz
biex nezaminaw ftit il-ghajxien tal-fid taghna kattolika li hi wirt
dehen ta' gensna mezz biex naslu naghmlu gieh l-identita' taghna
maghguna kif inhi permezz ta' art twelidna u t-trobbija nisranija. Hekk
naslu nghixu hajjitna f'armonija ma' dak li ahna ahna: insara Maltin.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnjen, 13
ta' Lulju, 1987
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4.
Tieghi
Ghalik… (2)
"Jiena ma
hadtx gost, u kont se nghidlek biex nohorgu 'l barra". Din kienet
ir-risposta ta' Alessandro lil martu Ursola. Ma kinux ilhom mizzewwgin,
u siefru safra qabel jibdew l-hajja flimkien f'darhom fl-Imdina, Malta.
Waqt li kienu l-Italja huma ddecidew li jattendu ghal ballu li raw
irriklamat. Waslu u dahlu. Biss dak li raw u sabu quddiem wicchom malajr
intebhu li ma kien jaghmel ebda unur lil hadd. Hargu min hemm u bdew
triqthom lura lejn mnej kienu gew. Ursola xtaqet taf x'impressjoni kien
ifforma zewgha dwar dik l-esperjenza qasira li kellhom fil-lokal
tal-ballu. Ir-risposta li taha hi din ta' hawn fuq. Qatt izjed ma marru
f'postijiet bhal dawk.
Alessandro u
Ursola kienu ommu u missier Guzeppi De Piro. Il-fatt li semmejt diga'
jurina li sa mil-bidu tal-hajja mizzewga taghhom huma kienu nies ta'
l-affari taghhom, kemm f'imgibithom u wkoll fi twemminhom. Huma kellhom
principji sodi, u dawn imdawlin mill-valuri tal-fidi nisranija li kienu
jhaddnu. Dan sewa biex huma offrew pedament sod u ambjent san
ghall-familja li rabbew: seba' subien u zewgt ibniet.
In-nobbilta' u l-unuri, il-ghana u l-istima li din il-familja ta' De
Piro kienet imdawwra bihom, ma kienu qatt ta' zvantagg jew xi diffikuta'
biex huma jghixu kif jixraq il-fidi taghhom. Dan, imbaghad, gie aktar
ifinut maghgun sew mis-Sinjura Kika, kif kienu jsibu lil Usola De Piro.
Ghax hija
kienet l-omm, allura halliet izjed impressjoni fuq uliedha. Zewgha ma
ghex hajja twila. Dan, kompla kabbar l-importanza taghha rigward
it-trobbija ta' dawk li ddependew minnha. Kienet mara ta' zelu kbir, ta'
konvinzjoni, u dinamika. Allura l-ghejxien ta' twemminha kien
fid-dieher. Minhabba f'hekk hi swiet ta' ezempju haj u bil-fatti.
Allura, wiehed ma jistghagibx meta jkun jaf li tnejn minn uliedha
spiccaw biex saru sacerdoti. Familja sana u b'fidi hajja ma tonqosx li
ma tkun benniena ghall-vokazzjonijiet u barkiet tas-sema!
Mhux ta'
b'xejn li t-trobbija bikrija ta' Guzeppi De Piro kienet moghnija
b'sentimenti tassew religjuzi. Dan kellu jservi bhala bazi fl-iskoperta
tas-sejha tieghu ghal qassis li hu wasal biex accetta u haddan bhala
minsteru u xhieda.
Tant u hekk,
li meta 'l quddiem huwa kien fl-istudju tieghu ghall-ordinazzjoni,
fl-ittri lil ommu, hu kien jitkellem bil-miftuh. Maghha wasal biex qasam
affarijiet li qatt ma qalhom lil hadd f'hajtu: la bil-kliem, lanqas
bil-miktub. Lil ommu huwa zammha informata bil-progress spiritwali li
kien ghaddej minnu. U dan baqa' jaghmlu sakemm gie ordnat minstru ta'
Kristu fl-eta' ta' 24 sena.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnjen, 20
ta' Lulju, 1987
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4.
Tieghi
Ghalik… (3)
Snin
iz-zghozija swew biex Guzeppi De Piro jitharreg fl-edukazzjoni
imtellettwali tieghu, jiskopri l-kwalitajiet li kellu, u jaghti l-ewwel
servizz lil pajjizu.
Guzeppi kien
student fil-Liceo, il-Belt. Tul I-hames snin li dam hawn hu were li
kellu diversi kwalitajiet u kapacitajiet. It-talent tal-pittura spikka
fer. Izda l-istudju l-iehor kellu jinghat aktar hin biex 'il quddiem hu
jkun jista' jidhol l-Universita'.
Ukoll,
il-porblemi ta' sahha li sikwit kien jiffaccja, l-ingagg tieghu ta'
sentejn fil-Milizzja Maltija, u l-kors tal-ligi li beda fl-Universita'
ta' Malta, ma tawh cans biex ikun jita' jizviluppa talenti u doni
naturali li kien moghni bihom.
Barra dan,
hu kien konxju minn hsieb profond iehor. Sa minn meta kellu 14-il sena
hu beda jhossu mhajjar ghall-hajja ta' qassis. Dan il-hsieb ma nsieh
qatt. Anzi kien sikwit ihewden fuqu.
Meta
ddecieda li jtarraf xi haga lil missieru dwar dan, Alessandro kien pront
hassarlu. Biss, aktar 'il quddiem, biex jippruvah, hajru jmur vjagg sa
Firenze, l-Italja. Guzeppi hekk ghamel. Meta rega' lura lejn pajjizu,
iz-zaghzugh Guzeppi tenna lil missieru l-istess kelmiet li kien qallu
qabel: "Nixtieq insir qassis". Missieru baqa' dubjuz!
Ir-rapporti
mil-Liceo, mill-Milizzja, u mill-Universita' jaqblu li fi mgibtu
z-zaghzugh De Piro kien mill-ahjar. Kemm umanament u kemm spiritwalment
Guzeppi wera li kien qed jibni karattru sod u san. Bhal kull zaghzugh
iehor, huwa kein espost ghal kollox. Biss meta l-pedament hu tajjeb, u
dan imhares minn fidi mibnija fuq konvinzjonijiet imghixa, kollox ighin
biex la jintilef dan u wisq izjed li na qabadx triqat ohra li xejn ma
jaghmlu gieh lil dak li jkun. Il-guvnott De Piro gie kemm il-darba wicc
imb'wicc ma okkazjonijiet, biss hu ma laqaghhomx! Ghall-kuntrarju hu
kompla jaghmel zvilupp fil-karattru tieghu tant li hadd qatt ma nstema'
jgemgem minnu.
Tul il-kors
tal-ligi sab ruhu jissielet mal-problema dwar x'kellu jkun il-futur
tieghu. Xi hsibijiet baqghu jtambru f'mohhu. Sikwit kien isib ruhu qed
itella' u jnizzel dwar dan. Deciz ma kienx. Allura nholqitlu problema.
Guzeppi kien
jinsab f'salib it-toroq. Kellu ghazla x'jaghmel; ghazla rigward il-futur
tieghu. Kienet ghazla li la seta' jahrab minnha, lanqas seta' jhalliha
ghall-gejjieni. Din id-dilemma tieghu kienet bejn li jkompli l-istudju
universitarju u jilhaq Avukat, jew li jibdel triqtu u jibda
l-preparazzjonijiet ghal sacerdot.
L-idea li
jsir qassis ma kinitx wahda gdida ghalih. Izda iss kien il-waqt
lijaghmel din il-ghazla Kollox ghandu zmienu u waqtu. Ta' 21 sena kien
altru opportun li hu jiddeciedi darba ghal dejjem. U hu hekk wasal biex
ghamel. Iddecieda.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnejn, 27
ta' Lulju 1987.
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4
Tieghi
Ghalik…(4)
Guzeppi
ddecieda li jsir sacerdot. Dak li jitlaq l-istudju ghal avukat u jaqbad
dak li seta' jwasslu ghall-ordinazzjoni presbiterli, ma kenitx ghazla
hafifa. Qatt m'hu fil-fatt! Kulhadd ihossu indeciz quddiem ghazliet li
fuqhom tkun trid tibni l-gejjieni kollu tieghek. L-incetezza ta'
x'jista' jkun u x'ma jkunx ma tantx ighinuk biex thossok kalm u mohhok
mistrieh. Iz-zaghzugh De Piro ma kien eccezzjoni.
Missieru
kien wiehed mill-ostakli li ltaqa' maghhom. Ta missier li kien, ried
jara lil ibnu jilhaq fis-socjeta', u li jkun kapaci jfendi ghal rasu.
Bhal dejjem l-idea ta' sacerdot mixhut fil-qadi ta' sevizz b'xejn izda
b'imhabba ghall-ohrajn - hafna drabi b'detriment ghalih innifsu - wisq
izjed, minghajr tant sikurezza rigward il-ghixien, l-manteniment, u
l-htiegiet umani l-ohrajn, ma tantx ihajruk biex taqbad din il-hajja.
Biss, il-fidi ma kenitx nieqsa. U s-sacerdozju hu mibni, anzi hu frott
ta' fidi vera.
Alessandro
hassar lil ibnu Guzeppi u skoraggih milli jidhol is-Seminarju. Dan hu
ghamlu dejjem bil-prudenza. B'hekk ghen lil ibnu jizen u jifli sew
il-hsieb tieghu. Fil-fatt, wara l-mewt hesrem ta' missieru, Guzeppi
rrifletta: "F'dik l-okkazjoni, kellna farag tant kbir b'mod li nghid,
bla biza' li nizbalja, li l-konsolazzjoni li garrabna kienet akbar
min-niket ta' l-isfortuna". Dan il-ghaliex it-tigrib tal-firda ta' min
hu ghaziz bilfors li jgibek wicc imb'wicc mar-realta' umana. Guzeppi sab
ruhu quddiem il-frugha tal-hajja mondana u l-farag spiritwali lihu biss
eku ta' dak mistenni u etern.
Fis-Sajf
tas-sena 1897, meta Alessandro ma kienx qed jara vokazzjoni f'ibnu
Guzeppi, iz-zaghzugh fittex parir mill-konfessur tieghu. Dan ta' l-ahhar
ghamillu l-kuragg. Il-mewt ta' missieru seviet ta' okkazzjoni lifiha hu
gharbe sew lilu nnifsu. Izjed - marda gravihakkmet lil huh Berti f'dan
l-istess zmien. Din kompliet ghenitu fil-hsibijiet profondi tieghu.
Fil-fatt hu sab ruhu jassigura lilu nnifsu mill-gdid li hu kien imsejjah
biex jaqdi lill-Mulej bhala qassis.
Hemm
ragunijiet ohrajn li ghenuh biex jasal jiddeciedi. Huwa stess isemmihom
u fil-fatt wasal biex kitibhom. Guzeppi deherlu li ebda hidam ohra ma
kienet taqbel ghan-natural tieghu ghajr dik ta' sacerdot. Infatti huwa
kien maqtugh ghalhekk. Emmen li din id-dedikazzjoni kienet tghinu biex
ighix kuntent, u kellha tghinu ha jirbah l-intoppi tal-hajja. Iva, ma
kien se jkun hieles mill-ghawg u l-hemm, izda kein zgur li Alla jghinu
dejjem.
Huwa ried
jinghata kollu kemm hu lill-Mulej. Dan xtaq jaghmlu bhal att ta' mhabba.
Il-hajja konsagrata kellha tghin biex hu jissaffa min-nuqqasijiet tieghu
u jimxi 'l quddiem fil-perfezzjoni u f'ghaqda shiha ma' Alla. It-triq
tal-qdusija tghinek tifhem ahjar il-mewt, u fiha tara l-pont tal-persuna
mal-hajja etena.
Kien qorob
tmiem l-ewwel sena fl-istudju tal-ligi. L-ezamijiet univesitarji kienu
qrib. Guzeppi ddecieda jaghmel novena lill-Madonna. Huwa talab lil
Marija tghinu jasal jifhem x'ried Alla minnu.
Fit-8 ta'
Mejju, 1898, nhar il-festa tal-Madonna ta' Pompej, huwa ffinalizza
d-decizjoni tieghu. Iva, kien zgur x'ried. Triqtu kienet dik
tas-sacerdozju.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnejn, 3
ta' Awissu, 1987
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4
Tieghi
Ghalik…(5)
Kienet
uzanza, fl-universita' ta' Malta, li nhar it-8 ta' Mejju kemm
il-professuri kif ukoll l-istudenti jingabru fil-knisja tal-Gizwiti,
il-Belt, u jaghmlu s-supplika lill-Madonna ta' Pompej. Kien waqt dan
is-servizz liturgiku li z-zaghzugh Guzeppi De Piro, fis-sena 1898, ha
d-decizjoni biex isir qassis.
Dak inhar,
malli wasal id-dar, hu mar dritt igharraf lil ommu x;kien bi hsiebu
jaghmel. Is-Sinjura Ursola ma hadithiex b'sorpriza din il-haga. Kienet
tafu bizzejjed lil binha. U fiha huwa sab mhux biss persuna li tifhmu
izda wkoll omm li nkoraggietu u li sahhitlu l-hsieb qaddis tieghu.
Ghaliha din kienet barka ohra fuq il-familja taghha: binha Santinu,
erba' snin akbar minn Guzeppi, kien ukoll ga qieghed jistudja u riesaq
lejn l-ordinazzjoni presbiterali.
Imhabbet
ommu tkattret izjed lejh, issa li hu kienh iddecieda li jsir qassis.
Il-parir taghha u l-ftehim li flimkien waslu ghalih kien illu Guzeppi
jibda mmedjatament l-istudju necessarju ghal dan il-ghan. Billi finanzi
ma kenux problema, allura x-xewqa kienet li hu jmur Ruma.
Iz-zaghzugh
De Piro avvicina lil zijuh, il-baruni Guzeppi De Piro, (dan inzerta li
kien jismu l-istess bhalu) u talab minnu li jidher ghalih quddiem
l-Arcisqof u jitlob f'ismau l-kunsens tieghu. Dan ta' l-ahhar malajr
fittex iwettaq dan il-pjacir. Kien midhla tal-familja De Piro u allura
kien jaf xi jsarrfu.
L-Arcisqof
Pietru Pace, ferah bl-ahbar li Guzeppi wera x-xewqa li jsir sacerdot. U
wkoll accetta bil-qalb kollha li jikteb lill-Kardinal Protettur
Pampolla, u lir-rettur tal-kullegg Capranica biex jinstab post ghal dan
l-istudent Malti.
Fost dak li
huwa kiteb fl-ittra lir-rettur, insibuh ighid dan dwar Guzeppi:
"Bil-qalb kollha naghti r-rakkomandazzjoni tieghi lil dan iz-zaghzugh
ghaliex hu moghni b'kull don…"
"Hu zaghzugh
ta' hajja tajba hafna. Ighix dejjem migbur f'daru fejn ma jarax hlief
ezempji ta' hajja virtuza…"
"Waqt li
jiena nirrikmandahulek, nizgurak li int tkun sodisfatt f'kollox b'dan
iz-zaghzugh".
Guzeppi
halla Malta nhar l-10 ta' Lulju. Il-vjagg ghall-Italja sar bil-bahar sa
Sirakuza; u l-bqija bil-ferrovija sa Ruma. Hemmhekk hu sab jilqghuh uhud
minn niesu. Izda dritt mar wera ruhu lir-rettur tal-kullegg u ftiehmu
dwar x'arrangamenti kien mehtieg li jsiru.
Sakemm
stenna biex jigi msejjah fil-kullegg u hemm jibda t-tahrig mehtieg,
Guzeppi sab ruhu nkwetat mill-gdid minhabba f'sahhtu. Izda dan ma kienx
se jtellfu mid-determinazzjoni li kellu dwar il-vokazzjoni. Tant li lil
huh Gwido kitiblu hekk: "Dwar ix-xewqa tal-mama' li mmur ghand
specjalista, ma ghandix hsieb iehor f'mohhi hlief li nidhol il-kullegg.
Imbaghad wara li nkun f'posti, nahseb f'dan ukoll.
Il-jum li
tant stenna fl-ahhar wasal. Nhar il-5 ta' Settembru, 1898 Guzeppi dahal
ufficjalment fil-kullegg Capranica, f'Ruma: issa bhala seminarista. Hemm
hu beda l-kors tal-filosofija fl-Universita' Gregoriana f'dik l-istess
sena.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnjen, 10
t'Awissu, 1987.
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4.
Tieghi
Ghalik…(6)
Is-seminarista De Piro kien beda l-kors ta' l-istudju tieghu
ghas-sacerdozju. Dan iz-zaghzugh, issa kien ihossu li qieghed f'postu.
Kien sab dak li xtaq. Il-ghan ta' hajtu kien fil-qrib. U l-prezenza
tieghu fis-Seminarju Capranica, f'Ruma, kienet konsolazzjoni persunali
li issa kien fejn ried u tant xtaq.
Is-sacerdozju mhux professjoni. Billi jkollok mohhok tajjeb, u taghmel
il-kors necessarju u ggib id-diploma, ma jifssirx li int presbiter
fil-veru sens tal-kelma. Wiehed iried japprofondixxi aktar ir-rieda
tieghu, il-ghanijiet sincieri tieghu, u l-generozita' ta' dedikazzjoni
bhal din.
Hu ministeru
ta' fidi hajja u awtentika. Mela, qabel kollox, huma l-konvinzjonijiet
religjuzi ta' dak li jkun li jiridu jkunu kunsidrati u mqeghdin
f'perspettiva propja. Tipprepara ruhek lej il-presbiterat, allura,
ifisser li titharreg aktar fil-ghixien tal-fidi tieghek milli
semplicement tibbrilla fl-istudji akkademici necessarji. Wiehed
m'ghandux jaqleb il-prijorita' ta' dawn.
Guzeppi De
Piro ma waqax fi zball bhal dan: Anzi! It-trobbija li kien ha f'malta,
art twelidu, flimkien ma' dik gewwa daru, ma naqsux li jkunu ta'
pedament sod li, issa, gewwa s-seminarju, taw il-frott. L-art kienet
ghammiela. L-atmosfera propja. Il-post kien Ruma, il-belt imqaddsa
tal-Knisja Kattolika. Guzeppi ma setax ma jiffjorixxix.
Sena wara
d-dhul tieghu f'Capranica, Guzeppi ghalaq 21 sena. Fi Frar ta' dik
is-sena, f'ittra lil ommu, kiteb: "Ghada… jibda l-ewwel randan ghalija
ghaliex, kif intom tafu, din is-sena jien obbligat ghas-sawm. Nittama li
Alla jghinni nsum ir-randan kollu kemm hu".
Jewwilla
kliem bhal dan ma jirriflettix l-ispirtwalita' tal-kittieb? U kliem tali
huma rifless ta' l-interjorita' qaddisa - mumenti bhal dawn Guzeppi kien
biss jaqsamhom ma' ommu l-ghaziza, li fiha huwa kompla jsib sapprot
qaddis li ghinu jaghmel dejjem progress f'dak li emmen.
L-ewwel
randan ghadda. Kienet esperjenza ta' cahda, izda, ghax maghmula fi
spritu nisrani, allura swiet ta' okkazjoni li fiha Guzeppi akkwista
grazzji sopranaturali. HU ha proponiment li jsum mill-gdid ir-randan
kollu fis-sena ta' wara. Hekk kiteb lil ommu fi Frar 1900: "Illum hija
t-tieni gurnata tat-tieni randan tieghi. Nittama li din id-darba wkoll,
l-istess bhas-sena l-ohra, inkun nista' nsumu kollu kemm hu".
Umilta'
Aktar ma
z-zmien ghadda, u beda joqrob lejn l-ordinazzjoni, lawguri
mill-familjari tieghu zdiedu. Guzeppi ma kienx moghmi bil-ftahir
tad-dinja. Lanqas ma fittex unuri jew poszizzjonijie ta' gieh. Li ried
dan huwa kellu x'jaqilghu; iben familja nobbli, tat-tajjeb, edukat
f'istituzzjonijiet gholja, u issa jistudja ghas-sacerdozju
fl-Universita' Gregorjana, gewwa Ruma. Huwa kien jaf tajjeb li l-umilta'
hija wiehed mill-akbar virtujiet tal-fidi. Anzi, hija l-bazi ta' kull
qdusija u fedelta' lejn twemminek. Guzeppi ghalilha tieghu, u bhal
dejjem rawwme u ghasses fih din il-virtu'.
Hekk kiteb
lil ohtu l-kbira, li ghal xi zmien bdiet titfaghlu xi awguri ta' hajja
ta' successi: "Nosserva lil Terezina biex ma toqghodx taghmilli certi
awguri b'tant serjeta'. Hemm awgurju li jien naccetta bil-qalb. Dan huwa
li jien naghraf tajjeb ir-rieda ta' Alla, u naghmilha b'mod perfett. Dan
ghalija jkun bizzejjed".
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnejn, 17
ta' Awissu, 1987
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4
Tieghi
Ghalik…(7)
Il-hemm
tal-hajja jigi lil kulhadd. Izda huwa hawn jen in-nisrani veru juri xi
jsarraf. It tigrib tal-hajja joffri affront ghal dak li wiehed jemmen u
jittama fih. Is-Seminarista De Piro kellu tieghu wkoll. Bhal kull
haddiehor, hu ma kien eccezzjoni.
Il-mewt ta'
missieru kienet ghadha esperjenza riska. Ghall-familja De Piro l-firda
kienet akbar il-ghaliex Alessandro miet michud mill-konfort ta'
l-gheziez tieghu, u kien ha lahhar nifs ta' hajtu barra minn pajjizu.
Haga li Guzeppi ghamel, mghejjun minn wiehed minn hutu, kienet li hekk
kif kien l-Italja ha hsieb li fdal missieru jintbaghtu lejn Malta. Din
kienet ix-xewqa tal-familja kollha. Alessandro ndifen mill-gdid
fil-qabar tal-familja gewwa l-Qrendi.
Ghall-Milied tas-sena 1898 kiteb hekk lil ommu: "Lejn Malta ma jiena ser
nibghat awguri lil hadd hlief lilek, billi ghandu jsir it-trasport
tal-fdal ta' missieri". Dan fisser li n-niket tal-mewt gie mill-gdid
imqajjem u l-gerha tkabbret.
Il-kaz ta'
huh Berti kien daqqa ta' harta ohra ghall-familja De Piro, u prova ohra.
Fis-sena 1899 dan gie mahkum minn marda gravi. Is-seminarista Guzeppi
fittiex iqawwi qalb ommu u hutu: "Li wiehed igerger, xejn ma hi haga
tajba; immanahseb li, jekk noffru l-biki taghna lill-Mulej biex inpattu
ghal dnubietna, ikolln merti tal-kobor bla tarf. Hu naturali mill-izjed
li wiehed jibki meta jkollu qalbu maqsuma bin-niket. ghalhekk, meta Alla
jippermetti li nbatu, naghmlu tezor ghalina minn dan l-istess niket."
Berti miet
fi zmien qasir. Hu kien ta' 22 sena. Minn Ruma waslu kliem ta' farag u
moghdrija: "Minn fost huti kollha, ghaziza ommi, jiena hu l-inqas wiehed
li nista' nsabbrek…"
"Jidher
tajjeb li Alla u l-Vergni Marija ma nsewniex ghaliex joffrulna ta'
sikwit xi cirkustanzi biex inkabbru dejjem izjed it-tama taghna fihom.
Dwar Berti, nistghu nghidu bla ma nizbaljaw li hu jinsab ahjar mina
ghaliex qieghed flimkien ma' erwieh tajbin ohrajn li hallewna
fiz-zminijiet ta' qabel…"
"Fl-ittra li
(Berti) kitibli fid-9 ta' dan ix-xahar ta' Mejju (tas-sena ta' qabel)
fost l-ohrajn wassalli taghrif sabih u li bih sabbarni dwar il-gurnata
tat-8 ta' Mejju, fil-Knisja tal-Gizwiti. Hu fisser ruhu b'dawn
il-kelmiet precizi: "Illum, nistghu nghidu bla ma nizbaljaw li t-8 ta'
Mejju saret il-gurnata l-aktar devota tas-sena".
Minn dawn
il-kelmiet biss u minghajr ma thares lejn affarijiet ohrajn, jiena nara
kemm fil-qalb tieghu kellu mhabba kbira lejn il-Madonna ta' Pompej.
Jiena nara wkoll tajjeb kemm, f'dik il-gurnata, talab bil-herqa li
jaqla' grazzja minghand il-Madonna. Imbaghad minn din id-disgrazzja li
gratilna, jidher tajjeb kemm il-Madonna laqghet is-supplika tieghu tat-8
ta' Mejju. Qabel ma hu seta' jirringrazzjaha bin-novena tas-soltu Hi
gabritu u sehbitu maghha fil-genna li hi d-don whadien li lina jista'
jinghatalna….
"Is-sena
l-ohra, l-istess Vergni Mbierka offriet lili lill-Iben Divin taghha fuq
din l-art. U din is-sena, waqt li qabdet lil Berti minn idejh,
il-Madonna dahhlitu fil-genna."
Xahrejn wara
Guzeppi nnifsu sab ruhu jbati minn marda fi grizmejh.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnejn, 24
ta' Awissu, 1987
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4.
Tieghi
Ghalik… (8)
Ostaklu li
rrenda lil Guzeppi De Piro limitat milli jaghmel, aktar 'il quddiem
progress fl-istudju tieghu, kien il-mard. Anzi, dan il-fattur kellu
jibqa' jitturmentah sa l-ahhar u kien il-kawza li hajtu ntemmet hesrem.
Sa minn
qabel halla Malta biex imur Ruma u jidhol is-seminarju, diga' kien hemm
xi indikazzjonijiet ta' mard. Issa li kien l-Italja, huwa seta' jfittex
kura ahjar. Dan li fittex ghamel. Biss ma halla qatt li l-giri 'l hawn u
'l hinn, minn tabib ghal ghand l-iehor u, il-hin mehieg biex tinghatalu
l-attenzjoni necessarja, jkunu ta' tfixkil fl-istudju tieghu. Mhux ta'
xejn li ommu kienet tishaq bis-shih mieghu dwar dan. Fl-ittri ta'
bejniethom dan kien sugget li trattaw diversi drabi.
Fl-1899,
sentejn biss wara li kien ilu fil-Kullegg Capranica, Guzeppi marad be
grizmejh. L-infjammazjoni kienet qed tohloqlu diffikulta' biex jitkellem
u, kienet kawza ta' ugiegh. Is-seminarista De Piro fittex imur ghand
tobba u specjalisti apposta. "Diga' nort ghandu (il-Professur Egidi)
erba darbiet; it-tieni darba haraqli grizmejja bin-nar; u dan nahseb li
rimedju radikali. Bil-ghajnuna ta' Alla, nittama li nasal ghall-fejqan".
Guzeppi kien
imqarraq. Il-kura mehtiega kellha titkompla ghalhafna zmien wara. Hadet
is-snin. Minhabba f'hekk hu sab ruhu b'impediment fiziku. Biss, izjed
minn hekk, dan gieghlu jsofri ta' kultant umiljazzjonijiet shah.
Sena wara li
nduna bil-problema ta' gerzumtu, Guzeppi rcieva xokk iehor. It-tabib
tieghu tarrafli li hu kien intikeb mill-marda tat-tuberkolozi (jew kif
ahjar maghrufa fostna l-Maltin it-T.B., marda tas-sider, it-tizi). Dan
kompla pogga lis-seminrista De Piro f'sitwazzjoni mbarazzanti.
L-istudju, l-ordinazzjoni, u l-ministeru li hu tant xtaq jezercita kienu
issa lkoll kundizzjonati mill-mod ta' kif jinfexx il-mard tieghu jew
mis-success tal-kura li hu fittex jiehu. Sab ruhu f'dilemma. Hawn,
mill-gdid, bhal fl-imghoddi, fittex jirrikorri lejn Alla u l-Madonna.
S'intendi ma naqasx li jiftah qalbu ma' ommu l-ghaziza, mal-konfessur
tieghu, ma' shabu u ohrajn li minn ghandhom talab konsolazzjoni jew
parir.
Fejn seta'
lil ommu ma tant urieha bl-inkwiet tieghu. U, allura, kien hafna meqjus
fi kliemu. Tant li mhux dejjem qal kull ma xtaq. L-interess fl-ohrajn u
l-gid taghhom kienu ghalih izjed importanti minn dak tieghu. Kien lest
li jiccahhad mill-konfort li kien mehtieg minnu hu biex ma jghabbix lil
haddiehor bil-hemm tieghu wkoll.
F'Dicembru
1900 kiteb hekk lil ommu: "Toqghod tinkwieta xejn fuqi. Izda itlob
ghalija lill-Madonna ta' Pompej u anki lil Sant'Anjeze, il-patruna
tieghu bhal studen tal-Capranica. Jien li din il-qaddisa qieghed
nitlobha biex tfejjaqni minn dan il-katarru qabel il-festa taghha li
tahbat fil-21 ta' Jannar. Sadattant, il-Hamis li ghadda, jien mort ghand
l-ispecjalista, u dan ikkurani; ghandi f'mohhi li nibqa' mmur ghandu".
Waqt li
z-zmien baqa' ghaddej u Guzeppi mex 'l quddiem fl-istudju tieghu, dan
iz-zaghzugh aktar sab ruhu jithasseb. Sahansitra spicca biex beda
jiddubita jekk din kenitx ir-rieda ta' Alla jew le. Kien jinsab bejn
haltejn. Ta' l-iskantament hu li, ghalkemm De Piro kien ighid x'mard
kellu, biss qatt m'ghaggibha jew wera x'ugieh kien qieghed ibati.
Dan hu
accettah minn id il-Mulej. Izda dak li ma qalx dwaru, intwera f'kemm
kien bniedem responsabbli mhux biss spiritwalment izda wkoll umanament
meta, per ezempju, kiteb hekk lil ommu: "Lili ddispjacieni li sirt naf
li int ma kontx tajba, u ghadek s'issa ma tiflahx. Ghaziza ommi, oqghod
daqxejn attenta u hu hsieb sewwa tieghek innifsek. Meta thoss il-bzonn
li tistrieh, tahseb f'xejn izjed u strieh minghajr ebda skruplu. Jekk
timrad int, timrad il-familja kollha. Ghalhekk, hu hsieb seww tieghek
innifsek, u dan ghandu jitqies bhala wiehed mid-drittijiet tieghek".
Il-mard xejn
sabih li attakkah, holoqlu biza' kbir. U dan bir-ragun. Huwa ra li dan
sta' jtellfu kollox, kull ma holom u emmen fih. Mhux ta' xejn li sab
ruhu jissara ma' konfuzzjoni ta' hsibijiet. Guzeppi kien jinsab
f'dilemma vokazzjonali.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnejn, 31
ta' Awissu, 1987.
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4.
Tieghi
Ghalik…(9)
"Madanakollu, ghaziz Guzeppi, bil-kunfidenza kollha, inkellmek b'mod
car. Meta kont hawn, int tajtni l-impressjoni li fil-fantasija tieghek
qed tithasseb xi ftit izzejjed. Jew, biex inkellmek ahjar: int tinsab
imbezza'. Fil-fatt jiena ma nimmaginax li ghandek ghalfejn tithasseb
daqshekk. Hsibijiet zejda jaslu biex imarrduk tassew. Aghmel il-qalb
lilek innifsek, u gib ruhek skond l-istint naturali tieghek li jghidlek
biex tkun ferriehi. Fittex fiex tehda".
Il-konfuzjoni li holoqlu l-mard, specjalment il-marda tas-sider li kien
mahsus biha, kienet reali ferm. Il-lotta bejn it-theddida fizika
tal-mewt u l-fatt li spiritwalment ma jaslax jaghti lil Mulej xejn
fil-konkret b'hajtu, kienet wahda krudila. Bhal kull seminrarista iehor
huwa fittex il-parir ta' sacerdoti ohrajn, u l-aktar mill-konfessur
tieghu.
Sacerdot
habib tieghu u tal-familja, kien dik il-habta fi Sqallija. Guzeppi De
Piro rrikorra ghandu. Din ta' hawn fuq hi parti minn ittra li nkitbet
mill-Gizwita, Patri Vincenz Sammut u ntbaghtet lil De Piro. X'intqal
f'din l-ittra jixhet dawl dwar kemm kienet akuta d-dilemma li fiha sab
ruhu s-seminarista De Piro.
Kif intqal,
Guzeppi ra li l-pjani tieghu kif ipprincipjahom hu dehru jaqghu kollha u
jisfghu fix-xejn. Il-biza li hakmu gieghlu jiddubbita mit-triq li kien
iddecieda li jaqbad. Il-vaganzi li ha bi skop li jiehu sahhtu mill-gdid
swewlu biex waqa' f'tensjoni kbira. Dan kien hekk minhabba
l-preokkupazzjonijiet li qabduh dwar hekk.
Patri Sammut
gharaf jifhem dan u uzjed: "Int qieghed tghidli li ghadek ma ddecidejt
xejn! Imma int trid tiddeciedi hekk malajr? Ghaziz tieghi hu daqxejn
pacenzja". Guzeppi kien wasal jiddeciedi li ma jirritornax lura lejn
Ruma; minflok hu jkun f'Malta fejn ikompli l-istudju tieghu u jqaddes
hemm. Imbaghad seta' joffri l-ghajnuna tieghu lill-Istitut ta' San
Guzepp. Il-Gizwita gibidlu din l-attenzjoni: "L-ewwelnett, mur ghand
tabib tajjeb, kif kont fissirtlek meta kont hawn. Dan hu punt
fundamentali u minnu jiddependi li l-kumplament kollu: jigifieri jekk
tmurx Ruma, jekk tiffrekwentax l-iskejjel ta' San Duminku, u jekk
tinghaqadx ma' dawk iz-zewg qassisin tal-Hamrun, u tant affarijeti
ohrajn. "Kollox jiddependi mill-fatt li int tkun taf taghmel ghazla
tajba wara li tiehu l-parir tat-tabib. Dan ifisser li int ghandek
thaddem mohhok skon demm hu mehtieg biex, lid-dikjarazzjonijiet
tat-tabib (li huma dejjem pessimisti), tizinhom daqs kemm ikun
haqqhom…."
Fis-sincerita' tieghu Guzeppi esprima ruhu li kien lest jiehu kollox
minn id Alla. Il-atri ghaqli fehem tajjeb li din ir-rassenjazzjoni
facilment setghet kienet rizultat ta' l-iskuraggiment li kien hakmu.
Allura, kienet sitwazzjoni li holqot fih attitutdni falza li la kienet
ta' ebda gid ghalih, wisq izjed ghall-hajja spirtiwali tieghu. F';din
l-istess ittra huwa fittex izid ighidlu u jiktiblu: "Int qieghed tghidli
li lest ghal kollox; ghal kull sagrificcju li l-Mulej jitlob minghandek.
Taghmel tajjeb li tkun hekk. imma din ir-rabta mar-rieda t'Alla ma
ghandhiex tkun l-effett ta' hafna hsibijiet li, ftit jew wisq, ikun
koroh. Ftehimna tajjeb? Malli tkun taf il-verdett tat-tabib, gharrafni
bih, ghax forsi nkun nista' naghtik xi dawl".
Sakemm kien
boghod mis-seminarju jiehu btala mehtiega ghal sahhtu, Guzeppi zamm
korrispondenza mar-rettur. Dan kien jaf dwar s-sitwazzjoni prekarja
tas-seminarista. Hekk inkoraggih f'ittra li kitiblu: "Bla dubju ta'
xejn, int ghandek taghmel hiltek b'attenzjoni li mataqtax minn kura ta'
bal waqfien halli twarrab dan l-iskomdi gravi li dan l-ahhar habbtek.
Jekk ma tfiqx, ma tistax tintefa' bis-serjeta' fuq l-istudju, li tant hu
mehtieg. Nittama li l-fiducja li int ghandek fil-Madonna salvak. Jalla
tkun tista' tohrog minn dak l-istat ta' incertezza ghaz-zmien li gej.
ftakar li lpincertezza hi l-aghar haga. Iva, nafdaw fl-omm tant helwa
taghna bit-tama li fil-mizerja taghna, tit qanqal lejna biex thenn
ghalina; Hi ghandha qawwa tant kbira quddiem Alla".
Fil-fatt
beda jidher li, wara l-ewwel attakki li gewlu, uspecjalment minhabba
l-marda tas-sider (din kienet l-aktar serja), Guzeppi beda gej
ghall-ahjar. Sahhtu tjiebet. Ha r-ruh. Mill-gdid deher li kollox rega'
ghal li kien qabel. Ghalkemm il-kura baqghet sejra, izda issa
s-seminarista De Piro bhal deher li kien ikkalma u heles
mid-diffikultajiet li kien nholqulu u li tant tawh gewwa. Ir-rittmu ta'
l-istudju rega nqabad mill-gdid. Il-hajja fis-seminarju kien wahda
normali. U l-possibilta' li jigi ordnat fi zmien sentejun xeghlitu
b'kuragg gdid u bi premura kbira. Alla ma jinsiex lil tieghu. Fil-kas
ta' Guzeppi dan ma naqasx.
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnejn, 7
ta' Settembru, 1987
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4.
Tieghi
Ghalik…(10)
Iva, ghal
Guzeppi kien possibli li jigi ordnat presbiteru; u dan avolja kien ghadu
ma spiccax il-kors ta' l-istudji kollha. Fil-fatt din kienet uzanza
fis-seminarju Capranica li wiehed seta' jitlob il-permessi mehtiega
sabiex jithalla jordna u, imbaghad ikompli l-kors. Dan kien possibli,
wisq izjed, meta jinqala' kaz jen kawza accidentali setghet teqred kull
cans li l-kandidat jilhaq il-ghan tieghu.
De Piro
kellu dan il-kaz. Il-marda tas-sider setghet tohloqlu mpediment u ma
jithalliex jitla' t-tarag ta' l-artal. wiehed qatt ma seta' jghid kif
jaghtuk l-attakki ta' din il-marda u b'liema intensita'. Kien possibli
li tigih fazi qawwija u intensa u l-povru seminarista kien jigi gudikat
li minhabba sahhtu ma setax jithalla milli jkompli fi triqtu lejn
l-ordinazzjoni. Guzeppi, ghalhekk kien jinhtieglu d-dispensa mill-Isqof
tieghu.
L-Arcisqof
Pietru Pace ta' Malta kien il-persuna pricipali f;din il-haga. Kien dak
li jholl u jorbot. Huwa kien jinzamm imgharraf sew dwar Guzeppi.
Mis-seminarju ma naqsux li jintbaghtu rapporti dwar il-progress tieghu
kemm fl-istudji kif ukoll fl-andament ta' hajja li tixraq lil
seminarista li qieghed jithejja ghas-sacerdozju. Guzeppi nnifsu ma
naqasx li jzomm kuntatt ma l-Arcisqof tieghu. Tant li, l-vigarju ta'
Kristu f'Malta, kien dejjem dispost li jghin u jemxxi 'l quddiem lil dan
is-seminarista.
L-ewwel
ittra dimissorjali waslet Ruma f'Jannar 1901. Guzeppi kellu l-barka ta'
l-Arcisqof biex jista' jigi ordnat Suddjaknu. Biss, qabel dan kien hemm
affarijet ohrajn x'jitlestew. "Qabel l-ordinazzjoni, irrid nghaddi
nill-ezami fil-Vigarjat. ghalhekk, itlob ghalija sabiex inkun nista'
nipprepara ruhi tajjeb. L-affarijiet jigu wahda war l-ohra, u dejjem
nahseb l-izjed fuq l-ewwel haga li tkun tmiss. Issa, l-ewwel ma jkolli
hu l-ezami; imbaghad, l-irtir, u wara, l-Ordinazzjoni." Fi Frar hu sar
Suddjaknu. L-ewwel pass importanti lej il-presbiterat kien intlahaq.
L-ezamijiet
kienu dejjem tensjoni ghalih. Huwa qatt ma ntefah bl-intelligenza
tieghu. Izda izjed minn kull haga ohra, il-mard li kellu kien il-kawza
pricipali tellfu hafna hin u energija prezzjuza biex seta' jiddedika
ruhu sew ghall-istudju. "Fl-intelligenza m'ghandi xejn specjali. S'issa
mexxejt mhux hazin… L-ezami ghall-bacellerat mar xi ftit hazin. Minn
tliet ezamijiet, fi tnejn bilkemm ghaddejt. ghalhekk, jekk nahseb ftit
x'niswa u ngib quddiem ghajnejja t-toqol ta' l-ezamijiet, ilkolli nghid
li ftit ghandi cans niehu gradi ohrajn".
Ittra ohra
dimissorjali harge mill-Kurja ta' Malta. U Guzeppi De Piro nghata
d-Djakonat. Dan kien f'Dicembru 1901. Ohtu Terezina kitbitlu hekk:
"Nifrahlek ghall-pass kbir li ghamilt 'il quddiem fit-triq ta' minsteru
tant gholi…. Int l-farag tal-mama' u taghna lkoll". Sacerdot Malti
awguralu b'dan il-mod: "Nawguralek li tahdem hafna fil-ghalqa li l-Mulej
ghad joghgbu jqieghedek fiha".
Issa kien
baqa' biss targa ohra. Flimkien ma' ohrajn huwa ghamel l-irtir
tat-thejjija. Imbaghad, nhar is-Sibt, 15 ta' Marzu, 1902 Guzeppi gie
ordnat sacerdot. Dan sehh fil-Bazilika ta' San Gwann Lateran. L-ghada
huwa qaddes l-ewwel quddiesa tieghu fil-kappella tal-Kullegg Capranica.
Ftit jiem wara huwa kien Malta fejn flimkien ma' niesu u hbiebu ccelebra
l-quddiesa solenni. Kien nhar il-Ghid il-Kbir.
Dun Guzepp
rega' lura lejn Ruma. Hemm spicca l-istudju tieghu. Minhabba l-problema
tal-mard huwa qata' jiesu li jkompli studji aktar gholjin. Il-hsieb
tieghu kien li mill-gdid jinzel Malta u bida l-hidma pastorali tieghu.
Fl-arkivju
tal-Capranica thalliet miktuba, fost ohrajn, din in-nota dwaru: "Guzeppi
De Piro min-natura tieghu hu mixhut biex jahfer dejjem. Hu twajjeb
hafna. It-tifkira li halla f'dan il-kullegg hi ghaziza hafna".
_________________________________________________________________________
Il-Hajja
It-Tnejn 14
ta' Settembru 1987
Fr. Saviour
Sammut MSSP
Pg. 4
Tieghi
Ghalik…(11)
Dun Guzepp
De Piro rega' lura lejn Malta lejn tmiem Lulju tas-sena 1902. Biss, din
kienet mawra ohra - zmien biex jipprepara ruhu halli jitlaq lejn
l-Izvizzera.
Ghat-tieni
darba hu gie milqut mit-tuberkolosi. Il-marda tas-sider hakmitu b'mod
gravi. Hu kien jinhtieg kura specjali u mmdejata. Id-decizjoni kienet li
hu jmur f'dar tal-kura sanatorju gewwa l-Isvizzera. L-arja tajba qalb
il-muntanji ta' dan il-pajjiz kellha tghin biex hu jiera' jiehu sahhtu.
Ghalkemm
kuntent li kien gie ordnat sacerdot, Guzeppi ra li l-pjani kollha tieghu
ghall-futur issa kienu ccajpru ghal kollox. Ma kien possibbli ghalih li
jkompli aktar studju akkademiku. Lanqas biss ma rnexxielu jispicca
l-kors tat-teologija! Hu ccahhad minn kull aspirazzjoni ta' lawriji kemm
fit-telogija u kemm fil-ligi kanonika. Ir-rassenja ruhu ghar-rieda ta'
Alla. "Il-Mulej jhares lejn ir-rieda tajba tieghi".
Il-qaghda
tieghu fl-Izvizzera bdiet taghti rizultati njuraggjanti. Il-kura hadet
it-tul, biss il-progress f'sahhtu u fil-fejqan tal-marda li kellu kien
kontinwu. Dan rega' mela lil Guzeppi b'tamiet qawwijin. Fil-fatt, waqt
li qabel hu kien immagin li Alla kellu mnejn li ma riedx innu dak li hu
kien jixtieq, issa l-progetti ta' l-imghoddi regghu feggew mill-gdid.
Kiteb hekk fid-djarju tieghu: " Waqt iz-zmien tal-kura, jiena b'ghozza
bqajt marbut ma' l-ideat li kelli fl-imghoddi. Qalb is-silg ta' l-Alpi,
u tant imbieghed mill-pajjiz fejn lil dawk l-ideat xtaqt inqieghdhom
fil-prattika, lil ma kienx baqaghli hlief mezz wiehed. Kien fadalli biss
it-talb, li qistu bhala l-aqwa habib. ghalhekk jiena tlabt u tlabt fuq
li tlabt".
Il-kura
tieghu hadet it-tul, sena u nofs. Izda swietlu biex hu halla l-Isvizzera
mfejjaq ghal kollox. F'Marzu tal-1904 wasal lura Malta. Izda, biex ma
jitlifx dak li kien akkwista rigward sahhtu, hu mar ighix fid-dar li
l-familja De Piro kellha fil-Qrendi.
Sakemm kien
hawn hu ma ntelaqx. Anqas ma qaghad jistenna li l-okkazjonijiet
jipprezentaw ruhhom wahedhom. Hu fittex li sakemm idum hemm jinxtehet
fil-qadi ta' dmiru bhal sacerdot.
Kien iqaddes
ta' kuljum, iqarar u jghin kif jista f'dak li jkun mehtieg madwar
il-knisja. Sar il-qassis ta' kulhadd. Ghalkemm ta' demm nobbli, hu kien
dhuli hafna. Il-hlewwa tieghu gibdet qalb kulhadd. Hadd ma kien isibh bi
tqila li jersaq lejh kemm biex ikellmu, jew ghal xi parir, jew biex
jaqsam cajta mieghu. kellu hin ghal kullo min ifttxu. haga li kien
jaghmel sikwit kienet li jithallat mal-bdiewa fl-eghlieqi taghhom. Hu
gharaf jinzel ghall-livell ta' kulhadd u ghamel gid kbir.
Il-priedk
tieghu kienu pastorali u prattici. Tkellem dejjme b'mod semplici biex
seta' jifhmu kulhadd. Izjed mill fetah fommu, hu kien hekk bniedem ta'
gabra u ta' talb li mgibtu kienet ezempju haj ta' veru nisrani u ta'
bniedem ta' Alla. Il-poplu tal-Qrendi fehma tajjeb dan f'Guzeppi De
Piro. U drawh meta ta' kuljum, wara li jispicca mill-quddies teighu, hu
kien jerhilha lejn il-wied jimxi u jghid ir-ruzarju.
Hu dahal
sewwa fil-hajja tal-Parrocca. Barra l-pastorali hu sab hin ighin
f'attivitajiet ohrajn. Lahaq il-prokuratur tal-fratellanza tal-Madonna
tac-Cintura. Kien ifittex jorganizza l-festa taghha, ibid xi bandu
ddoqq, u lil dawk li jkunu ghenu u stinkaw huwa kien jittrattahom f'daru
stess.
_________________________________________________________________________
"Malta
Cross"
NSW
Australia
Il-Hamis, 29
ta' Ottubru 1987
Fr. Saviour
Sammut MSSP
L-M.S.S.P.
FERHANA
Nhar il-Hadd
l-1 ta' Novembru 1987, ghandu jigi noqri fil-knejjes kollha ta' Malta u
Ghawdex id-Digriet li bih l-Arcisqof Guzeeppi Mercieca jawtorizza lil
prokuratur, li f'idejh ghandu l-kawza ta' Monsinjur Guzeppi De Piro -
biex dan isir qaddis - biex issa jressaq l-istudju dwar hajjet De Piro
b'mod formali. Pass bhal dan ifisser li l-awtoritajiet ekklesjastici
bdew jagharfu li dal-bniedem kien tassew mimli b'Alla u b'imhabbtu.
Guzeppi De
Piro kien sacerdto djocesan. fil-qadi tal-minsterju tieghu presbiterali
huwa qed lil Knisja b'hafna manjieri. Izda l-aqwa kien li hu wettaq
dmiru b'sens ta' dover u dejjem skond ir-rieda t'Alla.
Il-Mulej
were kemm Monsinjur De Piro kien sacerdot ghal qalbu meta qanqlu biex
permezz tieghu Hu ta' bidu lis-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Il-membri religjuzi ta' din is-Socjeta' huma llum xhieda hajja
tal-qdusija tal-fundatur taghhom.
Ghal dawn
l-ahhar snis saru sforzi kbar biex titlesta l-haja ta' Mons. G. De Piro
u tohrog f'idejn il-poplu. Din hi ktieb miftu biex wiehed jasal jaghraf
tant elementi ta' qdusija f'dan is-sacerdot Malti. U bhal hafna ohrajna
hu wkoll ghamel gieh lil Knisja Maltija. Id-digriet ta' Monsinjur
Arcisqof hu targa ohra 'l quddiem biex dan iben dehen il-Knisja
kattolika jiehu l-post li jixraqlu fuq l-artali taghna.
Hekk huwa
jkompli jkun ghalina ezempju biex nimitawh fl-ghixien tal-fidi taghna.
Ifirhu
maghna w itolbu bhalna biex il-Knisja Maltija, fi ftit snin ohra,
ikollha gawra ohra ta' qdusija.
Min irid
santi bit-talba, bil-Malti jew bl-Ingliz, iktbulna jew cemplulna
fid-djar taghna fl-Awstralja, jew dirett Malta:- St. Agata, Rabat Malta.
Lil Guzeppi
De Piro issa wiehed jista' jitolbu l-intereccessjoni tieghu quddiem
Alla. Il-grazzji maqlugha, jekk joghgobkom, infurmawna bihom. Grazzi, u
nitlob dejjem lil Alla ha jberikkom.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 31
ta' Ottubru, 1987.
Adrian
Caruana Colombo, Kancellier Tribunal Ekklezjastiku
Pg. 1.
Editt dwar
il-bidu tal-Kawza ta' Beatifikazzjoni ta' Mons. G. De Piro.
Il-Knisja
ta' Malta trodd hajr lil Alla ghaliex fi hdan il-kleru djociesan dejjem
kien hemm numru sabih ta' sacerdoti zelanti li ispirati mill-valuri nsar
bil-hajja u l-hidma taghhom taw kontribut siewi f'diversi oqsma ta'
l-apostolat u hadmu bis-shih ghall-gid tal-poplu. Fost dawn ta min
isemmi lil Monsinjur Guzeppi De Piro li jista' jigi prezentat bhala
mudell ta' sacerdot ghall-kleru djocesan u ispirazzjoni qawwija
ghall-insara ta' zminijietna.
Bhala
sacerdot inghata totalment ghas-servizz tad-djocesi. Ghalkemm sinjur
mill-familja, sa minn eta' bikrija hass li ghandu jghin lill-fqar u
l-iltiema ta' pajjizna u jghix hajja distakkkata mill-gid materjali. Ta
hinu, sahhtu u gidu ghad-divesi istituti ta' karita' li kien
responsabbli ghalihom sa jum mewtu. Kull fejn u meta seta', imqanqal
minn patrijottizmu sincier u genwin qeda lil pajjizu u ghen biex tinbena
l-ghaqda u tinkiseb il-paci fost il-Maltin. Fuq kollox kellu mhabba
specjali lejn il-missjonijiet tal-Knisja u x-xewqa tieghu kienet li
Malta wkoll ikollha ordni religjuz li jkun moghti ghall-hidma
missjunarja. Kien ghalhekk li hu waqqaf is-socjeta' religjuza li llum
hija maghrufa bhala s-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl u li l-membri
taghha jinsabu jahdmu wkoll fl-Awstralja, il-Kanada, l-Istati Uniti ta'
l-Amerika, il-Peru u l-Pakistan.
Mitlubin
mill-Postulatru tal-Kawza tal-Beatifikazzjoni u Kanonizzazzjoni ta'
l-istes Monsinjur De Piro biex jinghata bidu ghal din il-Kawza, skond
in-Normi tas-Sagra Kongregazzjoni tal-Qaddisin qed nippubblikaw dan
l-Editt biex nitolbu lil kull min ghadnu xi kitba ta' Monsinjur De Piro
jghaddiha fil-Kancellerija tat-Tribunal Mertropolitan fil-Kurja
Arciveskovili, il-Belt. B'kitba nifhmu mhux biss dawk stampati izda
wkoll manuskritti, id-djarji, ittri u kull kitba ohra privata ta' dan
il-Qaddej ta' Alla. Dawk li jixtiequ li jzommu l-original jistghu
jipprezentaw kopja li, wara li tkun verifikata ma' l-original, tigi
awtentikata mill-Kancellier ta' l-istess Tribunal.
Nordnaw li
dan l-Editt jigi mwahhal fil-bieb tal-Kurja ghal xahrejn, jinqara
fil-knejjes kollha l-Hadd, l-1 ta' Novembru u jigi pubblikat
fil-Bullettin ta' l-Arcidjocesi.
Moghti
mill-Kurja Taghna fil-Furjana, illum, 23 ta' Ottubru, 1987.
+Guzeppi
Arcisqof ta' Malta
Adrian Caruana Colombo
Kancellier Tribunal
Ekklezjastiku
_________________________________________________________________________
Il-Mument
Il-Hadd, 1
ta' Novembru, 1987
Fr. Norbert
Bonavia M.S.S.P.
Pg,. 14
Mons.
Guzeppi De Piro
Fundatur
tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Malta hi
zghira u rizorsi materjali ma ghandhiex. Lid-dinja ftit swejnielha
minndan il-lat. Biss jekk inharsu mil-lat intellettwali, Malta kellha
nies li ghamlu l-gid f'pajjizna u anki fid-dinja.
Nistghu
nsemmu mies recetni bhal Prof. Preziosi u Prof. Patri Zarb O.P., Dr.
Parado, Dr. Debono u ohrajn li barra li taw serivizz lill-Maltin swew
ta' gid bil-hidma jew bil-kitba barra minn Malta. Ma dawn nistghu nsemmu
niews Maltin ohra li mhux ta' min jinsihom ghalkemm ilhom li twieldu.
Fosthom insibu lil Mons. Guzeppi De Piro. Dan il-bniedem fi zmien qasir
ta' sitta u hamsin sena irnexxielu jaghmel hafna gid.
Mons. De
Piro twieled fl-Imdina fit-2 ta' Novembru 1877. Ma kienx ghal qassis
meta kien zghir. Kien diga' beda kors ghal avukat meta ddecieda li jrid
jaqdi lil Alla mill-qrib.
Meta kien
qed jistudja Ruma kellu cans jibda jahdem fid-diplomazija, imm kif halla
miktub fid-djarju tieghu, din ma kenitx ix-xewqa tieghu. Veru li kien
iben ta' familja nobbli u sinjura, biss minghand ommu u missieru hu
tghallem x'inhi l-aqwa haga.
Ommu kienet
thobb tghallem b'xejn ir-rakkmu tad-deheb u fuq l-ezempju ta' ommu
intefa' b'ruhu u b'gismu mal-fqar u ma l-iltiema. Hu kellu taht idejh
hames istituti ta' l-orfni mmexxija mill-Knisja. Dawn l-istituti hadulu
sahhtu u flusu. Kien jaghti kull sold li jkollu.
Jghidulna
dawk li jafuh, illi gieli ta l-flus kollha li kien ikollu fuqu, imbaghad
hu kien jinzel bil-mixi mir-Rabat ghall-Belt ghax ma kienx ikollu
ghat-tram. Wiehed li kien ighix mieghu jghid li mhux l-ewwel darba li ta
l-ikel tieghu li xi fqir li kien ihabbat il-bieb fil-ghaxija u hu raqad
b'tazza te'. Mhux ta' b'xejn ommu kienet tghid ghalih 'Dak il-fqir
tieghi'.
Mons. De
Piro, ta ruhu ghall-fqar mhux ghax kien bniedem injorant. Tant mhux
hekk, illu hu okkupa karigi gholjin bhalma kienet dik ta' Rettur
tas-Seminarju. L-Arcisqof Mauru Caruana ghazlu bhala Segretarju Generali
tad-Djocesi. Dawn kienu bicctejn xoghol delikati u ta' importanza kbira.
Imma
l-ghazla kienet vera tajba ghax il-prudenza ta' dan il-bniedem kienet
maghrufa sewwa fost kulhadd. It-talenti li Alla ghogbu jzejnu bihom ma
hallihomx reqdin. Ried illi Alla ma jitolbux kont talli ma hadimx
fid-dinja.
Mons. De
Piro kellu kariga ohra importanti, kien membru fis-Senat (Malti).
Fis-Senat hu kien jirraprezenta lill-Kleru Malti. F'din il-Kariga hadd
am kellu dubju minnu; Kemm il-kleru u kemm il-poplu. Hadem u stinka
fis-Senat, u l-kelma tieghu kienet stmata. Ezempju wiehed hu bizzejjed
biex naraw l-istima li kien igawdi f'Malta kollha. Dak in-nhar
tar-rewwixta tal-maltin fis-7 ta' Gunju 1919 Mons. De Piro indahal biex
jikkwieta lill-poplu, u l-poplu sema l-kliem ghaqli tieghu ghax kien jaf
min kien dan il-bniedem.
Dawn in-nies
ma jsirux kbar bix-xejn. L-ghaqda li jkollhom m'Alla tul hajjithom
taghtihom il-qawwa, is-sahha u l-gherf. Biss Mons. Guzeppi De Piro
jibqa' msemmi ghal haga ohra verament sabiha. Hu waqqaf is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl. Fid-djarju tieghu hu kiteb "Nahsbu f'hutna ta'
Barra" u ghalhekk, hu li kien jaf kemmm Malta thobb tghin il-Missjoni
ried li jwaqqaf ghaqda fejn tifforma zghazagh li jkunu jistghu jmorru
f'kull parti tad-dinja fejn hemm nuqqas ta' sacerdoti.
Is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl barra tlett idjar hawn Malta: Sant'Agata,
ir-Rabat Youth Centre, B'Kara u l-Istitut ta' San Guzepp f'Santa Venera,
ghandha wkoll in-Novizzjat fiz-Zebbug Ghawdex. Barra minn Malta,
il-Missjunarji tas-Socjeta' jahdmu wkoll fl-Awstralja, fil-Kanada,
fl-Amerika t'Isfel (il-Peru) u fil-Pakistan. B'hekk Mons. De Piro
permezz tas-Socjeta' tieghu qed jaghmel il-gid mhux biss f'Malta imma
wkol f'pajjizi ohra. Kien xieraq ukoll li dan is-sacerdot jigi moghti
l-unur li jkun id-Dekan tal-Kapitlu Metropolita.
Il-finijiet
ta' Alla hadd ma jafhom. Mons. De Piro miet ta' eta' zghira meta hassu
hazin fil-knisja ta' San Gejtanu, il-Hamrun wara l-purcissjoni
tad-Duluri. L-ghada tal-mewt tieghu l-gazzetti fissru x'kien dan
is-sacerdot ghall-kleru Malti, ghal fqir u ghall-haddiem.
_________________________________________________________________________
It-Torca
Il-Hadd, 1
ta' Novembru, 1987.
Fr. Norbert
Bonavia MSSP
Pg. 23
Mons.
Guzeppi De Piro.
Kieku ma
hawnx xi nies li jaghtu kas ta' dati importanti, dawn id-dati jintilfu u
maghhom kollox jintesa. Wahda mid-dati importanti li tajjeb li ma
nhallux ghaddejja hija t-2 ta' Novembru, 1877. Dak in-nhar twieled Mons.
Guzeppi De Piro.
Ghal xi
whud, Mons. De Piro hu maghruf bizzejjed, izda hafna ohrajn ma jafux min
kien dan il-bniedem li f'hajtu hadem kemm felah, ghamel gid madwaru, ma'
kull min kellu x'jaqsam mieghu, u anke haseb biex jaghmel il-gid barra
minn pajjizu, haga li ftit joholmu li jwettquha.
Mons. De
Piro twieled l-Imdina minn familja nobbli u sinjura. Biss din il-hajja,
hu ma ridhiex. Ghalhekk wara li sar qassis huwa sar midhal ta' l-Istitut
ta' San Guzepp f'Santa Venera. Dan ix-xoghol kien ghal qalbu, ghax din
kienet il-kwalita' ta' hajja li ried ighix: ta' fqir, mal-fqar.
Wara l-mewt
ta' Dun Guzepp Bugeja, sar direttur ta' dan l-Istitut. Hekk ukoll gara
wara l-mewt ta' Fra Diegu, l-isqof fdalu t-tmexxija ta' l-Istitut ta'
dan il-Fratell qaddis. Biss ma kienx kuntent: ma' dawn it-tnejn huwa
zied tlieta ohra, biex b'hekk kellu taht il-kura tieghu hames istituti.
Ghal dawn l-istituti huwa berbaq kull sold li kellu, ghax dak iz-zmien,
l-istituti kienu mimlijin tfal.
F'hajtu sab
hin ukoll biex ighin fil-formazzjoni tas-sacerdoti, ghax huwa kien
Rettur tas-Seminarju.
Mons. De
Piro, li jghid kien jipprova jpoggieh fil-prattika. Biex aktar jitqaddes
hu u jqaddes lil ohrajn: kien membru ta' l-ghaqda 'Sacerdoti Adoraturi'
u membru fil-missjoni li tant taghmel gid sal-lum f'kull parrocca li
tmur. L-Arcisqof Mauro Caruana li gharaf fih bniedem mimli talenti u ta'
natural habrieki, ghazlu bhala segretarju generali tal-Kurja, pozizzjoni
li kien jaf kulhadd hija delikata u iebsa. ghalhekk ukoll kienet haga
sewwa li dan il-bniedem war gie moghti l-unur li jkun Dekan tal-Kapitlu
Metropolita.
Hafna drabi
jigri, li nies li jkollhom hafna x'jaghmlu, aktar isibu min jaghtihom
x'jaghmlu. Hekk kien Mons. De Piro, ghaliex ma' dak ix-xoghol kollu li
kellu, l-Arcisqof ghazlu bhala rapprezentant tal-Kleru fis-Senat Malti.
Imma l-ikbar
opra li ghaliha jibqa' zgur imsemmi hi s-Socjeta' Missjunarja ta' San
Pawl. Minn mindu kien ghadu seminarista f'Ruam, kien dejjem iredden
f'mohhu l-hsieb li Malta ghandha x'toffri lid-dinja, mhux deheb jew zejt
kif jaghtu artijeit ohra, imma l-fidi. Ghalhekk huwa haseb biex iwaqqaf
kongregazzjoni ta' l-irgiel, l-unika wahda Maltija maskili, biex
il-membri taghha jwasslu l-fidi fejn hemm nuqqas ta' sacerdoti. B'dan
l-ideal car quddiemu, beda jigbor zghazagh mimlijin bl-ispirtu
missjunarju.
Il-Qaddis
Papa Piju X, gharaf il-hsieb ta' Mons De Piro, u kitiblu ittra biex
ibierek lilu u l-membri tieghu, u anke jinkuraggihom. Mons. De Piro
baghat bhala l-ewwel missjunarju tieghu fl-Abissinja lil Fra Guzepp
Caruana.
Illum
is-Socjeta' li waqqaf hu ghadha tkompli x-xewqa teighu ghax barra tlet
idjar f'Malta, huma ghandhom ohrajn fl-Awstralja, fil-Kanada, fl-Amerika
(USA), u fil-Pakistan.
Mons. De
Piro meit ta' 56 sena f'riglejn l-artal waqt li kien qieghed jaghti
l-barka sagramentali fil-knisja ta' San Gejtanu l-Hamrun nhar is-17 ta'
Settembru 1933, wara li mexxa l-purcissjoni tad-Duluri.
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon
Taghna
It-Tnejn, 2
ta' Novembru, 1987
Minn
Korrispondent.
Pg. 9
Imhabba li
ma taghrafx limiti.
Meta bnedem
li jkun ghex hajja qaddisa jibda jigi kkonsidrat ghall-process ta'
beatifikazzjoni, l-ewwel haga li jifttxu fih tkun il-mod kif dan
il-bniedem ikun ghex il-virtu tal-karita'. Dan ghaliex il-karita' hija
l-gherq li minnha tinbet hajja qaddisa. Gesu' nnifsu fl-evangelju
jitkellem minn livelli differenti ta' kif il-Kelma t'Alla tahdem
fil-bniedem. (Luqa 8, 5-8; 11-15).
Hekk kif
iz-zerriegha li waqghet f'art tajba tat frott f'min tletin, f'minn
sittin u f'min mija, hekk jigri fil-frott ta' ghemil tajjeb ta' min irid
jghix fil-kmandament ta' l-imhabba. Dan ifisser x'uhud jirrispondu
ghall-kmandament ta' l-imhabba li tana Gesu B'mod radikali.
Certament li
l-frott ta' ghamil tajjeb ta' mhabba herqana lejn il-proxxmu b'mod
specjali lejn il-fqir u l-batut kienet tispikka f'Mons. Guzeppi De Piro
fundatur tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Iben Nobbli.
Mons. De
Piro kien wild in-nobbli. Izda ghalkemm kien jaghmel parti mill-klassi
tan-nobbli, huwa minn jeddu neza' l-privileggi u l-ghana li twieled
fihom biex jghix mal-fqar u l-iltiema. In-nobbilta' ta' Mons. Guzeppi De
Piro ghalhekk kienet nobbilta' fil-virtu'.
Bhal
qaddisin fundaturi ta' kongregazzjonijiet relugjuzi, bhalma huma S.
Frangisk, Sant'Injazju u ohrajn, De Piro haseb li jakkwista l-unur ta'
karriera. Biss il-Mulej kellu pjani ohra mhejjija ghal din l-ghodda
maghzula Minnu.
Wara sentejn
li kien ilu li beda l-kors tal-ligi, fil-gurnata tat-8 ta' Mejju 1898,
wara s-Supplika lil Madonna ta' Pompej fil-knisja tal-Gizwiti l-Belt,
Guzeppi De Piro gie ispirtat li dak li ried Alla minnu ma kinitx
il-karriera ta' avukat izda l-hajja sacerdotali.
Billi
Guzeppi kien kontinwament ifittex li jaghmel dak li jrid Alla minnu, ma
sabhiex difficli biex iwiegeb iva, ghas-sejha li l-Mulej kien qed
jghammillu. Ghalhekk haseb biex isiru t-thejjiet mehtiega biex ikun
jista' jibda l-kors li jwasslu ghas-sacerdozju. Dan sehh fl-Universita
Gregorjana go Ruma sakemmm wasal il-jum tal-15 ta' Marzu 1902 meta gie
ordnat sacerdot fil-Bazilika tal-Lateran gewwa Ruma.
Sa minn
mindu kien ghadu jistudja kien diga' qed jahseb u jaghmel kuntatti
mad-Direttur ta' l-Istitut ta' San Guzepp biex ikun jista' jahdem hemm
f'komunita ma' sacerdoti ohrajn qalb l-iltiema. Dan kellu jsehh snin
wara.
Wara li gie
ordnat sacerdot, Dun Guzepp De Piro hadem ghal xi zmien gol-parrocca
tal-Qrendi fejn iddistingwa ruhu bil-hegga li kellu ghall-apostolat u
t-talb. Fl-1906 kellu diga' parti attiva fil-'Missjoni l-kbira' li giet
imwaqqfa biex trawwm spirtu missjunarju fost il-Maltin.
Fl-1907
Mons. Isqof Pace fdalu f'idejh id-direzzjoni ta' l-Istitut ta' Fra
Diegu.
L-imhabba u
d-dedikazzjoni ghal dawn it-tfal iltiema narawha fl-ghemil tieghu waqt
li kien imur idur il-benefatturi u jittallab ghall-orfni. Dan Mons. De
Piro ghazel li jaghmlu meta l-hajja offrietlu kull oppportunita' biex
jaghmel bhal nobbli ohrajn shabu u jghix hajja komda minghajr inkwiet
ghall-orfni.
Din
l-imhabba lejn l-iltiema Mons. De Piro kompla juriha meta fl-1922 huwa
gie assenjat biex jiehu hsieb l-Istitut ta' San Guzepp, Santa Venera u
aktar tard fl-1925 meta beda jiehu hsieb id-Dar ta' San Guzepp
f'Ghajnsielem Ghawdex.
Biss
l-imhabba altruista mibnija fuq l-ezempju ta' l-Imghallem Divin am
waqfitx fil-limiti tax-xtut ta' Malta. Mons. De Piro sa minn mindu kien
ghadu jithejja ghas-sacerdozju kellu tberren f'mohhu l-ideja li jwaqqaf
f'Malta kongregazzjoni ta' religjuzi li tkun ghall-missjonijiet ta'
barra.
'Naghtu lil
ohrajn dak li San Pawl ta lilna', kien spiss ihobb ighid. F'mohh Mons.
De Piro kien car hafna l-hsieb li meta Gesu ghallimna biex inhobbu lil
xulxin, b'dan kien qieghed jaghllimna wkoll biex inhobbu lill-bnedmin
kollha hi x'inhi n-nazjonalita' u l-kondizzjoni taghhom.
Twaqqif ta'
Socjeta' Missjunarja.
Ghal dan
il-ghan Mons. De Piro, fl-1910 waqqaf kongregazzjoni religjuza biex
twettaq hidma missjunarja fost dawk li l-aktra ghandhom bzonn b'mod
specjali fl-artijiet tal-missjoni. Zgur li fl-ghajnejn ta' Alla Mons. De
Piro kien strument ta' mhabba.
Kien
ghalhekk li kien maghzul minn Alla, biex iwaqqaf Socjeta' Missjunarja li
wara mewtu mhux biss ma mititx mieghu, izda iffjorixxiet u kibret.
Ghalhekk il-lum Mons. De Piro ghadu haj fl-ispirtu ta' mhabba altruista
li tqanqal il-membri tas-Socjeta' Missjunarja li hu waqqaf biex ihallu
kollox u jmorru jghixu fost il-fqar fl-artijiet tal-missjoni.
Ghalhekk la
Alla ghogbu jinqeda b'dan il-qaddej tieghu biex isahhah il-Knisja tieghu
b'kongregazzjoni ta' religjuzi b'karizma missjunarja, zgur li dan
il-bniedem li ghex hajja qaddisa jisa' jintercedi ghalina quddiem Alla
fil-htigiet taghna. Min jaqla' xi grazzja bl-intercessjoni tal-Qaddej
t'Alla Mons. Guzeppi De Piro hu mitlub jgharraf lil Postulatur, Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl, St. Agata, Rabat, Malta.
_________________________________________________________________________
The Maltese Herald
It-Tlieta, 3
ta' Novembru, 1987
Fr. Saviour
mssp
Pg. 9
Il-M.S.S.P.
Tifrah.
Is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl ghandha ahbar sabiha x'taqsam ma' l-emigranti
Maltin fl-Awstralja. Mhux biss maghhom, izda wkoll mal-Knisja kattolika
kollha Awstraljana. Din titratta dwar il-fundatur taghha, Monsinjur
Guzeppi De Piro.
Nhar l-1 ta'
Novembru 1987, l-Arcisqof Guzeppi Mercieca se johrog id-Digriet li bih
huwa jgharraf lid-djoces ta' Malta u Ghawdex li l-prokuratur inkarigat
mill-kawza ta' Mons. De Piro biex jigi mgholli ghall-gieh ta' l-artal
(isir qaddis) jista' issa jibda jipprocedi formalment. Dan ifisser illi
fil-hajja ta' De Piro hemm x'jigi meqjus biex iwassal lil fundatur
tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl ghal qdusija, u, il-qima ta'
l-insara.
Iz-zewg
volumi dwar hajtu jaghtu hafna hjiel biex wiehed jifhem u
jissensittivita li hawn qed nittrattaw ma' bniedem iehor mimli
bl-ispirtu t'Alla. Li Alla ghogbu jaghzlu biex ikun Missier socjeta'
missjunarja u ta' religjuzi, bilfors li fih sab materjal ta' xempju
nisrani u qdusija.
Guzeppi
ddedika hajtu lil Alla w il-Knisja permezz tas-sacerdozju. Lil Alla u
lill-Knisja qdiehom skond ma kien mistenni minnu. U l-Mulej ghoblu
jaghti kuruna - li ghalkemm swietlu tbatija u sagrificcji, izda quddiem
is-sema tonorah bil-kif! Din il-kuruna hija s-Socjeta' Missjunarja ta'
San Pawl. It-tajjeb fil-bniedem li jirrifletti t-tjubija t'Alla ma
jmutx; ma jispiccax. Izda, ghal kuntrarju, hu bhal zerriegha li
tintradam u tintes fil-hamrija sa tigi r-Rebbiegha meta mill-gdid tfigg
bis-sbuhija taghha, b-rihitha tfuh, u bil-frott bnin taghha.
Ifirhu
maghna w itolbu bhalna biex il-Knisja Maltija, fi ftit snin ohra,
ikollha gawra ohra ta' qdusija.
Min irid
santi bit-talba, bil-Malti jew bl-Ingliz, iktbulan jew cemplulna
fid-djar taghna fl-Awstralja, jew dirett Malta:- St. Agata, Rabat,
Malta.
Lil Guzeppi
De Piro issa wiehed jista' jitolbu l-intercessjoni tieghu quddiem Alla.
Il-grazzji maqlugha, jekk joghgobkom, infurmawna bihom. Hajr, u l-Mulej
iberikkom.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 7
ta' Novembru, 1987
Dun Frans
Ferriggi M.S.S.P.
Pg. 6.
Mons.
Guzeppi De Piro.
Min kien? -
1.
Kien bniedem
nobbli, mhux biss mill-familja izda wkoll mill-qalb. Ghex hajja qasira
izda mimlija xoghol. Habb lill-ohrajn…. l-izjed lil dawk li ma jafx.
Ghex ta' fqir; ghex qalb l-iltiema u l-foqra. Cahad l-unuri meta seta'
jikseb ufficcji ta' gieh. Waqqaf is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl;
meta bdiet tikber miet.... u halla 'l uliedu ltiema. Dan kien Monsinjur
Guzeppi De Piro.
Fit-2 ta'
Novembru ta' l-1977, lin-nobbli Alessandru De Piro u lil martu Ursula
twieled tifel - li kellu jkun is-seba' tarbija fost disgha - seba'
subien u zewgt ibniet. L-ghada ghammduh; tawh l-isem ta' Guzeppi. Beda
jikber, trabba f'familja tassew nisranija - sinjura izda la halja u
lanqas imkabbra bin-nobbilta' taghha. L-ahwa kollha, l-izjed fis-sajf,
kellhom imiddu idejhom ghax-xoghol - min ghal haga, min ghal ohra. Matul
is-sena, l-istudju. Il-hajja nisranija ma kellhiex btajjel - insaru
kuljum u kull fejn ikunu.
Ta' 11-il
sena beda jmur il-Liceo biex ihejji ruhu ghall-Matrikola. Fis-snin li
dan jistudja rebah hafna premjijiet - sew ta' suggetti ta' studju kif
ukoll ta' tpingija u ta' mgieba tajba.
Wara erba'
snin skola waqaf u ssieheb fl-Armata Maltija msejha l-Militia. Fl-1894
ta l-ezami tal-Matrikola; ghadda b'success, u ghal tliet snin ghamel
studju avvanzat ta' suggetti ohrajn. Rega' ghadda tajjeb mill-ezamijiet
u beda jistudja ghal avukat.... izda f'dan iz-zmien kellu jiehu
d-decizjoni li biddlitlu hajtu u maghha l-hajja ta' hafna nies warajh!
Is-Sejha.... U t-Twegiba.
Kien,
flimkien ma' shabu l-istudenti, ghal novena tradizzjonali lill-Madonna
ta' Pompej - novena li kienet issir fil-Knisja tal-Gizwiti, il-Belt.
Talab lil Marija - li kellu devozzjoni kbira lejha - turih ahjar x'irid
Alla minnu. U, fit-8 ta' Mejju 1898, nhar il-festa, qataghha li jistudja
ghal qassis - ta' erbatax-il sena kien diga' hass din ix-xewqa.
Tad-dar ma
haduhiex bi kbira, u qrib l-ahhar tas-sajf mar Capranica biex jistudja
fl-Universita' Gregorjana. Fl-1902, nhar il-15 ta' Marzu, iz-zaghzugh
Guzeppi De Piro ordna sacerdot minn idejn Mons. Capetelli. Fl-irtir ta'
ftit qabel kien ghazel li jiehu xoghol umli f'Malta, mhux karriera
diplomatika fl-'Accademia Ecclesiastica'. Kompla jistudja wara
l-Ordinazzjoni, mar Davos fl-Isvizzera ghall-mistrieh minhabba sahhtu, u
gie Malta.
Il-Holma....U l-Ewwel Tfixkil.
Sa
mill-bidunett ta' l-istudji kellu f'rasu li jwaqqaf Socjeta' Missjunarja
biex ulied Malta jkunu jistghu jxandru l-Ahbar it-Tajba. Beda juri
fehmtu lil hafna nies gholjin. Min raha haga zejda - ma kienx hawn
bizzejjed ordnijiet? Ghalfejn izjed? Izda ma qatax qalbu.
L-Isqof Pace
reha xi istituti f'idejn Dun Guzepp De Piro, fosthom San Guzepp u Fra
Diegu. Dan il-qassis azghzugh baqa’ johlom u ghal darb’ohra kellu
jistenna ghax l-Isqof Caruana qallu li s-Salezjani kienu ghadhom kif
fethu l-ewwel dar. Dan kien fl-1908.
Fl-1909
il-Vizitatur Apostoliku Mons. La Fontaine mar izur l-Istitut ta’ Fra
Diegu. Dan il-qassis heggu fl-idea tieghu meta sema’ bil-hsieb ta’
ghaqda Missjunarja gdida. Tah il-parir li xewqtu jiktibha lill-Isqof
Pace biex dan l-Isqof jaghtih il-parir tieghu. Fl-istess sena, fit-30
ta’ Gunju gew l-ewwel Membri - Fra Guzepp Caruana kien l-ewwel wiehed li
nghaqad mas-socjeta’ ghax gie fis-27 tax-xahar. Fit-12 ta’ Gunju 1909
l-Isqof Pace bierek id-Dar, fl-Imdina.
Jaghmluh
Monsinjur.
Il-Gvernatur ta’ Malta nnominah Monsinjur Dekan tal-Katidral. Kontra
qalbu kellu jilbes l-ilbies sabih: sinjal ta’ unuri – haga li ried
jichad millbidu. Sadattant, is-Socjeta’ bdiet tikber ftit ftit, u beda
jinghata karigi ta’ importanza u ta’ fiducja. Dan aktarx kien dovut
ghall-fatt li l-Monsinjur kien bniedem fommu sieket.
Fl-1919
inqala’ l-inkwiet li baqa’ maghruf bhala ‘Tas-Sette Giugno’ - ghax
l-irvellijiet graw fis-7 ta’ Gunju. Hadem hafna biex iberrd l-irjus
shan, u nsibuh membru tal-Kumitat Nazzjonali " Pro Maltesi Morti e
feriti il 7 e 8 Giugno". Kellu sehem ukoll fit-tmexxija ta’ l-Assemblea
Nazzjonali li wasslet ghal Kostituzzjoni gdida.
Billi
f’Malta ma kienx kollox harir dwar is-Socjeta’, mar jigri Ruma biex jara
x’jista’ jsir mill-Papa Piju X. Bejn l-1918 u l-1920, inghata x-xoghol
ta’ Rettur tas-Seminarju Magguri. Dan id-dmir qdieh bl-akbar hlewwa u
interess. Fl-istess zmien hatruh Dekan tal-Katidral minhabba l-mewt
tad-Dekan Mons. Vassallo.
________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 14
ta’ Novembru, 1987.
Dun Frans
Ferriggi M.S.S.P.
Pg. 10.
Mons.
Guzeppi De Piro - 2
Il-Homa
tiehu s-Sura.
Is-Socjeta’
Missjunarja San Pawl twaqqfet kanonikament fl-14 ta’ Novembru ta’
l-1921, mill-Arcisqof tad-Djocesi, Mons. Mauro Caruana. Sa dan iz-zmien
kellha tliet sacerdoti, ftit studenti u fttit fratelli katekisti. Biex
is-Socjeta’ tissahhah, fl-1922 beda johrog "l-Almanakk ta’ l-Istitut
tal-Missjoni ta’ San Pawl". Kompla l-kuntatti biex jitwaqqaf istitut ta’
sorijiet missjunarji, u fl-1922 intaghzel Direttur ta’ l-Istitut ta’
Gesu Nazzarenu. Fih, is-Sinjorina Curmi sabet bniedem li taht daqqa ta’
id sewwa. Tghidx kemm beda jsib min jitlob l-ghajnuna - u l-Fundatur,
bniedem ta’ qalb kbira, ma qalx le. Hekk, insibu li l-Oratorju ta’
Birkirkara gie f’idejn is-Socjeta’ f’April ta’ l-1927; u sal-lum ghadu
mmexxi minn membri tas-Socjeta’ taghna.
Izda l-akbar
jum ghall-Fundatur zgur kien id-19 ta’ Gunju 1927... ghax l-ewwel
missjunarju ntbaghat fl-Abbissinja. Dan kien Fra Guzepp Caruana, li kien
ukoll l-ewwel membru ufficjali tas-Socjeta’. Id-dar ta’ l-Imdina kienet
zghira wisq.. u madwar il-knisja, maghrufa "ta’ Sant’ Agata",
il-Fundatur beda jibni d-Dar li kellha tikber izjed milli qatt holom.
Fit-3 ta’
Ottubru, 1932, l-Arcisqof M. Caruana bierek "l-ewwel gebla" bit-tama li
dik id-dar ghad tinbena malajr. F’Gunju ta’ wara tbierket bicca ohra
mid-dar - birikha l-Arcisqof M. Caruana. Mons. De Piro kellu x-xewqa li
hu jmur ghall-Missjoni. Ghalhekk beda jhejji ruhu biex f’Novembru
jsiefer ma’ xi membri tas-Socjeta’ u hekk jara ahjar kif inhi l-qaghda
fl-Abbissinja. Izda dan ma kellux isehh.
Il-Mewt.
Il-Hadd, 17
ta’ Settembru, kien jum ta’ strapazz ghall-Fundatur - ghaliex f’jum
wiehed habtu zewg festi: ta’ San Frangisk, li kellu jaghmilha mat-tfal,
u tad-Duluri, li kellu jmexxi l-festa fil-knisja tal-Hamrun. Deher
inkwetat ghall-Quddiesa ta’ l-10 am ghat-tfal, fl-istitut. Kien
inkwetat, qal, ghaliex "jien wasal biex immut u ghadni ma rajt l-ebda
sacerdot minn tieghi fil-Missjoni". Wara t-tfal dahlu ghall-ikel. Qaghad
jarahom kollu ferh, imbaghad kiel, ghal xi l-4.45 pm nizel
ghall-Parrocca ta’ San Gejtanu.
Ghal xi
s-6.00 pm, harget il-purcissjoni... il-Fundatur kien izomm ir-relikwija.
Wara li spiccaw, qabel il-barka, ghamel kelmtejn mill-qalb - u waslet
il-barka. F’nofs it-Tantum Ergo hassu hazin, izda baqa’ fuq l-artal,
mizmum mill-ministri. F’nofs il-barka kellhom idahhluh, baghtu lin-nies
‘il barra u haduh malajr bl-ambulanza l-Isptar Centrali, fil-Furjana.
Biex ma jitilfux hin dahluh f’sala li fiha hafna tfal. Assistewh zewg
professuri - Ellul u Stilon. Hekk fi ftit hin, imdawwar mit-tfal li
habb, miet.
Din il-mewt
qanqlet hafna niket l-izjed fost uliedu, il-membri tas-Socjeta’ u t-tfal
ta’ l-istitut. Issa wliedu l-kbar kienu bhal uliedu z-zghar... iltiema!
Il-Funeral.... u wara.
Il-funeral
ta’ Mons. Guzeppi De Piro, bnedem mahbub minn kulhadd, sar nhar
l-Erbgha, 19 ta’ Settembru 1933. Difnuh fic-Cimiterju ta’ l-Addolorata.
Ghall-funeral tieghu hadu sehem il-membri tal-familja – hutu u wliedhom
– il-membri tas-Socjeta’ u nies ta’ karigi importanti f’kull qasam
tal-hajja, sew awtoritajiet civili kif ukoll dawk ekklezjastici.
Is-sorijiet u l-hafna tfal ta’ l-istituti ma naqsux. Kien bniedem li
l-umilta’ u bis-semplicita’ tieghu seraq qalb kulhadd.
Wara,
is-Socjeta’ ghaddiet f’hafna idejn sa ma fl-ahhar, fl-14 ta’ April
tal-1948, l-Arcisqof Mons. Mikiel Gonzi ghazel lil Dun Mikiel Callus
bhala Superjur taghha. Dan kien il-bidu ta’ taqsima ohra fl-istorja ta’
din iz-zerriegha zghira li nibtet f’ruh dan il-bniedem kbir.
_________________________________________________________________________
Il-Gens
16 ta'
Settembru, 1988
Dun Joe
Bezzina
Pg. 6.
Il-Malti li
habb lill-Ghawdxin
Monsinjur
Guzeppi De Piro.
Ghawdex
fil-bidu tas-seklu ghoxrin kien jinsab f'qaghda bil-wisq differenti minn
dik tal-lum. Kien hawn hafna faqar u z-zminijiet difficli li minnhom
kienet ghaddejja Malta dik il-habta komplew gharrqu s-sitwazzjoni.
In-numru tat-tfal jiggerrew mat-triqat kien zdied sewwa. Il-kapplillani
tal-gzira bdew ihossu jaghfas il-bzonn li jifthu dar jew Istitut, kif
kienu jsejhulu dik il-habta, fejn ikunu jistghu jilqghu t-tfal l-iktar
abbandunati.
L-ewwel
sforzi.
Ghawdex
kellu istitut ghat-tfal bniet sa mis-sena 1789. Dan l-Isitut, maghruf
bhala l-Konservatorju ta' San Pietru Pawl jew tal-Isqof, kien infetah
bil-hidma u bl-offerti tal-Arcisqof Vincenzo Labini. Mitt sena
mit-twaqqif tieghu, Monsinjur Pietru Pace, Isqof ta' Ghawdex, thabat
jiftah wiehed ghas-subien ukoll. ghaldaqstant hu talab l-ghajnuna ta'
Monsinjur Frangisk Bonnici, is-sacerdot filantropu li nhar is-27 ta'
Awissu, 1888, kien fetah il-Casa di San Giuseppe - Istituto Bonnici
il-Hamrun, Malta. Izda l-pjan li jinfetah Istitut bhal tal-hamrun
f'gahwdex falla. Ma kienx possibbli li Monsinjur Bonnici jlahhaq ma'
zewg postijiet.
Fl-1920,
il-kappillani ta' Ghawdex qatghuha li jiehdu l-bicca f'idejhom. Instabet
dar adattata u talbu u qalghu wkoll ghajnuna finanzjarja minghand
il-Gvern. U nhar is-17 ta' Novembru, 1923, it-tlettax il-kappilan ta'
Ghawdex iltaqghu ghand in-Nutar Guzeppi Camilleri u ntrabtu formalment
bit-twaqqif ta' Istitut ghat-tfal subien. Konxji li l-pjani ta' qabel
fallew minhabba nuqqas ta mexxej kapaci, qatghuha li jitolbu l-parir ta'
espert.
Monsinjur De
Piro, l-espert tad-Djar.
Dan
il-Monsinjur kien involut fl-oqsma kollha tal-hajja Maltija:
mir-religjuz ghall-kulturali, mis-socjali ghall-politiku. Nhar it-12 ta'
Gunju, 1910, hu waqqaf is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl. Nhar it-23
ta' Novembru, 1922, kien nominat ir-raba' Direttur tal-Casa di San
Giuseppe, u lejn tmiem l-istess sena hu ha xi membri tas-socjeta'
tieghu halli jghinuh fit-tmexxija tad-Dar, li dik il-habta kienet tilqa'
fiha numru kbir ta' tfal u zghazagh.
Nhar il-25
ta' Dicembru, 1942, il-kappillan Dun Guzepp Hili tal-Fontana, li minn
dak inhar 'il quddiem deher f'isem il-kappillani l-ohra kiteb lil Depiro
u offrielu d-direzzjoni tal-istitut li kellu jinfetah Ghawdex. Billi
Depiro, aktarx imhabbat iktar mis-soltu fil-btala tal-Milied, ma
rrispondihx, hu rega' kitiblu fis-7 ta' Jannar.
Monsinjur De
Piro, milli jidher ma kienx ha l-ewwel ittra bis-serjeta', izda
mat-tieni wahda fehem li l-Ghawdxin kellhom bzonnu. Ghaldaqstant hu
talab iktar informazzjoni dwar il-progett u war li qies kollox deherlu
li ghandu jaccetta. Decizjoni mibnija fuq zewg konsiderazzjonijiet:
l-ewwelnett, kien ser jaghti ghajnuna f'qasam li mill-esperjenza kbira
tieghu kien jaf kemm kien ta' htiega; it-tieninett, permezz ta' din
id-Dar f'Ghawdex hu kien ser ikompli jxerrd is-Socjeta' tieghu. Dawn
iz-zewg konsiderazzjonijiet jidhru cari mit-talba li hu ghamel
lill-Isqof ta' Malta biex jitlobu l-permess mehtieg halli jkun jista'
jiehu r-responsabilta' tad-Dar ta' Ghawdex.
Gie Ghawdex.
fl-4 ta'
Marzu, 1925, gie Ghawdex halli jiddiskuti l-bicca mal-Isqof ta' Ghawdex
Mikiel Gonzi u mal-kappillani. U war dil-laqgha kien ghaddu spicca
kollox. L-Isqof Gonzi, fil-ftit xhur li kien ilu f'Ghawdex kien
litteralment ha taht idejh it-tmexxija kollha tal-gzira. Kien kollox hu
kullimkien u ma ried li jindahallu hadd f'xejn. Ried izomm ukoll f'idejh
it-tmexxija tal-Istitut. Monsinjur De Piro kien jaf li vapur b'zewg
kaptani jinkalja u li l-istitut minghajr tmexxija awtonoma kien jintemm
hesrem. Ma kienx lest li jidhol ghal dix-xorta ta' tmexxija u wera li ma
kien ghadu interessat. Xi jiem wara, Monsinjur De Piro kien mill-gdid
mistieden Ghawdex u haga bilkemm titwemmen, l-Isqof Gonzi u l-kappillani
wrewh li lesti li jhallu kollox f'idejh.
Nhar it-18
ta' April 1925, inhareg id-Digriet tal-Affiljazzjoni tal-Casa di San
Giuseppe - Sezzione Gozo mal-Istitut ta' Malta.
L-Istitut
ta' Ghawdex isir realta'.
Il-Kappillani t'Ghawdex kienu sadattant akkwista minghand il-Gvern
Ingliz dak li sa ftit qabel kien l-Officers' Mess f'Ghajnsielem.
Fit-18 ta' April, Monsinjur De Piro mar joqghod f'din id-dar halli
jissorvelja x-xoghol u jipprepara ghall-ftuh. U gimgha wara, nhar il-25
ta' April, ghalnaqra ma safax midfun f'din l-ewwel opra tieghu
f'Ghawdex. Fil-fatt safa midfun ghal ftit taht il-gebel u xahx meta
l-art tal-kamra tieghu sfronda u waqa' fis-sular ta' taht. Fortunatament
ma weggax gravi.
Wasal
fl-ahhar il-jum minn snin twal mistenni! Sebah jum Lapsi, il-Hamis, 21
ta' Mejju, 1925. Fil-prezenza ta' l-oghla awtoritajiet ekkezjastici u
civili tal-gzira, il-Gvernatur ta' Malta, Sir Walter Congreve, iddikjara
l-Istitut ta' San Guzepp ta' Ghawdex miftuh.
Monsinjur De
Piro ghamel zewg diskorsi, wiehed bl-Ingliz u iehor bit-Taljan. Beda
biex l-ewwelnett fahhar l-ospitalita' kbira li kien ra minghand
l-Ghawdxin fix-xahrar li kien qatta' maghhom fil-gzira, ospitalita' li
tghallem ighozz u japprezza. Imbaghad spjega l-programm li fuqu kienet
ser titmexxa d-Dar: taghlim religjuz, taghlim hafif tal-iskola, u
taghlim ta' xi sengha. Fl-ewwel jum gew accettati fl-Istitut tlett itfal
u biz-zmien bdew jinzammu mal-ghoxrin tifel fqir.
Baqa'
Direttur sa mewtu.
Monsinjur De
Piro halla t-tmexxija ta' kuljum tal-Istitut f'idejn wiehed mill-membri
tas-Socjeta' tieghu, Dun Mikiel Callus, u iktar tard, Dun Karm
Azzopardi. Izda l-interess tieghu fid-dar ta' Ghawdex ma naqas qatt u
baqa' Direttur sa mewtu li grat hesrem nhar is-17 ta' Settembru 1933,
fl-eta' ta' 56 sena.
Wiehed
jinnota b'sodisfazzjon kbir li minkejja li Monsinjur De Piro mexxa
l-Istitu ta' Ghawdex minn Malta, hu qatt ma warrbu fil-genb f'hidmietu u
fi hsibijietu.
Kien hu li
thabat mal-Gvern biex ighin din l-istituzzjoni socjali: kien hu li meta
l-fondi ppermettew ipprova jimmodenizza l-post; kien hu li xtara
l-istrumenti tal-muzika biex setghet titwaqqaf il-banda ta' l-Istitut,
illum il-Banda San Guzepp ta' Ghajnsielem; kien hu li ta' kull xahar kie
metodikament jiccekkja d-dhul u l-hrug tal-Istitut, jiffirma r-registri
u, meta tibqa' xi haga, jiddepozitaha fl-Anglo-Maltese Bank. Meta
wiehed jikkonsidra x'kien jigri u, dizgrazzjatament, x'ghadu jigri
fil-kamp civili u ekklezjastiku meta l-affarijiet ta' Ghawdex jitmexxew
mill-Maltin minn Malta, Monsinjur De Piro hu eccezzjoni ghal kulhadd.
Dan wahdu,
ghalija, juri l-kobor tal-Monsinjur.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 17
ta' Settembru, 1988
Dun Salv
Grima, S.Th. L., Dip. Arch.,
Ghalliem
tat-Teologija Dommatika fis-Seminarju t'Ghawdex.
Pg. 7
Diskorsi
Marjani ta' Mons. De Piro.
Illum,
is-Sibt 17 ta' Settembru, Mons. GUZEPPI DE PIRO jaghlaq 55 sena
mill-mewt tieghu. Il-figura ta' dan is-Sacerdot Malti mhix biss marbuta
mas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl, bhala fundatur taghha, izda wkoll
mal-Vergni Mbierka. Ftit granet wara eghluq is-Sena Marjana jixraq
naghmlu xi riflessjonijiet li nistghu nisiltu mid-diskorsi Marjani
tieghu.
Parti
importanti tal-hsieb Marjan ta' Mons. De Piro waslet ghandna permez ta'
kopji mehudin mill-original bit-Taljan ta' diversi kitbiet li jgibu
d-dati ta' madwar is-sena 1920.
Diversi
kienu c-cirkustanzi li ghalihom kien ikun mistieden ghal kategoriji
differenti ta' nsara, izda l-iktar ghat-tfal u z-zghazagh. Ghalkemm
f'dawk iz-zminijiet ma kienx hemm l-uzanza ta' l-omelija fil-quddiesa,
numru ta' diskorsi ta' Mons. De Piro kellhom ghamla ta' priedki
f'okkazjonijiet ta' festi liturgici tal-Madonna. Diversi ohrajn huma
iqsar fl-iskema taghhom waqt li ohrajn kienu ghamlu ta' konferenzi iktar
fit-tul. Dawn ta' l-ahhar, b'mod specjali, kienu mzewqin bi grajjiet ta'
qaddisin jew ta' persuni ohra ta' hajja ezemplari.
Ma' Marija
ghal ghand Gesu'.
Is-suggett
principali kien ikun dwar il-Madonna ghalkemm, skond ic-cirkustanzi u
l-udjenza li kien ikollu, huwa kien jitkellem u jispjega fit-tul dwar
ghadd ta' virtujiet f'Marija, bhalma huma: il-fidi, l-umilta',
il-modestja, l-ubbidjenza, it-tama, l-imhabba, ecc.
Il-kelma
ppridkata jidher li kellha post principali fil-Knisja Maltija f'dawk
iz-zminijiet. Infatti l-predikazzjoni marjana ta' Mons. De Piro twettqet
f'diversi parrocci u knejjes. Marija kienet tkun prezentata ghan-nisrani
bhal ghajnuna kemm spiritwali kif ukoll materjali, ghax mal-harsien
tar-ruh hemm il-gtiega wkoll tal-harsien mill-perikli tal-gisem.
Mal-prezenza ta' Marija ma tonqosx dik ta' Gesu. Dan il-hsieb jidher
spiss fid-diskorsi ta' Mons. De Piro. Kristu ghandu l-pst centali
tal-gemgha migbura biex tisma' dwar u f'isem Marija.
Barra
mill-valur kristologiku, il-predikazzjoni marjana tieghu kienet wahda li
riedet twassal b'hegga umhabba ikbar lis-semmiegha lejn l-Ewkaristija.
Ghalhekk mhux biss prezenza ideali ta' Gesu izda bhala dak li ghalih
ilkoll ghandhom ikunu mxennqin fit-tqarbina li jkunu se jaghmlu. Tassew
ghand Gesu permezz ta' Marija.
L-eghluq ta'
kull messagg marjan kien jiehu sura ta' invokazzjoni. Wara li jkun
tratta s-suggett ta' l-okkazjoni, Mons. De Piro kien jigbor f'talba
lill-Madonna t-taghlima principali li kellu skop iwassal, u hafna drabi
f'konnessjoni mal-hajja ewkaristika.
"Ejja,
Vergni Mmakulata. Il-popli kollha jistennewk. Jersaq it-tbexbix u warajh
tigi x-xemx. Tersaq Marija u maghha ggib fid-dinja x-xemx tal-grazzja,
is-Sinjur taghna Gesu, dak l-istess Gesu li jinsab fuq l-artal, dak
l-istess wiehed li minn hawn u ftit iehro se jgi biex jistrieh fil-qlub
taghkom" (Istitut Fra Diegu, 15-12-1919).
It-Tnissil
Bla Tebgha ta' Marija.
Ghadd sabih
ta' omeliji marjani ta' De Piro jittrattaw il-kobor ta' Marija
fil-privilegg singular tat-tnissil taghha bla tebgha. It-test mehud
mill-Iskrittura: "dik li tielgha bhaz-zerniq" (Quasi aurora consurgens)
(Ghan. 6:10), jorbot mieghu numru kbir ta' hsibijiet. Is-sbhujija
tal-Madonna, li ma nistghux nispjegawha ghal kollox, hija mxebbha
mas-sebh ta' l-ghodwa f'dawk il-mumenti li l-iktar jigbed l-ammirazzjoni
taghna.
Is-sebh
fl-ordni tan-natura jfakkar dak ix-xebh bejn is-safa nisranija u
t-tqarbin. Ghax permezz ta' l-Ewkaristija ahna navvanzaw fil-mixja
taghna tas-salvazzjoni sakemm naslu gas-sebh ta' dejjem taghna.
Mhix eskluza
t-taqbida fil-hajja tal-bniedem. Izda huwa u ghaddej mit-tempesta u
d-dlamijiet jista' jara f'Marija dak il-bidu sabih li ghaddiet minnu hi.
Bhalma z-zeniq joffri l-ewwel dawl tal-gurnata, Marija tawgualana dik
il-guztizzja li Binha jrid iwassal fil-qlub ta' l-umanita' kollha.
Biex
mis-solennita' ta' l-Immakulata jwassal il-messagg ta' Marija
lill-generazzjoni zaghzugha, Mons. De Piro jindirizza lilhom u
jghidilhom: "Gheziez zghazagh, ghalfejn ried Alla, bi privilegg ghal
kollox singulari, ihares lil Marija millhtija originali u qatt ma halli
li tkun minsusa mill-ebda nuqqas, zghir kemm hu zghir?"
"Ghall-ebda
skop iehor hlief dak biex Marija tkun destinata li tircievi fi hdanaha
s-Sinjur taghna Gesu Kristu u ssir tassew il-vera Omm t'Alla…. Dak
l-istess Gesu jinsab tassew hawn fuq l-artal, mohbi fl-ispeci ta'
l-ostja kkonsagrata. L-istess Gesu li minn hawn u ftit iehor jigi
jistrieh fis-sider taghkom, bhala ikel u ghajxien taghkom. Jekk Alla
nnifsu hejja f'Marija tant safa u qdusija, xejn inqas jaqbel li minnha
wkoll jistenna dik l-indafa fil-kuxjenza taghna u qdusija mahrrga
ghat-tqarbina taghna."
Spiss kien
ikompli jheggeg lis-semmiegha biex jithejjew kif jixraq
ghall-Ewkaristija. Izda f'Marija ghandna lil dik li hija tant herqana
biex tghinna fid-dghjufija taghna u tistedinna npoggu l-fiducja shiha
taghna fiha fit-taqbida tal-hajja sakemm jinghelbu fina l-kumbattimenti
kollha.
"Hawn Hi
Ommok".
F'din
l-espressjoni De Piro kien jara konsolazzjoni kbira ghall-bniedem
midneb. Ghalkemm il-bniedem ikun f'dan l-istat xorta jibqaghla ghalih
tifsira kbira l-maternita' ta' Marija, li kuljum insejhulha:"Sliema
ghalik, Sultana, Omm tal-hniena". L-Iben t'Alla tahielna bhal Omm hanina
ghax hija rebbieha fuq id-dnub. Fiah jinsab il-kenn taghna, biha nimxu
'l quddiem, biha nigu mharsa bhal gewwa s-swar l-akar qawwija jew
f'torri l-aktar f'sahhtu.
Fi kliem
semplici, Mosn De Piro jispjega l-kobor tal-medjazzjonit ta' Marija biex
nergghu nsibu hniena quddiem Alla: "Alla Missie taghna, kollu mhabba, li
jaf bid-dghufija ta' wliedu u li hu Misier ta' tjubija bla tarf, ma
telaqx il-bniedem midneb u lanqas ma jitliqu llum.
"Bejn
it-tron tieghyu fil-ghali fil-glorja tas-sema u l-art imsejna li lilna
zzommna mahkuma, Huwa pogga tron iehor, dak ta' Marija. Bejn il-Qalb
t'Alla l-Missier u l-qalb tal-midneb hemm tinsab il-Qalb ta' l-Omm
tieghu u l-omm taghna. Minn hawn terga' titnissel il-fiducja fil-midneb
li jerfa' harstu lejn dan it-tron biex waqt li jsellmilha fil-kobor
taghha, lejh tixhet il-hlewwa ta' qalb li taghder bhal Omm tieghu".
Ghalhekk
Kristu ghazel lilha biex twettaq missjoni marbuta ma' qalb hanina li
kollha mhabba ma tinsa lil hadd minn uliedha: "Imsammar qed imut fuq
is-salib. Lil min qabbad biex il-frott tal-passjoni kollha tbatija, ma
jisfa qatt mitluf? Lil min qabbad biex mill-gdid thejji lill-bnedmin
halli bl-ghajnuna taghha jgawdu mill-gid kbir tad-demm imxerred?
"Mhux
lill-appostli, li dak il-hin harbu fil-boghod, barra Gwanni. Lanqas lil
Gwanni, li lilu l-Mulej ghaddielu xoghol iehor. Il-missjoni biex thares
lill-bnedmin kontra l-ghadu qalil, Gesu fdaha lil Marija bi preferenza
fost kulhadd. Ghal dak l-ufficcju hija mehtiega qalb umli, qalb li taf
tbati ghall-ohrajn, qalb mimlija karita' u ghalhekk qalb ta' Omm".
F'ezortazzjonijiet ohrajn, Mons. De Piro jitkellem minn Marija mnikkta.
Jekk hija Omm hanina hija fl-istess hin dik ukoll li tbati ma' Binha.
Ghax il-bnedmin warrbu fil-genb il-biza' qaddis t'Alla u tbieghdu
mill-ligi tieghu u nsew kif ihaddmu l-precett ta' l-imhabba.
Huwa
josserva li fid-dinja zdiedet l-ghajta "non serviam" (ma naqdix) u
ghalhekk zdiedu r-rovini fost l-umanita' bhalma huma l-gwerer. ghandha
tigi msejha ta' kuljum ir-Regina tal-Paci biex jerga' fostna l-ordni u
nsibu hniena quddiem Alla.
F'messagg li
ghamel waqt pellegrinagg li sar lill-Madonna tal-Mellieha fil-21 ta'
Marzu, 1920, Mons De Piro fakkar id-dizastru li kienet ghaddiet minnu
d-dinja fil-gwerra ta' xi snin qabel, u l-ghajta li dak inhar il-Maltin
ghamlu lill-Madonna bhala att ta' fiducja fiha biex tharishom.
F'kull zmien
ghandha tibqa' r-rabta soda ma' dik l-Ommu li tikkonsolana bhalma
ghamlet fl-imghoddi. Hekk ukoll f'kull zmein ghandna nuruha r-radd
il-hajr taghna ghax f'din il-hajja lilha nsibu fil-wied tad-dmugh
taghna.
Fis-Sahha
tar-Ruzarju.
Barra
mid-devozzjonijiet fix-xahar ta' Mejju, De Piro kellu sehem importanti
fil-predikazzjoni dwar il-Madonna that it-titlu tar-Ruzarju ghax-xahar
t'Ottubru. f'iktar minn darba huwa ghamel id-diskors fl-okkazjoni
tal-purcissjoni tar-Ruzarju fil-Hamrun.
Id-dehriet
recenti ta' Fatima flimkien mat-taghlim kontinwu tal-Papiet dwar
il-kobor tar-Ruzarju zgur li kellhom appell qawwi fuq l-insar tal-bidu
tas-seklu taghna. dan deher ukoll fil-kliem li kien juza De Piro meta
fl-1923 sahaq dwar ir-Ruzarju bhala arma kontra d-dnub, it-tfixkil
tax-xitan u l-inganni u t-tlellix tad-dinja. Bl-idtess talba n-nisrani
ghandu mezz f'idejh biex jibqa' haga wahda ma' Kristu nnifsu.
Mons. De
Piro spjega kif din it-talba marjana tghaqqadna haga wahda ma' Kristu.
Ghandha l-qawwa li twassalna ghandu. B'mod l-iktar solenni, fl-istess
okkazjoni, staqsa lis-semmieghu tieghu: "Tridu intom tressqu ruhkom lejn
Gesu? Tridu intom titbieghdu mid-dnub u tersqu lejn Gesu? Tridu intom
illi l-kuntrarju minflok ma jbeghdkom minn Gesu, izommkom vicin lejn
Gesu? Tridu intom li d-dinja ma tqarraqx bikom u tisseparakom minn Gesu?
Tridu intom f'kelma wahda tghixu u tmutu f'Gesu, ma' Gesu u ghal Gesu?
Zommu dejjem ruhkom qassija fid-devozzjoni tar-Ruzarju."
Il-valur
kristologiku tar-Ruzarju tennieh is-sena ta' wara fl-istess okkazjoni
meta wera l-htiega tat-talb kif kien uriena Kristu nnifsu. It-talbiet li
nlissnu fir-Ruzarju ghandhom dik il-qawwa li tmiss il-qalb t'Alla
specjalment billi nghid kemm-il-darba t-talba tal-Missierna li ghallimna
l-Imghallem taghna.
Ir-rebhiet
li twettqu fl-istorja bl-ghajnuna tar-Ruzarju jawguraw rebhiet ohra anki
llum meta Marija tghinna biex nehduha ma' l-ghedewwa tas-salvazzjoni
taghna u zzommna dejjem qrib Gesu.
Il-meditazzjoni tal-misteri tal-hajja ta' Kristu u ta' Marija jghinuna
nifhmu ahjar il-mixja taghna fuq l-art sakemm naslu fil-glorja
tal-genna. Hemm, Marija trodd dik il-qima u l-glorja lit-Trinita'
Mqaddsa ta' kulma ghamlu maghha t-Tliet Persuni Divini.
Bit-talb
tar-Ruzarju nistqarru l-fidi taghna fil-veritajiet li l-Knisja ilha
zzomm sa mill-ewwel sekli. Nistqarruha bhala Regina tal-holqien kollu.
Kien minn Marija li rcevejna lil Gesu Kristu; hekk ukoll issa permezz
taghha jaslu ghandna d-doni u l-grazzji ta' Binha Gesu'.
Ghax hija
tinsab fil-glorja taghha u kull hin thares 'l uliedha kollha, xejn, la
x-xitan u lanqas id-dinja, m'ghandu setgha fuq dawk li jqimuha bit-talba
tar-Ruzarju.
Wara s-Sena
Marjana.
Lil min
thobb tixitieq li jkun mahbub dejjem u anki mill-ohrajn. L-imhabba lejn
Marija titlob fid-devoti taghha li jkunu minn ta' quddiem biex ighinu
lil shabhom. Hekk ried ifisser Mons. De Piro fit-tahdidiet li kellu ma'
"Ulied Marija" (Figlie di Maria) dakinhar li gew imlibbsa ghall-ewwel
darba l-Medalja fil-31 ta' Jannar, 1919 fil-Qrendi. B'ezempji l-iktar
cari huwa fisser b'mod prattiku kif ghandu jitwettaq l-apostolat marjan
fl-ambjienti li jghixu fihom.
Jekk is-Sena
Marjana ntemmet, l-effetti taghha ghandhom jibqghu ghal kull zmein
iehor. Il-gid miksub mhux wiehed biex jinzamm maghluq fil-mohbi, izda
barra li jinhass fina, jasal ukoll fl-ulied kollha ta' Marija. Hekk hass
il-htiega li jaghmel Mons. De Piro fl-imghoddi, u xejn inqas hi mehtiega
x-xhieda nisranija llum biex biha nibqghu ta' ghajnuna lil hutna
l-Maltin kollha, ulied Marija.
_________________________________________________________________________
Il-Mument
Il-Hadd, 25
ta' Settembru, 1988
Fr. Alfred
Farrugia MSSP
Pg. 19
Mons.
Guzeppi De Piro: Patrijott Malti.
Il-Hidma
tieghu fil-grajja tas-"Sette Giugno".
Is-snin 1914
- 1918, kienu zmien ta' taqlib kbir fl-Ewropa. Il-gwerra kient halliet
herba ma' kullimkien u sahansitra l-effetti taghha gabu taqlib f'pajjizi
kbar bhar-Russja u l-Germanja.
Gewwa Malta
l-effetti tal-gwerra nhassu wkoll. Matul l-ewwel snin tal-gwerra
l-ekononmija f'Malta marret hafna 'l quddiem. Vapuri u suldati Inglizi
bdew dehlin fil-portijiet Maltin. Ix-xoghol gewwa d-'dockyard' u l-port
zdied. Lejn l-ahhar zmien tal-gwerra s-sitwazzjoni kienet differenti.
L-ekonomija hadet daqqa 'isfel. Kien hawn nuqqas kbir ta' xoghol, tant
li hafn rgiel bdew jintbaghtu 'l barra mill-postijiet fejn kienu jahdmu.
Kien hawn nuqqas kbir ta' ikel. Fl-1917 il-haddiema tad-'dockyard' hargu
fuq 'strike' u regghu dahlu lura wara li gew moghtija zieda fil-paga.
Imma xorta ma kienx hemm titjib fis-sitwazzjoni kritika ta' l-ekonomija.
ghall-awtorita' Maltija saret problema mignhar soluzzjoni. Jekk kien
hemm diffikultajiet fl-ekonomija tant iehro nistghu nghidu rigward
il-politika. Fl-1903 Malta giet moghtija kostituzzjoni gdida fejn
nistghu nghidu li kienet l-aghar wahda ghax minflok kien hemm zvilupp
polititku, il-Maltin tilfu dak li kienu akkwistaw mill-kostituzzjonijie
ta' l-1849 u minn dik ta' l-1887.
F'dawn
ic-cirkostanzi, fis-sena 1918, it-Tabib Filippo Sciberras ried iwaqqaf
Assemblea Nazzjonali u ghalhekk ghamel lil kull ghaqda f'Malta biex
jibghatu delegati halli flimkien jaraw kif il-maltin jistghu jkollhom
aktar awtonomija f'dak li ghandu x'jaqsam mal-problemi ta' Malta. Din
dehret li tkun l-ahjar soluzzjoni kif setghet tigi ghall-ahjar
is-sitwazzjoni ekonomika u politika f'pajjizna. L-ewwel laqgha saret
fil-25 ta' Frar 1919 ubhal delegati mill-Kapitlu tal-Katidral ta' Malta
kien hemm Mons. Guzeppi De Piro.
It-tieni
laqgha ta' l-Assemblea Nazzjonali saret fis-7 ta' Gunju 1919.
Kienet
gurnata mhux tas-soltu. Filghodu xi haddiema tat-tarzna gew moghtija
s-sensja u dahlu l-Belt bhal protesta. Maghhom kien hemm dawk li kienu
qeghdi jipprotestaw kontra l-gholi fil-prezz tal-hobz. U kien hemm
studenti Universitarji jipprotestaw fuq xi riformi godda fl-Universita'.
Filwaqt li
kienet qeghda ssir il-laqgha ta' l-Assemblea bil-post maghruf bhal
l-Giovine Malta, barra, fit-triq beda jinqala' l-inkiwiet u t-truppi
Inglizi gew imsejha biex izommu l-ordni. Meta l-Maltin raw it-truppi
aktar hraxu. Is-suldati sparaw fuq il-Maltin u tlieta ntlaqtu u mietu.
Iehor miet aktar tard minhabba l-griehi li garrab.
Matul
l-inkwiet erba' imtiehen tal-qamh u l-ufficcji tal-'Malta Daily
Chronicle' gew attakkati. Il-laqgha ta' l-Assemblea Nazzjonali kellha
tispicca hesrem, ghax dahlu fuqhom gemgha nies li maghhom gabu Ingliz
midrub u qalulhom b'dak kollu li kien qieghed jigri.
F'din
il-laqgha, l-membri ta' l-Assemblea unanimament qablu, fuq proposta li
saret minn Mons. De Piro, li tigi ffurmata kummissjoni sabiex il-Maltin
jigu moghtija kostituzzjoni gdida.
Is-sehem ta'
Mons. De Piro fil-grajja tas-Sette Giugno tohrog cara mill-minuti
tal-laqghat tal-Kummissjoni ta' l-Inkjesta' fuq il-grajjiet li sehhew
bejn is-7 u 8 ta' Gunju 1919.
Mons. De
Piro tala' darbtejn quddiem il-Kummissjoni izda l-aktar importanti
qieghed fix-xhieda li ta fir-raba' sessjoni jew dik tal-21 ta' Awissu
1919.
Fix-xhieda
tieghu De Piro jghdi li hu kien prezenti ghas-seduta ta' l-Assemblea
Nazzjonli bhala Delegat tal-Kapitlu fis-sala tac-Cirlu 'Giovine Malta',
u dahal wiehed li beda jurihom maktru imcappas kollu demm u beda
jghidilhom: "Araw x'ghamlulna. Intom ghandkom tharsuna". Meta raw din
ix-xena quddiemhom, il-membri tal-Assemblea mill-ewwel ghazlu xi membri
minn fosthom halli dawn igibu l-paci fost il-poplu. Ma tantx kienet
problema l-ghazla ghax hafna mill-membri dabbru rashom hekk kif raw
l-inkwiet u d-demm. Id-delegazzjoni giet maghmula minn sitt persuni
fosthom kien hemm Mons. De Piro.
L-ewwel
xoghol tad-delegazzjoni kienet li jippruvaw jitkellmu mas-Sur Robertson
li kien it-Tenent-Gvernatur u mal-Maggur Generali Hunter Blair. Dan kien
responsabbli tal-Gvern, minhabba li l-Gvernatur il-gdid Plumer kien
ghadu ma giex f'Malta. Cemplu lill-Agent Kummissarju tal-Pulizija u
talbu biex jigi pulizija halli jakkumpnajahom mic-Cirku sa l-Ghassa
gewwa Strada Stretta, ghax is-Sur Robertson kien hemm. Meta ghadda l-hin
u l-ebda pulizija ma gie, id-delegazzjoni marru l-Ghassa wahidhom.
Dan kien
ghadd ta' kuragg ghax f'dawk l-inhawi kien ghad hemm l-inkwiet. Meta
d-delegazzjoni ma rnexxiliex tidhol il-Qorti minn Strada Stretta,
il-membri marru biex jidhlu minn Strada Rjali. Hawn semghu xi tiri u
marru mill-gdid lejn 'Giovine Malta'. Meta waslu sabu lill-Agent
Kummissarju tal-Pulizija u dan akkumpanjahom sa l-Ghassa tal-Pulizija.
Gara li s-sur Robertson kien il-Qorti.
Allura
d-delegazzjoni marret biex tidhol il-Qorti. Izda hemm sabu xi nies li
wrew maghhom imgieba ta' mibgheda lejhom u b'mod partikulari lejn Mons.
De Piro. In-nies bdew jghidu: "Intom il-htija ta' dan kollu". Mons. De
Piro qallhom: "Tajba din. Ahna sejrin biex insalvawkom, u l-htija qed
nehduha ahna." (Ta' min jghdi li fix-xhieda tieghu De Piro ma semma'
xejn x'gara f'dan il-hin. Kien l-Avukat Caruana Gatto li qal x'gara
ezatt).
Deher sewwa
li l-folla kienet ifferocjata talli l-inglizi kienu sparaw fuqhom meta
l-Maltin lanqas biss kienu armati. Il-folla kienet quddiem il-Qorti ghax
kien hemm gemgha suldati u l-Maltin riedu li min kienhati tad-demm li
stered, jigi kastigat. Quddiem din is-sitwazzjoni, d-delegazzjoni
Maltija tkellmet mat-Tenent Gvernatur biex jidhlu garanti halli
jippruvaw izommu n-nies kalmi.
Ghalhekk
il-membri tad-delegazzjoni telghu flimkien fil-gallarija tal-Qorti u
weghduhom li ssir gustizzja. Izda gara li dak il-hin waslu xi morini.
Il-folla bdiet tibbujalhom. Deher li se jerga' jibda l-inkwiet. Ghalhekk
Mons. De Piro jghid li baqghu l-Qorti sad-disgha ta' filghaxija, sakemm
is-suldati kollha telqu mill-Qorti u x'uhud mill-membri tad-delegazzjoni
fosthom Mons. Dandria telqu mas-suldati sal-knisja ta' San Gwann, biex
zgur jinzamm il-paci u l-kwiet.
L-ghada,
il-Hadd, Mosn. De Piro mar hu stess ghand Caruana Gatto biex flimkien
imorru lejn il-Belt ghax kien ghad hemm l-inkwiet. Inqalghu xi
incidenti: suldat Ingliz gie ferut, u sar attakk fuq l-istamperja 'Malta
Chronicle'. Deheret li se terga' tibda r-rewwixta. Ghalhekk Caruana
Gatto u De Piro flimkien mat-Tabib Sciberras u l-Avukat Serafino Vella
marru ghand il-Maggur General Hunter Blair u dan wieghed li jkellem
il-folla;kif fil-fatt ghamel mill-gallarija tal-Palazz. Hu wieghed li
hadd mis-suldati Inglizi mhu se jhalli Malta qabel tispicca l-inkjesta.
Billi kif
diga' ghidna, parti mill-inkwiet beda minhabba s-sensja tal-haddiema
mit-tarzna, De Piro tkellem ma Hunter Blair fuq din il-problema. Filwaqt
li kienet car li ma kienx possibli ghat-tarzna li zzomm madwar 12,000
haddiema ghax aktar minn 7,000 gew mghotija x-xoghol waqt il-gwerra,
Hunter Blair stqarr ma' De Piro li madwar 500 biss kienu se jigu
moghtija s-sensja.
Wara nofs
inhar il-folla marret biex tattakka l-Palazz ta' Francia. Dan ghaliex
Francia kien wiehed mill-importaturi l-kbar tal-qamh u President
tal-kamra tal-Kummerc. Barra minn hekk kienu jghidu li kien habib
tal-Inglizi. Mons. De Piro, kif semma fix-xhieda, mar hu ghand Caruana
Gatto u Vella, li kienu fid-dar ta' Hunter Blair, u qalilhom b'dak li
kien qieghed jigri u l-bzonn bie xhuma flimkien imorru jkellmu l-folla.
Ghalhekk
marru w ghamlu dan minn fuq il-portiku tat-Teatru Rjal, allura minn dik
in-naha li kienet tigi quddiem il-Palazz ta' Francia. Meta waslu qalu
lill-folla biex jieqfu mill-hsieb li kellhom, izda deher li mal-folla
kien hemm xi kriminali u dawn bdew jibbujjaw u anki jkellmu hazin lil
dawn il-membri tad-delegazzjoni. Filghaxija l-folla, wara li farrket
id-dar ta' Francia, riedet tahbat ghall-Palazz tal-Arcisqof.
Dan il-kliem
wasal f'widnejn Mons. De Piro u t-Tnejn filghodu mar il-Palazz. Hemmhekk
sab gemgha nies. Hu, flimkien mal-Isqof Dumnikan Angelo Portelli kellem
lill-folla. U l-kelma taghhom swiet ghax gabu ftit tal-paci.
"Hija
maghrufa l-hidma ta' Mons. De Piro fil-grajjiet tas-Sette Giugno 1919".
Hekk stqarr Fr. Philip Mallia O.P. fil-ktieb tieghu 'L-Isqof li Habbu
Kulhadd'. Tassew Mons. De Piro bhal membru ta' l-Assemblea Nazzjonali
wera li bhala sacerdot kien lest li jaghti s-sehem tieghu ghall-gens
Malti fil-glieda tieghu biex jikseb dak li kien qieghed jiggieled
ghalih.
Mons. De
Piro wera b'kapacita' kbira, li bl-ezempju u bil-kelma t-tajba tieghu
kapci jgib il-paci waqt il-glied u t-tixrid tad-demm. Bil-kuragg u
d-determinazzjoni tieghu personali hu sar bniedem mahbub u ammirat minn
kulhadd. Bla dubju hu jista' jigi meqjus fost il-patrijotti l-kbar ta'
Malta.
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon Taghna
It-Tlieta,
27 ta' Settembru, 1988
Alexander
Bonnici OFM
Pg. 9
Nisel u qalb
ta' Mons. De Piro.
F'generozita
u mhabba ta' Mons De Piro.
Kwazi 55
sena ilu, fis-17 ta' Settembru 1933, miet Mons. Guzeppi De Piro,
benefattur kbir tal-poplu Malti. Il-familja tieghu hi wahda mill-izjed
nobbli ta' gziritna. Imma, quddiem Alla, li ma jaghmilx differenza bejn
bniedem u iehor, De Piro kellu ghamla ohra ta' nobbilta'. Hu kien
il-bniedem li 'l Alla habbu wkoll fil-hlejjaq kollha. Dawk li Alla
laqqaghhom mieghu sabu fih il-missier hanin li jhobb u jaghder, li
jaghmel il-gid u jinheba, li nqeda bil-gid tad-dinja biex iferrah qlub
mugugha li x-xorti ma ghenithomx.
Fis-sena
1933, Gorg Pisani, poeta fil-fjur ta' zghozitu, fakkrilna n-niket ta'
dawk ic-ckejknin li hassewhom iltiema dak in-nhar li tilfu 'l min
habbhom, bla ma ghamel ghazla bejniethom.
Smajt elf
tfajjel jibku.
"Jien smajt
elf tfajjel jibku-
jitnehdu
l-missier taghhom
U b'dak
il-biki jhollu -
Lil kull min
kien jismaghhom".
Dawk it-tfal
hassewhom tassew bla missier, u bezghu minn gejjjieni mwiegher. Demgha
li ccarcret ma' haddejn ta' tfajjel donnha tkellimna bil-fomm tal-poeta:
"Jien hrigt
mill-qalb ta' tfajjel
-Imrobbi
fl-akbar sliema-
Li jaf bhal
hutu l-ohra-
Li x'hin
jisbah filghodu
jisfaw
ilkoll iltiema."
Imma Mons.
De Piro kien bhal id- il-leminja ta' Alla. Aktar mill-bnedmin ta'
zmienu, hu kien jaf tajjeb li Alla jibqa' jmexxi l-opri tieghu anki
minghajru. Kienu opri li hu habbhom sa mill-ewwel zmein tas-sacerdozju
tieghu. Imma kienu wkoll opri li qatt ma fittixhom hu nnifsu. Alla beda
jitlaqhomlu f'idejh, wahda wara l-ohra. Is-Superjuri tieghu fdawlu dan
il-gawhar prezzjuz meta hallew fil-hsieb tieghu tfal ckejknin li kellhom
bzonn ta' ghajnuna halli jghallimhom isawru qalb tan-nar lejn Alla u
jaghtihom tama f'hajja li tant drabi hi kiefra mal-fqajjar,
mad-dghajjef, u ma' l-imnikket.
"Alla Jridni
ma l-Iltiema".
Meta
l-Arcisqof Pietru Pace talab li Dun Guzepp De Piro biex ihalli
l-parrocca tal-Qrendi u jibda jiehu hsieb it-tfal tad-Dar Fra Diegu,
il-Hamrun, quddiem min tnikket ghat-tluq tieghu mill-Qrendi, hu wiegeb:
"Dan hu sinjal li Alla jridni ma' l-iltiema biex issa naghmel il-gid
maghhom".
Mons. De
Piro kien il-bniedem kalm imma determinat. Kien bniedem metodiku, jaf
x'irid, u jifhem safejn jwassal bil-hila tieghu bis-sahha ta' gismu.
Imma jidher li hu hass li Alla ried minghandu li hu qatt ma jabbanduna
lic-ckejknin. Hu ghamel minn kollox biex ma jsirx Monsinjur
tal-Katidral. HU rrizenja min Segretarju Djocesan u minn Rettur
tas-Seminarju Magguri meta hass it-toqol tax-xoghol fuq spallejh. Imma
qatt mahalla l-hidma ta' Direttur tad-Dar Fra Diegu tal-Hamrun, tad-Dar
ta' San Guzepp f'Santa Venera u f'Ghajnsielem u tad-Djar taz-Zejtun u
ta' Birkirkara li kienu f'idejn is-Sorijiet Missjunarji ta' Gesu
Nazzarenu.
Meta, fit-8
ta' Frar 1932, De Piro fassal it-testment tieghu, hu ftakar f'kull wahda
mid-dkar tat-tfal li Alla ried jafdalu f'idejh. Kienu djar li, mhux biss
ma hallewlux qligh, imma ghamluh bhal tallab. Kien dejjem jittallab
ghalihom. U dan ghamlu mhux minghar misthija kbira. L-anqas li jisthi
kien minn ommu, is-Sinjura Ursola. ghalhekk, hi, li f'binha Guzeppi
kienet tara l-fessud taghha, kemm-il darba sejhitlu t-tallab tieghi.
Fi zmien ta'
guh, meta gie li mar iqaddes il-Katidral ta' Malta, ommu kienet
tibghatlu kolazzjon abbondanti, u kienu jqeghduhulu fis-sagristija.
Darba wahda, intebah li xi tifel kien qed ifettillu jmisslu minn dak li
kienet tlestilu ommu. X'ghamel? Hu qalilha biex tlestilu xi haga izjed
halli min ikun fil-bzonn ikollu izjed minfejn jiehu!
Kull haddiem
haqqu l-hlas ta' eghmilu, u min jahdem ghall-artal, ghandu l-jedd li
jghix mill-artal. ghalhekk, f'isem l-Isqof ta' Malta, il-maghruf Alfons
M. Galea, fi tmiem is-sena 1915, kiteb hekk: "Jiena staqsejt lil Mons.
De Piro x'jistenna bhal hlas li haqqu talli qieghed izomm f'idejh dik
l-amministrazzjoni (ta' Fra Diegu). Imma hu nnifsu gharrafni li offra
s-servizz tieghu minghajr ebda hlas: ghall-imhabba t'Alla biss. Imbaghad
hu zied li, ghalli gej ukoll, m'ghandux f'mohhu li jitlob xi hlas".
Fit-testment tieghu, De Piro halla L 100 ghat-tfal tad-Dar ta' Fra
Diegu. Ftakar fid-djar l-ohrajn ukoll. Lid-djar ta' San Guzepp ta' Santa
Venera u ta' Ghajnsielem hallielhom il-beneficcju tas-sevizz
tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl li taghha hu kien il-Fundatur.
Is-Sorijiet ta' Gesu Nazzarenu u l-Frangiskani hassew dejjem l-appogg
tieghu f'kull opra li ghamlu mat-tfal. Fosthom ukoll it-tifkira ta'
Mons. De Piro hi wahda qaddisa.
Laboratorju
ghal Xbejbiet bla Xoghol.
Il-missier
ma hasibx biss biex ikabbar 'l uliedu. Hu jhossu mhasseb jekk uliedu
jdhru bla futr jew jekk ma jkunux jafu x'se jaghmlu b'hajjithom. Hekk
kien Mons. De Piro. X'kien sejjer jigri b'mod specjali minn dawk
ix-xbejbiet li b'tant imhabba trabbew fid-djar tal-Knisja? Hafna kienu
bla familja. Gie li sabu ruhom bla mezzi ta' ghaxien. Il-qalb tieghu
mtliet bin-niket meta kien hemm min beda jwassallu kif x'uhud minhom
sabu ruhom mitfughin fi hwienet ta' triq maghrufa tal-belt Valletta.
L-ewwel
darba li kellu jiftah fommu fis-Senat, lil Mons. De Piro nisimghuh
b'hegga jitlob il-kollaborazzjoni ta' dawk kollha li ghandhom xi
awtorita'. "Jiena tal-fehma li ghandu jsir minn kollox biex dawn in-nisa
jitwarrbu minn dawk il-hwienet.... Imissna nahsbu mhux biss
ghall-imsejkna tfajliet taghna, imma wkoll ghal tant guvintur... Hi
pjaga licertament tezisti taht l-isem ta' Barmejdizmu, Kabarrettizmu, u
Tabarrinizmu. Ahna lkoll imissna ninghaqdu biex nitqabdu halli
ghallanqas innaqqsu din il-pjaga".
Fis-sena
1927, Mons. De Piro, b'dan il-ghan, kien qed jipprogetta opra kbira,
imma wkoll difficli. Hu ried iwaqqaf Laboratorju ghalxebbiet bla xoghol.
Il-post kien il-Belt. Imma l-problema ma kenitx biex jibda. Kien izjed
difficli li l-opra tkompli. Kien hemm min ikkollabora ma' Mons. De Piro
billi offra sahnasitra gidu. Kien hemm min offra x-xoghol ta' idejh.
Ix-xbejbiet
beda jkollhom post fejn jingabru daws li kieku f'darhom fil-post li kien
instab ghalihom. Imma d-diffikultajiet kibru. L-opra giet sospiza. Hu
kien qed jittama li din il-hidma fost it-tfajliet tkun wahda milli
setghu jintefghu fuqha s-Sorijiet Missjunarji ta' Gesu Nazzarenu. Imma
l-bniedem jipproponi u Alla jiddisponi. Il-hajja ta' Mons De Piro kienet
qed toqrob bejn tmiemha. Sa l-ahhar, hu kien ghdu qed johlom bi progetti
ta' ghajnuniet kbar. Propju fl-ahhar zmien ta' hajtu, hu hassu konvint
li kellu jhalli ghal xi zmien 'il Malta, biex ighin 'l-ulied spritwali
tieghu f'hidma kbira li kienet bdiet fis-Somalja.
Mons. De
Piro halla l-progetti tieghu bhal wirt lil dawk kollha li jarawh bhal
missierhom. Hu, li kien tassew il-bniedem ta' kulhadd, sar il-mudell
tas-sacerdot Malti. Hu kien il-gieh tal-poplu Malti. Ma hux ta' xejn,
ghalhekk, li l-hajja ta' Mons De Piro qed tigi studjata
mill-Awtoritajiet tal-Knisja. It-tama hi li, jekk inhi r-rieda t'Alla,
lil Mons. De Piro ghad narawh mgholli ghall-gieh ta' l-artali. B'hekk,
ilkoll naghtuh il-venerazzjoni li tixraqlu, u nikkpjawh f'hajjitna.
_________________________________________________________________________
It-Torca
Il-Hadd, 9
ta' Ottubru, 1988.
Gordon
Refalo, (Seminarista)
Pg. 6.
Mons. G. De
Piro.
Dedikazzjoni
ghad-Djocesi.
Monsinjur
Guzeppi De Piro huwa maghruf fostna lkoll bhal l-Fundatur tas-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl kif ukoll bhal dak li tant habb u hadem
ghat-tfal fl-Istituti tal-Knisja; zewg affarijiet li ghalihom jisthoqqlu
kull gieh. Izda ftit huma dawk li jafu li minbarra dawn, huwa kellu
wkoll responsabbiltajiet ohra kbar fid-Djocesi ta' Malta moghtija lilu
mill-Awtoritajiet tal-Knisja.
Fl-1915,
malli l-Arcisqof Mawru Caruana sar Isqof ta' Malta, huwa ghazel lil
Mons. De Piro biex ikun is-Segretarju Generali tieghu, ufficcju li baqa'
jzomm ghal tliet snin. Dan jfisser li l-Arcisqof kellu fiducja kbira
fih, ghalix b'hekk Mons. De Piro kellu jkun kollaboratur vicin ta'
l-Arcisqof fit-tmexxija tad-Djocesi.
Izda peress
li fl-1918, ir-Rettur tas-Seminarju kien spicca mill-kariga tieghu,
l-Arcisqof Caruana innomina lil Mons. De Piro bhal Rettur, imhabba li
huwa kien "bniedem ta' skola, ta' hajja tajba u ta' tant merti
fid-Djocesi".
Kemm dam
Rettur, jigifieri ghal sentejn biss, hu wera' ruhu tassew Missier ta'
dawk iz-zghazagh li kienu qieghdin ihejju ruhom ghas-Sacerdozju. Huwa
kien ighinhom b'kull mezz possibli.
Izda bhala
Rettur tajjeb ma kienx mohhu biss f'dak li hu Spiritwali, izda wkoll
f'dak li hu materjali u intelletwali. Jidher car hafna minn dak li darba
kiteb lill-Arcisqof, li kien preokkupat hafna mis-sitwazzjoni ekonomika
tas-Seminarju, li tant kienet hazina, li kien hemm nuqqas serju ta'
ikel, kif ukoll certi hargiet li s-Seminaristi kienu jaghmlu barra
mis-Seminarju, ma seghux ikomplu jisiru.
Mons. De
Piro kellu wkoll interess kbir fl-istudji tas-seminaristi ghaliex kien
jaf li l-formazzjoni intelletwali tas-Sacerdoti kienet ta' importanza
kbira.
Minhabba
l-fatt li kellu tant xoghol iehor importanti x'jaqdi, specjalment bhal
Fundatur tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl, huwa hass li ma setax
ikompli jawd d-dmirijiet tieghu bhal Rettur b'mod tajjeb, u ghalhekk
f'Awissu tas-sena 1920, huwa baghat ittra lill-Arcisqof fejn urih
bix-xewqa tieghu li jispicca minn Rettur.
Izda Mons.
De Piro ma damx wisq ma nghata kariga ohra ta' responsabbilta'
fid-Djocesi. Mal-mewt tad-Dekan tal-Kapitlu tal-Katidral, billi huwa
kien kogitru, f'Novembru ta' l-1920, Mons. De Piro sar Dekan.
Bhala Dekan
huwa kellu sehem importanti fit-tfassil tal-Kostituzjoni ta' Malta ta'
l-1921 specjalment f'dak li kellu x'jaqsam mal-Knisja f'Malta. Ukoll
meta kien Dekan, saret riforma kbir fl-iskola tal-Katidral li kienet
isservi ghal dawk it-tfal li kienu jaghtu s-servizz taghhom fil-Katidral
waqt il-funzjonijiet liturgici.
Fil-qosor
dawn huma ufficcji importanti li okkupa Mons. De Piro fid-Djocesi ta'
Malta. Izda nistghu naraw b'mod car li kien bniedem li tant habb lil
Kristu li kien lest jaqdi l-Knisja Tieghu f'dak kollu li kien mehtieg -
Knisja li hu stess tant kien ihobb.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 29
ta' Ottubru, 1988.
Diskors ta'
Sir Anthony Mamo
Pg. 9.
Il-Qaddej
ta' Alla Guzeppi De Piro.
Il-Bniedem
bi tliet imhabbiet.
Ftit aktar
minn xahar ilu, is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl, imwaqqfa
mill-Qaddej t'Alla Guzeppi De Piro, iccelebrat il-55 sena mill-mewt
tal-Fundatur taghha. F'din l-okkazzjoni giet mikxufa u mbierka lapida
kommemorattiva li twahhlet mad-dar fejn twieled hu u li llum taghmel
parti mill-Iskola tad-Dorotej, fl-Imdina. Ghal din l-okkazzjoni gie
mistieden Sir Anthony Mamo, l-ewwel President ta' Malta, biex jaghmel
id-diskors. Billi fit-2 ta' Novembru jahbat jum it-twelid ta' dan
il-Qaddej t'Alla, se ngibu dan l-istess diskors.
Nixtieq
nistqarr li nhossni tassew onorat li gejt mistieden biex niehu parti
f'din ic-cerimonja simpatika. U ta' dan nixtieq nirringrazzja
lis-Superjur Generali u lill-membri kollha tas-Socjeta' ta' San Pawl.
Inevitabblilmet fid-diskors, illi mhux twil, li ppreparajt, se jkolli
forsi nerga' nghid hwejjeg li diga' qalhom, b'mod wisq ahjar millinaf
nghidhom jien, is-Superjur Generali, fl-omelija tieghu, ghax fl-ahhar
mill-ahhar qed nitkellmu fuq l-istess persuna. Dak li hu tajjeb hu li
Mons. De Piro kien bniedem tant kbir, qaddis, twajjeb, li mhux facli
tixba' tisma' fuqu.
Kif qal
is-Superjur Generali, virtu' mill-isbah li kienet izzejjen lill-Qaddej
t'Alla Mons. De Piro matul hajtu kollha, u li flimkien mal-kwalitajiet
l-ohra kbar tieghyu habbitu mal-poplu kollu, kienet zgur l-umilta'
tighu. Ghalkemm hu kien ta' nisel nobbli, hu dejjem stmerr il-fohrija,
it-tifhir, u kull fjen seta' harab l-unuri personali.
Izda ghalina
mhux biss hu xieraq u sewwa izda huwa wkoll dmir li naghtu widen
ghall-kmand li nsibu f'wiehed mill-Kotba Mqwaddsa li jghid: "Fahhru
l-eghmejjel ta' dawk li jaghmlu l-gid, ghaliex l-opri taghhom
jisthoqqilhom li ma jigux minsija, u isimhom u l-fama taghhom
m'ghandhomx jigu mdallam biz-zmien." U appuntu ghalhekk, biex nobdu dan
il-kmand, li ahna ninsabu dal-hin migburin hawnhekk quddiem din id-dar
sabiha, wahda mid-djar u l-palazzi l-kbar u sbieh li jzejnu din il-belt
li ssahhar lil kull min izurha.
Ninsabu
hawnhekk biex infahhru u biex infakkru, minquxin fl-irham u fil-bronz
l-isem u l-opri ta' dan il-persunagg li kull fejn mex ghamel il-gid.
Izda zgur li fil-genna fejn qieghed, Mons. De Piro, li f'hajtu tant
kellu ghal qalbu u tant hadem ghall-formazzjoni nisranija tat-tfal u
taz-zghazagh, jifrah li din id-dar, fejn twieled u fej trabba, hi wzata
bhal skola li fiha gereazzjoni war ohra ta' studenti jircievu
l-edukazzjoni taghhom maghguna bil-hmira ta' principji sodi, religjuzi,
morali u civili.
Izda jien
nahseb li l-lapida li se nikxfu m'ghandhiex tkun biss tifkira ta' grajja
li sehhet fiz-zmien u ghaddiet izda ghandha wkoll twassal messagg lil
kull min jaqraha, messagg li hu validu dejjem.
L-Ideali ta'
Mons. De Piro.
Kif jiftehmu
mill-kliem ta' l-istess lapida, li issa taqraw, l-ideali li haddan u
wettaq b'eghmilu Mons. De Piro, kienu tlett imhabbiet: l-imhabba lejn
Alla, l-ewwel u qabel kollox; l-imhabba ta' pajjizna ul-qadi tieghu; u
l-imhabba tal-proxxmu, u b'mod specjali taz-zghar, tal-fqar, tal-batuti,
u l-ghajnuna lil kull min kellu bzonn.
Fit-twettiq
prattiku ta' dawn l-ideali s'intendi hu moghti lil fit tmaghzula biss li
jilhqu l-grad ta' santita' u ta' perfezzjoni li lahaq Mons. De Piro.
Izda jien nahseb li kulhadd, fic-cirkustanzi tieghu, jista' jsib dawn
l-ideali ispirazzjoni u taghlima.
Bit-tqeghid
ta' din il-lapida s-Socjeta' ta' San Pawl se taghmel monument iehor
zghir ghall-memorja tieghu. Izda l-veru monument, il-monument il-kbir,
il-monument haj, hu s-Socjeta' ta' San Pawl innifisha, li mhux biss
tfakkar izda tikkontinwa u tipperpetwa l-opra tieghu, u, biex nghid
hekk, l-istess hajtu.
Meta qasir
il-ghomor Mons. De Piro ghadda ghal hajja ahjar, is-Socjeta' li hu kien
waqqaf, jekk tippremettuli hawnhekk il-metafora u t-tixbieha, kienet
xitla. Izda kiene xitla ta' nisel tajjeb u b'sahhitha. Hu kien hawwilha
f'art li kien hejja tajjeb. U ghalhekk ix-xitla kienet minn Alla, kibret
imsoqqija bil-gharaq tax-xoghol ta' wliedu u ndukrata u kkultivat
bilghaqal u bil-ghozza taghhom. U saret sigra kbir li tifrex il-frieghi
taghha anki f'oqsma 'l boghod hafna minn pajjizna; u taghti l-frott.
Ahna lkoll,
hbieb u ammiraturi ta' din is-Socjeta' nafu b'liema hrara u b'liema
hegga huma jkomplu u jkabbru dejjem izjed l-opri tal-Fundatur taghhom,
fl-edukazzjoni, fl-Istituti ta' beneficenza, f'istituzzjonijiet ohra li
jaghmlu attivitajiet religjuzi, kulturali, u socjali, fix-xoghol
pastorali fid-djocesi, fost l-emigranti Maltin, fl-artijiet tal-missjoni
fejn, nizzu hajr 'l Alla, kif qaluli, qed jitnibbet rimi gdid ta'
vokazzjonijiet indigeni.
Issa j'Alla
timxi 'l quddiem u tirnexx l-kawza ta' kanonizzazzjoni ta' dan
il-bniedem qaddis. B'hekk il-poplu taghna, li ghandu tradizzjoni
nisranija ta' kwazi elfejn sena, wahda mill-komunitajiet insara ta'
mill-bidunett, poplu li jaf il-fidi tieghu mill-istess San Pawl, li
b'ismu hi kburija s-Socjeta', dan il-poplu jkollu hu wkoll wiehed minn
uliedu mtella' ghall-oghla unuri ta' l-artali.
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon
Taghna
L-Erbgha, 2
ta' Novembru, 1988
Diskors ta'
Sir Anthony Mamo.
Pg. 12
Il-Qaddej
ta' Alla Guzeppi De Piro.
Il-Bniedem
bi tliet imhabbiet.
Ftit aktar
minn xahar ilu, is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl, imwaqqfa
mill-Qaddej t'Alla Guzeppi De Piro, iccelebrat il-55 sena mill-mewt
tal-Fundatur taghha. F'din l-okkazzjoni giet mikxufa u mbierka lapida
kommemorattiva li twahhlet mad-dar fejn twieled hu u li llum taghmel
parti mill-Iskola tad-Dorotej, fl-Imdina. Ghal din l-okkazzjoni gie
mistieden Sir Anthony Mamo, l-ewwel President ta' Malta, biex jaghmel
id-diskors. Billi fit-2 ta' Novembru jahbat jum it-twelid ta' dan
il-Qaddej t'Alla, se ngibu dan l-istess diskors.
Nixtieq
nistqarr li nhossni tassew onorat li gejt mistieden biex niehu parti
f'din ic-cerimonja simpatika. U ta' dan nixtieq nirringrazzja
lis-Superjur Generali u lill-membri kollha tas-Socjeta' ta' San Pawl.
Inevitabblilmet fid-diskors, illi mhux twil, li ppreparajt, se jkolli
forsi nerga' nghid hwejjeg li diga' qalhom, b'mod wisq ahjar millinaf
nghidhom jien, is-Superjur Generali, fl-omelija tieghu, ghax fl-ahhar
mill-ahhar qed nitkellmu fuq l-istess persuna. Dak li hu tajjeb hu li
Mons. De Piro kien bniedem tant kbir, qaddis, twajjeb, li mhux facli
tixba' tisma' fuqu.
Bniedem
Umli.
Kif qal
is-Superjur Generali, virtu' mill-isbah li kienet izzejjen lill-Qaddej
t'Alla Mons. De Piro matul hajtu kollha, u li flimkien mal-kwalitajiet
l-ohra kbar tieghyu habbitu mal-poplu kollu, kienet zgur l-umilta'
tighu. Ghalkemm hu kien ta' nisel nobbli, hu dejjem stmerr il-fohrija,
it-tifhir, u kull fjen seta' harab l-unuri personali.
Izda ghalina
mhux biss hu xieraq u sewwa izda huwa wkoll dmir li naghtu widen
ghall-kmand li nsibu f'wiehed mill-Kotba Mqwaddsa li jghid: "Fahhru
l-eghmejjel ta' dawk li jaghmlu l-gid, ghaliex l-opri taghhom
jisthoqqilhom li ma jigux minsija, u isimhom u l-fama taghhom
m'ghandhomx jigu mdallam biz-zmien." U appuntu ghalhekk, biex nobdu dan
il-kmand, li ahna ninsabu dal-hin migburin hawnhekk quddiem din id-dar
sabiha, wahda mid-djar u l-palazzi l-kbar u sbieh li jzejnu din il-belt
li ssahhar lil kull min izurha.
Ninsabu
hawnhekk biex infahhru u biex infakkru, minquxin fl-irham u fil-bronz
l-isem u l-opri ta' dan il-persunagg li kull fejn mex ghamel il-gid.
Izda zgur li fil-genna fejn qieghed, Mons. De Piro, li f'hajtu tant
kellu ghal qalbu u tant hadem ghall-formazzjoni nisranija tat-tfal u
taz-zghazagh, jifrah li din id-dar, fejn twieled u fej trabba, hi wzata
bhal skola li fiha gereazzjoni war ohra ta' studenti jircievu
l-edukazzjoni taghhom maghguna bil-hmira ta' principji sodi, religjuzi,
morali u civili.
Izda jien
nahseb li l-lapida li se nikxfu m'ghandhiex tkun biss tifkira ta' grajja
li sehhet fiz-zmien u ghaddiet izda ghandha wkoll twassal messagg lil
kull min jaqraha, messagg li hu validu dejjem.
Kif jiftehmu
mill-kliem ta' l-istess lapida, li issa taqraw, l-ideali li haddan u
wettaq b'eghmilu Mons. De Piro, kienu tlett imhabbiet: l-imhabba lejn
Alla, l-ewwel u qabel kollox; l-imhabba ta' pajjizna ul-qadi tieghu; u
l-imhabba tal-proxxmu, u b'mod specjali taz-zghar, tal-fqar, tal-batuti,
u l-ghajnuna lil kull min kellu bzonn.
Fit-twettiq
prattiku ta' dawn l-ideali s'intendi hu moghti lil fit tmaghzula biss li
jilhqu l-grad ta' santita' u ta' perfezzjoni li lahaq Mons. De Piro.
Izda jien nahseb li kulhadd, fic-cirkustanzi tieghu, jista' jsib dawn
l-ideali ispirazzjoni u taghlima.
Monument
Zghir.
Bit-tqeghid
ta' din il-lapida s-Socjeta' ta' San Pawl se taghmel monument iehor
zghir ghall-memorja tieghu. Izda l-veru monument, il-monument il-kbir,
il-monument haj, hu s-Socjeta' ta' San Pawl innifisha, li mhux biss
tfakkar izda tikkontinwa u tipperpetwa l-opra tieghu, u, biex nghid
hekk, l-istess hajtu.
Meta qasir
il-ghomor Mons. De Piro ghadda ghal hajja ahjar, is-Socjeta' li hu kien
waqqaf, jekk tippremettuli hawnhekk il-metafora u t-tixbieha, kienet
xitla. Izda kiene xitla ta' nisel tajjeb u b'sahhitha. Hu kien hawwilha
f'art li kien hejja tajjeb. U ghalhekk ix-xitla kienet minn Alla, kibret
imsoqqija bil-gharaq tax-xoghol ta' wliedu u ndukrata u kkultivat
bilghaqal u bil-ghozza taghhom. U saret sigra kbir li tifrex il-frieghi
taghha anki f'oqsma 'l boghod hafna minn pajjizna; u taghti l-frott.
Ahna lkoll,
hbieb u ammiraturi ta' din is-Socjeta' nafu b'liema hrara u b'liema
hegga huma jkomplu u jkabbru dejjem izjed l-opri tal-Fundatur taghhom,
fl-edukazzjoni, fl-Istituti ta' beneficenza, f'istituzzjonijiet ohra li
jaghmlu attivitajiet religjuzi, kulturali, u socjali, fix-xoghol
pastorali fid-djocesi, fost l-emigranti Maltin, fl-artijiet tal-missjoni
fejn, nizzu hajr 'l Alla, kif qaluli, qed jitnibbet rimi gdid ta'
vokazzjonijiet indigeni.
Issa j'Alla
timxi 'l quddiem u tirnexx l-kawza ta' kanonizzazzjoni ta' dan
il-bniedem qaddis. B'hekk il-poplu taghna, li ghandu tradizzjoni
nisranija ta' kwazi elfejn sena, wahda mill-komunitajiet insara ta'
mill-bidunett, poplu li jaf il-fidi tieghu mill-istess San Pawl, li
b'ismu hi kburija s-Socjeta', dan il-poplu jkollu hu wkoll wiehed minn
uliedu mtella' ghall-oghla unuri ta' l-artali.
Nota:
Infakkru
lill-qarrejja li l-Arcisqof Mercieca ippresieda l-ftuh ufficjali ta' din
il-Kawza li gie ccelebrat fil-Knisja ta' Sant' Agata fir-Rabat, waqt
quddiesa li saret fis-7 ta' Ottubru ta' din is-sena.
_________________________________________________________________________
Riflessjonijiet ta' Alexander Bonnici O.F.M. Conv.
28 ta'
Jannar, 1989.
Kawza
tal-Qaddej ta' Alla G. De Piro.
Sant'Agata -
Rabat Malta.
MONS.
GUZEPPI DE PIRO
Fundatur ta'
Socjeta' Religjuza u Missjunarja.
X'inhu
Fundatur?
Lil Mons. De
Piro, jiena li ma kontx nafu tghallimt inhobbu, meta ghal hafna snin
intfajt fuq il-kitba ta' hajtu. Habbejtu fuq kollox ghaliex rajtu bhala
l-bniedem li ta hajtu ghall-ohrajn.
Hu difficli
li wiehed isemmi semplicement l-opri li hu dahal fihom u deher bhal
protagonista. Wiehed ma jistax jimmagina kif bniedem jista' jkun mghobbi
bil-piz ta' Socjeta' ta' hajja kkonsagrata, u fl-istess hin ikollu
r-responsabbilta' ta' hames Istituti ta' tfal ckejknin. Ma' dan irid
jizdied kemm Mons. De Piro kien imdahhal fil-hidmiet tad-djocesi bhal
Segretarju, Rettur tas-Seminarju Magguri, u Monsinjur Dekan tal-Knisja
Katidrali ta' Malta. Jista' jizdied ukoll kemm De Piro kien bniedem
patrijottiku fil-veru sens tal-kelma. Bhala rapprezentant tal-Knisja,
imma b'imhabba genwina lejn art twelidu, lilu narawh jahdem ghall-ewwel
kostituzzjoni ta' Malta u jkun Senatur fil-parlament minghajr rabta ma'
dan jew dak il-partit.
Imma hawn se
nharsu lejn Mons. De Piro bhal fundatur ta' Istitut b'hajja kkonsagrata
lil Alla. Fih, jiena nilmah dawk il-kwalitajiet li l-Knisja tara
fil-fundaturi kbar ta' Ordnijiet Religjuzi. Il-fundatur ma hux
semplicement dak il-bniedem li jaghti bidu ghal xi opra. Kellna
fundaturi ta' din l-ghamla, u fil-fatt intesew ghal kollox. Fl-Ordni
kbir tac-Cistercensi, ma tinhass xejn jew il-personalita' ta' Fundatur
f'San Rober ta' Molesme li, fil-fatt, bdiehom fl-1098. F'Ordnijiet
ohrajn li ghandna fostna, ma tinhass xejn l-importanza ta' fundaturi ta'
l-Ordni Agostinjan jew Karmelitan, tant li ahna lanqas biss ma nafu min
kienu.
Il-fundatur
ma hux semplicement dak li jikteb regoli ghal segwaci li hu forsi
qatt ma kien jafhom, u qatt ma kellu kuntatt maghhom. Dan hu l-kaz ta'
qaddisin kbar bhal Santu Wistin u San Bazilju. Dawn kitbu regoli li
segwewhom hafna. Imma ma humiex il-fundaturi ta' l-ebda wiehed
mill-Ordnijiet li jgibu isimhom.
Fil-Fundatur fil-veru sens tal-kelma, jiena nara l-bniedem li a) jaf
ezattament x'irid, u jaghti lilu nnifsu lil dawk li, bid-dritt kollu
jissejhu wliedu; b) hu l-bniedem li jaf jahdem b'uliedu, u c) hu
l-bniedem li jibqa' jghix f'uliedu.
Dawn
it-tliet karatteristici, jiena nilmahhom f'Mons De Piro. Ghalhekk, jiena
narah bhal fundatur fil-veru sens tal-kelma.
Jaf
ezattament x'irid.
Hawn
fundaturi li ma kellhomx il-hsieb li jwaqqfu xi Ordni. Zewg fundaturi
kbar, San Frangisk u San Benedittu, ma kellhomx f'mohhhom li jwaqqfu
Ordni Religjuz. Ma kienux huma li fittxew is-segwaci taghhom. Kienu
persuni ohrajn li talbuhom biex jaccettawhom bhala wliedhom.
Lanqas Mons.
De Piro ma kellu f'mohhu li jkun il-Fundatur ta' Istitut Religjuz. Bhal
San Frangisk u San Benedittu, hu kellu ideal. L-ideal haj li nhass tul
il-hajja tieghu sa minn zghozitu kien dak tal-hajja missjunarja.
B'xi mezz, ikun liema jkun, hu ried assolutament jasal biex ighin halli
jkun hawn Maltin lijmorru f'artijiet imbieghda jhabbru 'l Kristu.
Ir-rabta ma'
San Pawl inhasset fih qabel ma waqqaf is-Socjeta'. Lil san Pawl, De Piro
habbu, mhux biss ghax Malti, imma ghax ra fih l-appostlu tal-gnus, u
missjunarju kbir tal-Knisja ta' Kristu. Ghalhekk, l-ideal missjunarju
kien car f'mohhu. Imma kien ghadu ma jafx kif jilhqu. Kien qed johlom
fil-futur, u ghalhekk ma qatax milli jipprogetta.
Hu kien qed
johlom li fid-Dar ta' San Guzepp, f'Santa Venera jingabru u jghixu
flimkien qassisin djocesani, that il-harsien ta' San Pawl, u minnhemm
dawn ikun jistghu jithejjew biex imorru f'artijiet imbieghda.
Hu kien qed
jipprogetta wkoll li, fid-djocesi ta' Malta, ikun hawn zewg seminarji:
wiehed li jipprepara l-qassisin ta' l-ghada, u l-iehor li jaghti
preprazzjoni specjali lil dawk li, minn tfulithom, ikunu mhajrin
ghall-missjoni.
Bhala qassis
bir-responsabbilta' ta' Segretarju Djocesan, De Piro kien qed jaghti
ghajnuna lil dawk hutu Maltin li, fost l-emigranti, hassew ruhom
wehidhom. Korrispondenza dwar dawn l-aspetti kollha u kelmiet fid-djarju
tieghu ghadhom ikellmuna.
Minkejja dan
De Piro kien il-bniedem intelligenti u b'mohh miftuh li jintrabat ma' l-ideal,
bla ma jintrabat mal-mezzi. Meta mezz jibda jinhass difficli jew juri li
ma hux se jirnexxi, hu xejn ma kien isibha difficli biex iwarrbu, u
jaqbad iehor. L-esperjenza prattika kienet qed tghallmu li l-ahjar mezz
biex ihejji missjunarji sata' jkun bl-erezzjoni ta' Socjeta' li l-membri
taghha jikkonsagraw ruhhom lil Alla bil-voti.
Il-kelma
missjoni ried li tinzel f'qalb dawk li Alla sejhilhom biex ikunu wliedu.
Ried li huma jghixuha bhal ideal mixtieq dejjem izjed. It-tentattiv li
jorbot lis-Socjeta' tieghu mal-Kongregazzjoni tal-Propagazzjoni tal-Fidi
sa mill-bidunett ma kellux hlief dan il-ghan. Imma hawn ukoll hu ma
ggarrafx quddiem id-diffikultajiet. Gharaf jaqbad triq ohra billi
qieghed is-Socjeta' tieghu ghall-approvazzjoni djocesan, bit-tama li 'l
quddiem tasal dik pontificja u tasal ukoll ir-rabta mal-Kongregazzjoni
mixtieqa.
De Piro,
aktar minn San Frangisk u San Benedittu, thabat u hadem bal tarf biex
ifittex vokazzjonijiet. Lill-ulied spiritwali tieghu, hu tahom kollox.
Lil diversi minn dawk iz-zghazagh, hu baqa' jurihom mhabbtu, anki meta
ma segwesh izjed fl-ideal tieghu, u qabdu triq ohra.
Jaf jahdem
b'uliedu.
Il-fundatur
veru hu dak li ghandu l-karizma li jsahhar 'l uliedu. Ma hux dak li
jghid lil uliedu x'ghandhom jaghmlu, u jobbligahom jobduh. Hu dak li
uliedu jhossu li ghandhom jaghmlu bhalu bhax jitkaxkru mill-ezempju u
anki mill-personalita' tieghu.
Mons De
Piro, bl-attivitajiet kbar u mifruxin li kellu, ma kien wiehed li jahdem
hafna fost uliedu. Ma kellux zmein materjali. Imma hu kien jaf jahdem
f'uliedu.
Jekk inharsu
lejn id-d-diversi djar religjuzi mmexxijin minn De Piro, hu kien tassew
is-Superjur taghhom. Imma dan ma kien hlief aspettt legali biex ma
jinholqux komplikazzjonijiet quddiem l-Awtoritajiet. Hu kien wisq izjed
Superjur ghalix l-ulied tieghu kienu jhossu sodisfazzjon u ferh fihom
meta jaghmlu r-rieda tieghu. Dan il-ferh kienu jhossuh ghax,
l-ewwelnett, ta' bniedem metodiku li kien, hu gharaf jurihom ezttament
x'ried minghandhom. Huma kienu jhossu l-ferh ghaliex hu kien japprezza
l-hidma taghhom. Il-kelma ta' inkarggiment li kienet tigihom minnu kienu
jafu li kienet sinciera u hierga tassew mill-qalb. Hu kien jaf jifrah,
ghax japprezza, anki kull sforz ckejken ta' kull wiehed minnhom.
Lil Mons. De
Piro, narah bhala missier anki f'dak liforsi wiehed jsita'jiggudikah
bhal difett. Id-difett, forsi l-izjed kbir, ta' Mons. De Piro kien
fil-fatt li hu baqa' jaghder dejjem, anki forsi meta dak li jkun ma
tantx ikun jisthoqqlu izjed moghdrija, ghax ma jkunx qed jaghmel
l-isforz mehtieg biex jirranga ruhu.
Ta' missier
hanin, De Piro kien jibqa' dejjem jittama, u jemmen fis-sincerita' ta'
dawk li jkunu dahlu fis-Socjeta'. ghalhekk, mhux dejjem intebah li uhud
dahlu, mhux bil-hsieb li jipperseveraw, imma bit-tama li jiehdu kulma
jistghu, mbaghad jaqbdu triq ohra.
Fit-tjubija
tieghu, anki meta ntebah b'dan, De Piro ta' l-impressjoni li ried
jaghlaq ghallanqas ghajn wahda. Meta raw lik ien hemm min dahak bih,
x'uhud riedu jifthulu ghajnejh. Imma hu kien ighidilhom li ma
jiddispjacihx lanqas f'dan. Hu kien qed josserva li dawk li f'ghajnejn
id-dinja, ikunu dahku bih, ma jkunux ghamlu hag'ohra hlief li, fi zmien
ta' faqar, raw kif tghallmu ftit skola minn fuq dahru, u bil-mezzi li
pprovdielhom hu. Minn dan, hu kien konvint li ma kellux ghalfejn
jiddispjacih.
Jibqa' jghix
f'uliedu.
Il-kodici
ta' zmienna wkoll jaghfas fuq ir-religjuzi biex l-ideali u l-progetti
tal-fundatur, approvati mill-awtorita' tal-Knisja, jigu osservati
fedelment.
Mons. De
Piro ried juri b'mod car li hu kellu f'mohhu Socjeta' bil-voti, xejn
anqas minn kif kienu l-Ordnijiet il-qodma., bhal Frangiskani, Dumnikani
u ohrajn li Malta, sa minn mijiet ta' snin,kienet ilha tgawdihom. Hu
minnu li De Piro ttollera li jkun hemm min jinqda bih jew jidhak bih.
Imma hu kellu ghajnejh mitfughin b'mod specjali fuq dawk li kien qed
jara fihom vokazzjonijiet genwini. Hu baqa' jittama f'Alla li jkollu
zghazagh li fihom jibni ideal ta' hajja kkonsagrata.
De Piro ma
riedx semplicement hajja komuni, bhalma ghandhom xi Istituti ta'
sacerdoti li twaqqfu ghall-missjonijiet, li f'Malta ahna m'ghandniex
minnhom. De Piro kien konvint li hajja bil-voti tilhaq ahjar l-ideal
missjunarju.
Il-veri
wlied tieghu, kif kiteb hu nnifsu, huma dawk li jkollhom intenzjoni
retta. Hu emmen li dawk li jfittxu l-interessi taghhom ma jidhlux biex
jibqghu fit-tul. Hu qal kelma anki lill-genituri. Dawn, fil-fehma
tieghu, meta jhallu 'l uliedhom jidhlu f'Socjeta' Religjuza bil-voti,
jipperswadu ruhhom izjed li lill-istess uliedhom qed joffruhom, bhal
meta wiehed joffri sagrificcju lil Alla.
Bhala
fundatur, hu haseb fis-Socjeta' nnifisha. Kien konvint li Socjeta'
bil-voti tkun izjed maghquda. Il-membri nnifishom jghixu f'paci akbar, u
r-ruh taghhom tkun izjed mistrieha.
L-ideal
Missjunarju.
Ghalkemm
holom mill-bidunett bl-ideal missjunarju, De Piro keinjaf li
l-missjunarji ma jinholqux f'mument. Hu ma setax ikollu missjunajri
ghalix semplicement jixtieqhom. Kien mehtieg li jifrex it-triq quddiemu.
Nismghuh jixxennaq ghal dik il-gurnata meta "dan l-Istitut ckejken
ta' Malta jkollu l-gieh li jibghat missjunarji qalb l-indidili u
fid-dinja kollha kemm hi".
Ma setax ma
jkunx ta' ferh kbir ghalih meta Fra Guzepp Caruana talab biex imur
jahdem fis-Somalja. Bhalma kien tkellem fuq l-omm u l-missier li
jissagrifikaw lil binhom meta jidhol fis-Socjeta' ta' San Pawl, hekk
issa De Piro nnifxu jitkellem fuq is-sagrificcju tieghu stess. Hu fisser
li kien se jiccahhad minn wiehed li f'Malta kellu bzonnu hafna. Imma hu
ferah ukoll li l-ewwel missjunarju tieghu kien zaghzugh ta'
spiritwalita' kbira, u li kellu hafna talenti li sata' jhaddimhom f'art
ta' missjoni.
Kienet
it-tama qawwija tieghu li jara ohrajn imorru warajh. L-isforzi xar fi
zmienu wkoll. Hu nnifsu kien qed jipprogetta u kien lesta kollox biex
jitlaq lejn l-Afrika halli, personalment, iwassal x'uhud minn uliedu.
Imma l-bniedem jipproponi, u Alla jiddisponi. Il-Mulej sejjahlu, f'hin
mhux mistenni, biex jidhol fl-eternita'.
Il-progett
tal-fundatur tkompla minn uliedu meta, wara mewtu, imma blpispirazzjoni
tieghu, huma ma marrux biss lejn l-Awstralja, Amerika, u Kanada qalb
emigranti Maltin. Marru wkoll f'artijie ohrajn, qalb dawk li huma neqsin
mit-taghlim genwin tar-Religjon ta' Kristu, bhalma hu l-Peru'. Fethu
t-triq ukoll fost dawk li ghad ma ghandhomx il-grazzja li jagharfu 'l
Kristu, bhalma hu l-Pakistan.
Fost l-ahhar
kelmiet li kiteb De Piro dwar id-Dar ta' Sant'Agata, fit-tberik ta'
l-ewwel gebla taghha, ahna nisimghuh ighid: "Hawn jigu z-zghazagh
imhejjija biex ikun jistghu jobdu ghall-kmand ta' Sid il-hsad: 'Morru u
ghallmu lill-gnus kollha'". Fic-cokon ta' l-opra tieghu, De Piro
ttama fl-Appostlu San Pawl biex "ixebbhilhom qalbhom ma tiegh,
jaghmilhom akbar u akbar fil-ghadd, biex huma wkoll, fil-hidma
missjunarja kbira ghas-salvazzjoni tad-dinja pagana, jkolhom is-sehem
taghhom".
Fuq il-Passi
tal-Fundatur.
M'ghandix
dubju dwar jekk Mons. De Piro ghadux ighix f'uliedu. Ma nitnikkrix
quddiem il-hsieb jekk hu hux tassew fundatur, kif tifhmu l-Knisja. Hu
ghadda minn diffikultajiet mill-izjed kbar ghax hafna ma fehmuhx. Ma
kienux ftit dawl li l-"fissazzjoni" tieghu li jwaqqaf Socjeta'
Missjunarja rawha bhala d-debbolezza tieghu. Kulhadd kien jaf li hu kien
twajjeb kemm tridu. Imma kienu jafu wkoll li, jekk iwahhal xi haga
f'rasu, hadd ma kien se jaqlaghhielu sakemm ma kienx jippreswadi ruhu li
dak li ried kien impossibbli. Minn hawn jew minn hemm, hu kien jibqa'
jara kif jasal.
Kien hawn
qassisin u patrijiet ta' l-imghoddi li dehru bhala fundaturi ta' Istitut
Relgijuz ghas-sorijiet. Imma ma kien haw l-ebda sacerdot Malti li kien
holom li jwaqqaf Istitut ta' Hajja kkonsagrata ghal sacerdoti ohrajn.
Meta, fil-bidu, hu tkellem dwar il-faqar ta' Betlehem li kien qed jarah
fl-ewwel dar tieghu fl-Imdina, il-Kardinal La Fontaine habbarlu wkoll
it-tbatija tal-Kalvarju.
De Piro u
s-Socjeta' tieghu ghaddew tassew mill-Kalvarju. Dan jinhass meta l-opri
li Alla jsejhilhom ghalihom ikunu kbar, waqt li l-haddiema jkunu ftit.
Il-Kalvarju jinhass izjed meta vokazzjonijiet li tkun hdimt ghalihom u
jkunu nisslu tameit kbar, ghal ragunijiet kultant misterjuzi jintilfu, u
jgibu niket kbir.
L-ideal ta'
De Piro ghadu jinhass, u s-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl, skond kif
wiehed jistenna, ghadha taghfas hafna fuqu. Mill-Kostituzzjonijiet ta'
llum, ma nehdux hlief artiklu wiehed, imma li hu programm ta' hajja
ghas-Socjeta' kollha kemm hi. Ghalhekk, fil-Kostituzzjonijiet naqraw:
"L-ghan ta' dan l-Istitut hu l-Evangelizzazzjoni u t-twaqqif tal-Knisja
fl-artijiet hekk maghrufa bhala tal-missjoni ghall-gnus. Ghalhekk, kull
xoghol iehor li s-Socjeta' jkollha f'idejha f'pajjizi mhux strettament
meqjusa missjunarji, ghandu jkollu skop ta' animazzjoni missjunarja"
(Kost. MSSP, I,n.2).
Dawn
il-kelmiet ma humiex hlief l-eku ta' ohrajn ta' Mons. De Piro,
il-fundatur qaddis ta' din is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Naghalaq bil-kelmiet ta' De Piro li pproklamahom b'qalb herqana u
b;harsa lejn futur li ma xtaqux li jkun imbieghed: "Il-kelma Missjoni
u Missjunarji, bhalma jigri fid-dinja kollha, hekk ukoll f'malta,
tfarrag il-qal ta' kull nisrani, ghax kulhadd f'ruhu tghammar l-imhabba
ta' Gesu Kristu. Din l-imhabba ggib maghha x-xewqa li Kristu jkun
maghruf minn kulhadd, biex kulhadd isir ihobbu".
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 1
ta' April, 1989
P. Alexander
Bonnici, O.F.M. Conv.
Pg. 8
MONS. GUZEPPI DE PIRO
Fundatur ta' Socjeta'
Religjuza u Missjunarja.
Lil Mons. De
Piro, jiena li ma kontx nafu tghallimt inhobbu, meta ghal hafna snin
intfajt fuq il-kitba ta' hajtu. Habbejtu fuq kollox ghaliex rajtu bhala
l-bniedem li ta hajtu ghall-ohrajn.
Hu difficli
li wiehed isemmi semplicement l-opri li hu dahal fihom u deher bhal
protagonista. Wiehed ma jistax jimmagina kif bniedem jista' jkun mghobbi
bil-piz ta' Socjeta' ta' hajja kkonsagrata, u fl-istess hin ikollu
r-responsabbilta' ta' hames Istituti ta' tfal ckejknin. Ma' dan irid
jizdied kemm Mons. De Piro kien imdahhal fil-hidmiet tad-djocesi bhal
Segretarju, Rettur tas-Seminarju Magguri, u Monsinjur Dekan tal-Knisja
Katidrali ta' Malta. Jista' jizdied ukoll kemm De Piro kien bniedem
patrijottiku fil-veru sens tal-kelma. Bhala rapprezentant tal-Knisja,
imma b'imhabba genwina lejn art twelidu, lilu narawh jahdem ghall-ewwel
kostituzzjoni ta' Malta u jkun Senatur fil-parlament minghajr rabta ma'
dan jew dak il-partit.
Fil-Fundatur fil-veru sens tal-kelma, jiena nara l-bniedem li a) jaf
ezattament x'irid, u jaghti lilu nnifsu lil dawk li, bid-dritt kollu
jissejhu wliedu; b) hu l-bniedem li jaf jahdem b'uliedu, u c) hu
l-bniedem li jibqa' jghix f'uliedu.
Dawn
it-tliet karatteristici, jiena nilmahhom f'Mons De Piro. Ghalhekk, jiena
narah bhal fundatur fil-veru sens tal-kelma.
Jaf
ezattament x'irid.
Hawn
fundaturi li ma kellhomx il-hsieb li jwaqqfu xi Ordni. Zewg fundaturi
kbar, San Frangisk u San Benedittu, ma kellhomx f'mohhhom li jwaqqfu
Ordni Religjuz. Ma kienux huma li fittxew is-segwaci taghhom. Kienu
persuni ohrajn li talbuhom biex jaccettawhom bhala wliedhom.
Lanqas Mons.
De Piro ma kellu f'mohhu li jkun il-Fundatur ta' Istitut Religjuz. Bhal
San Frangisk u San Benedittu, hu kellu ideal. L-ideal haj li nhass tul
il-hajja tieghu sa minn zghozitu kien dak tal-hajja missjunarja.
B'xi mezz, ikun liema jkun, hu ried assolutament jasal biex ighin halli
jkun hawn Maltin lijmorru f'artijiet imbieghda jhabbru 'l Kristu.
Ir-rabta ma'
San Pawl inhasset fih qabel ma waqqaf is-Socjeta'. Lil san Pawl, De Piro
habbu, mhux biss ghax Malti, imma ghax ra fih l-appostlu tal-gnus, u
missjunarju kbir tal-Knisja ta' Kristu. Ghalhekk, l-ideal missjunarju
kien car f'mohhu. Imma kien ghadu ma jafx kif jilhqu. Kien qed johlom
fil-futur, u ghalhekk ma qatax milli jipprogetta.
Hu kien qed
johlom li fid-Dar ta' San Guzepp, f'Santa Venera jingabru u jghixu
flimkien qassisin djocesani, that il-harsien ta' San Pawl, u minnhemm
dawn ikun jistghu jithejjew biex imorru f'artijiet imbieghda.
Hu kien qed
jipprogetta wkoll li, fid-djocesi ta' Malta, ikun hawn zewg seminarji:
wiehed li jipprepara l-qassisin ta' l-ghada, u l-iehor li jaghti
preprazzjoni specjali lil dawk li, minn tfulithom, ikunu mhajrin
ghall-missjoni.
Bhala qassis
bir-responsabbilta' ta' Segretarju Djocesan, De Piro kien qed jaghti
ghajnuna lil dawk hutu Maltin li, fost l-emigranti, hassew ruhom
wehidhom. Korrispondenza dwar dawn l-aspetti kollha u kelmiet fid-djarju
tieghu ghadhom ikellmuna.
Minkejja dan
De Piro kien il-bniedem intelligenti u b'mohh miftuh li jintrabat ma'
l-ideal, bla ma jintrabat mal-mezzi. Meta mezz jibda jinhass difficli
jew juri li ma hux se jirnexxi, hu xejn ma kien isibha difficli biex
iwarrbu, u jaqbad iehor. L-esperjenza prattika kienet qed tghallmu li
l-ahjar mezz biex ihejji missjunarji sata' jkun bl-erezzjoni ta'
Socjeta' li l-membri taghha jikkonsagraw ruhhom lil Alla bil-voti.
Il-kelma
missjoni ried li tinzel f'qalb dawk li Alla sejhilhom biex ikunu wliedu.
Ried li huma jghixuha bhal ideal mixtieq dejjem izjed. It-tentattiv li
jorbot lis-Socjeta' tieghu mal-Kongregazzjoni tal-Propagazzjoni tal-Fidi
sa mill-bidunett ma kellux hlief dan il-ghan. Imma hawn ukoll hu ma
ggarrafx quddiem id-diffikultajiet. Gharaf jaqbad triq ohra billi
qieghed is-Socjeta' tieghu ghall-approvazzjoni djocesan, bit-tama li 'l
quddiem tasal dik pontificja u tasal ukoll ir-rabta mal-Kongregazzjoni
mixtieqa.
De Piro,
aktar minn San Frangisk u San Benedittu, thabat u hadem bal tarf biex
ifittex vokazzjonijiet. Lill-ulied spiritwali tieghu, hu tahom kollox.
Lil diversi minn dawk iz-zghazagh, hu baqa' jurihom mhabbtu, anki meta
ma segwesh izjed fl-ideal tieghu, u qabdu triq ohra.
Jaf jahdem
b'uliedu.
Il-fundatur
veru hu dak li ghandu l-karizma li jsahhar 'l uliedu. Ma hux dak li
jghid lil uliedu x'ghandhom jaghmlu, u jobbligahom jobduh. Hu dak li
uliedu jhossu li ghandhom jaghmlu bhalu bhax jitkaxkru mill-ezempju u
anki mill-personalita' tieghu.
Mons De Piro,
bl-attivitajiet kbar u mifruxin li kellu, ma kien wiehed li jahdem hafna
fost uliedu. Ma kellux zmein materjali. Imma hu kien jaf jahdem
f'uliedu.
Jekk inharsu
lejn id-d-diversi djar religjuzi mmexxijin minn De Piro, hu kien tassew
is-Superjur taghhom. Imma dan ma kien hlief aspettt legali biex ma
jinholqux komplikazzjonijiet quddiem l-Awtoritajiet. Hu kien wisq izjed
Superjur ghalix l-ulied tieghu kienu jhossu sodisfazzjon u ferh fihom
meta jaghmlu r-rieda tieghu.
Dan il-ferh
kienu jhossuh ghax, l-ewwelnett, ta' bniedem metodiku li kien, hu gharaf
jurihom ezttament x'ried minghandhom. Huma kienu jhossu l-ferh ghaliex
hu kien japprezza l-hidma taghhom. Il-kelma ta' inkarggiment li kienet
tigihom minnu kienu jafu li kienet sinciera u hierga tassew mill-qalb.
Hu kien jaf jifrah, ghax japprezza, anki kull sforz ckejken ta' kull
wiehed minnhom.
Lil Mons. De
Piro, narah bhala missier anki f'dak liforsi wiehed jsita'jiggudikah
bhal difett. Id-difett, forsi l-izjed kbir, ta' Mons. De Piro kien
fil-fatt li hu baqa' jaghder dejjem, anki forsi meta dak li jkun ma
tantx ikun jisthoqqlu izjed moghdrija, ghax ma jkunx qed jaghmel
l-isforz mehtieg biex jirranga ruhu.
Ta' missier
hanin, De Piro kien jibqa' dejjem jittama, u jemmen fis-sincerita' ta'
dawk li jkunu dahlu fis-Socjeta'. ghalhekk, mhux dejjem intebah li uhud
dahlu, mhux bil-hsieb li jipperseveraw, imma bit-tama li jiehdu kulma
jistghu, mbaghad jaqbdu triq ohra.
Fit-tjubija
tieghu, anki meta ntebah b'dan, De Piro ta' l-impressjoni li ried
jaghlaq ghallanqas ghajn wahda. Meta raw lik ien hemm min dahak bih,
x'uhud riedu jifthulu ghajnejh. Imma hu kien ighidilhom li ma
jiddispjacihx lanqas f'dan. Hu kien qed josserva li dawk li f'ghajnejn
id-dinja, ikunu dahku bih, ma jkunux ghamlu hag'ohra hlief li, fi zmien
ta' faqar, raw kif tghallmu ftit skola minn fuq dahru, u bil-mezzi li
pprovdielhom hu. Minn dan, hu kien konvint li ma kellux ghalfejn
jiddispjacih.
Jibqa' jghix
f'uliedu.
Il-kodici ta'
zmienna wkoll jaghfas fuq ir-religjuzi biex l-ideali u l-progetti
tal-fundatur, approvati mill-awtorita' tal-Knisja, jigu osservati
fedelment.
Mons. De Piro
ried juri b'mod car li hu kellu f'mohhu Socjeta' bil-voti, xejn anqas
minn kif kienu l-Ordnijiet il-qodma., bhal Frangiskani, Dumnikani u
ohrajn li Malta, sa minn mijiet ta' snin,kienet ilha tgawdihom. Hu minnu
li De Piro ttollera li jkun hemm min jinqda bih jew jidhak bih. Imma hu
kellu ghajnejh mitfughin b'mod specjali fuq dawk li kien qed jara fihom
vokazzjonijiet genwini. Hu baqa' jittama f'Alla li jkollu zghazagh li
fihom jibni ideal ta' hajja kkonsagrata.
De Piro ma
riedx semplicement hajja komuni, bhalma ghandhom xi Istituti ta'
sacerdoti li twaqqfu ghall-missjonijiet, li f'Malta ahna m'ghandniex
minnhom. De Piro kien konvint li hajja bil-voti tilhaq ahjar l-ideal
missjunarju.
Il-veri wlied
tieghu, kif kiteb hu nnifsu, huma dawk li jkollhom intenzjoni retta. Hu
emmen li dawk li jfittxu l-interessi taghhom ma jidhlux biex jibqghu
fit-tul. Hu qal kelma anki lill-genituri. Dawn, fil-fehma tieghu, meta
jhallu 'l uliedhom jidhlu f'Socjeta' Religjuza bil-voti, jipperswadu
ruhhom izjed li lill-istess uliedhom qed joffruhom, bhal meta wiehed
joffri sagrificcju lil Alla.
Bhala
fundatur, hu haseb fis-Socjeta' nnifisha. Kien konvint li Socjeta'
bil-voti tkun izjed maghquda. Il-membri nnifishom jghixu f'paci akbar, u
r-ruh taghhom tkun izjed mistrieha.
L-ideal
Missjunarju.
Ghalkemm
holom mill-bidunett bl-ideal missjunarju, De Piro keinjaf li
l-missjunarji ma jinholqux f'mument. Hu ma setax ikollu missjunajri
ghalix semplicement jixtieqhom. Kien mehtieg li jifrex it-triq quddiemu.
Nismghuh jixxennaq ghal dik il-gurnata meta "dan l-Istitut ckejken
ta' Malta jkollu l-gieh li jibghat missjunarji qalb l-indidili u
fid-dinja kollha kemm hi".
Ma setax ma
jkunx ta' ferh kbir ghalih meta Fra Guzepp Caruana talab biex
imur jahdem fis-Somalja. Bhalma kien tkellem fuq l-omm u l-missier li
jissagrifikaw lil binhom meta jidhol fis-Socjeta' ta' San Pawl, hekk
issa De Piro nnifxu jitkellem fuq is-sagrificcju tieghu stess. Hu fisser
li kien se jiccahhad minn wiehed li f'Malta kellu bzonnu hafna. Imma hu
ferah ukoll li l-ewwel missjunarju tieghu kien zaghzugh ta'
spiritwalita' kbira, u li kellu hafna talenti li sata' jhaddimhom f'art
ta' missjoni.
Kienet
it-tama qawwija tieghu li jara ohrajn imorru warajh. L-isforzi xar fi
zmienu wkoll. Hu nnifsu kien qed jipprogetta u kien lesta kollox biex
jitlaq lejn l-Afrika halli, personalment, iwassal x'uhud minn uliedu.
Imma l-bniedem jipproponi, u Alla jiddisponi. Il-Mulej sejjahlu, f'hin
mhux mistenni, biex jidhol fl-eternita'.
Il-progett
tal-fundatur tkompla minn uliedu meta, wara mewtu, imma blpispirazzjoni
tieghu, huma ma marrux biss lejn l-Awstralja, Amerika, u Kanada qalb
emigranti Maltin. Marru wkoll f'artijie ohrajn, qalb dawk li huma neqsin
mit-taghlim genwin tar-Religjon ta' Kristu, bhalma hu l-Peru'. Fethu
t-triq ukoll fost dawk li ghad ma ghandhomx il-grazzja li jagharfu 'l
Kristu, bhalma hu l-Pakistan.
Fost l-ahhar
kelmiet li kiteb De Piro dwar id-Dar ta' Sant'Agata, fit-tberik ta'
l-ewwel gebla taghha, ahna nisimghuh ighid: "Hawn jigu z-zghazagh
imhejjija biex ikun jistghu jobdu ghall-kmand ta' Sid
il-hsad: 'Morru u ghallmu lill-gnus kollha'". Fic-cokon ta' l-opra
tieghu, De Piro ttama fl-Appostlu San Pawl biex "ixebbhilhom qalbhom
ma tiegh, jaghmilhom akbar u akbar fil-ghadd, biex huma wkoll, fil-hidma
missjunarja kbira ghas-salvazzjoni tad-dinja pagana, jkolhom is-sehem
taghhom".
L-ideal ta'
De Piro ghadu jinhass, u s-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl, skond kif
wiehed jistenna, ghadha taghfas hafna fuqu. Mill-Kostituzzjonijiet ta'
llum, ma nehdux hlief artiklu wiehed, imma li hu programm ta' hajja
ghas-Socjeta' kollha kemm hi. Ghalhekk, fil-Kostituzzjonijiet naqraw:
"L-ghan ta' dan l-Istitut hu l-Evangelizzazzjoni u t-twaqqif tal-Knisja
fl-artijiet hekk maghrufa bhala tal-missjoni ghall-gnus. Ghalhekk, kull
xoghol iehor li s-Socjeta' jkollha f'idejha f'pajjizi mhux strettament
meqjusa missjunarji, ghandu jkollu skop ta' animazzjoni missjunarja"
(Kost. MSSP, I,n.2).
Dawn
il-kelmiet ma humiex hlief l-eku ta' ohrajn ta' Mons. De Piro,
il-fundatur qaddis ta' din is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Naghalaq bil-kelmiet ta' De Piro li pproklamahom b'qalb herqana u
b'harsa lejn futur li ma xtaqux li jkun imbieghed: "Il-kelma Missjoni
u Missjunarji, bhalma jigri fid-dinja kollha, hekk ukoll f'malta,
tfarrag il-qal ta' kull nisrani, ghax kulhadd f'ruhu tghammar l-imhabba
ta' Gesu Kristu. Din l-imhabba ggib maghha x-xewqa li Kristu jkun
maghruf minn kulhadd, biex kulhadd isir ihobbu".
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon
Taghna
L-Erbgha, 7
ta’ Gunju, 1989.
Alexander
Bonnici O.F.M. Conv.
Pg. 11.
7 ta’ Gunju
1919
Grajja
taghna lkoll
F’eghluq
is-70 sena mis-Sette Giugno 1919.
Monsinjur De
Piro
Patrijott
Malti b’sehem fi grajja li ma ntesiet qatt.
Il-grajja
tas-7 ta’ Gunju, 1919 ma ntesiet qatt fl-istorja ta’ Malta. X’uhud
mietu, biex nghidu hekk, intortament, ghaliex fil-fatt ma kienu dahlu
xejn f’dak li kkaguna l-fatti. Fil-fatt, f’dik il-grajja, il-mertu
l-izjed kbir hu ta’ persuni li baqghu hajjin, u li fil-fatt dehru fost
il-mexxejja tal-poplu.
Fost dawn,
jiena nilmah persuna li l-poplu Malti, bil-mod il-mod, qed jiskopriha
dejjem izjed. Fost il-patrijotti Maltin tas-‘Sette Giugno’, jiena nara
‘l Mons. De Piro.
Qieghed ‘il
Hajtu fit-Tigrib.
Ohrajn harbu
l-inkwiet, imma De Piro qieghed ‘il hajtu fit-tigrib. Il-grajjiet
nafuhom minn fomm De Piro stess, kif qalhom lill-Kummissjoni ta’
l-inkjesta. Imma hu, ta’ qaddis li kien, heba l-importanza tas-sehem
tieghu.
Nisimghuh
ighid : ‘‘Jiena kont prezenti fis-seduta ta’ l-Assemblea Nazzjonali,
bhala Delegat tal-Kapitlu tal-Katidral. Xi hadd dahal fis-sala
tac-Cirklu ‘Giovine Malta’, u, waqt li beda juri maktur imcappas kollu
demm, qalilna : ‘Araw x’ghamlulna. Intom ghandkom tharsuna !’’ Kien gara
li xi Inglizi kienu sparaw fuq il-poplu Malti.
Bis-semplicita’ kollha, De Piro fisser li hu ma skartax bhalma ghamlu
ohrajn. ‘‘Jiena gejt mistieden biex insieheb ‘il xi membri ta’
l-Assemblea halli nippruvaw ingidu l-paci fost il-poplu. Jiena accettajt
l-istedina’’. Ohrajn, meta raw it-tixrid ta’ demm, sgiccaw biex dabbru
rashom.
De Piro u
hamsa ohrajn (li wiehed minnhom kien Dun Nerik D’Andria) fittxew li
jmorru qalb il-folla bil-protezzjoni tal-Pulizija. Imma ma sabu ‘l hadd.
Ghalhekk, De Piro ssokta jghid : ‘‘Ahna morna wehidna, u ppruvajna
nidhlu mill-bieb ta’ wara l-Qorti, li qieghed fi Strada Stretta, ghal go
l-Ghassa tal-Pulizija. Imma ma rnexxilniex’’.
Kien min
miet u min midrub.
Il-hrug
fit-triq, minghajr assistenza tal-Pulizija, kien att ta’ kuragg ghaliex,
fit-toroq, diga kien hemm min kien miet, u ohrajn kienu midruba. L-ewwel
sforz tal-Kummisssjoni ma rnexxiex.
De Piro
jkompli : ‘‘Minn Strada Stretta, ahna tlajna ghal Strada San Giovanni,
u, kif wasalna ma’ Strada Rjali, smajna sparatura. Ghalhekk, dorna lura,
u morna mill-gdid lejn ic-Cirklu ‘La Giovine Malta’ ‘’.
Insultawh u
kellmuh hazin.
L-Avukat
Caruana Gatto, wihed mil-mexxejja ewlenin, iddikjara x’kien gara. Hu
qal : ‘’Hawn irrid nghid li l-ewwel darba li ppruvajna nidhlu l-Qorti,
x’uhud min-nies urew maghna imgieba li, ftit jew wisq, kienet ta’
mibgheda lejna, u b’mod paritkulari lejn Mons. De Piro. Dawn il-ftit
bdew ighajtu : ‘Intom htija ta’ kollox’.
Mons. De
Piro ghamlilhom din l-osservazzjoni : ‘Tajba din ! Ahna sejrin biex
insalvawkom, u qed niehdu l-htija’ ‘’. Fl-Inkjesta, b’rabta ma’ dan, lil
De Piro ghamlulu numru ta’ mistoqsijiet flimkien. Wahda
mill-mistoqsijiet kienet: ‘’Ma kienx hemm xi hadd fil-folla li kellmek
hazin?’’ Imma De Piro ma ried jakkuza ‘l-ebda Malti. Hu wiegeb
ghall-mistoqsijiet l-ohrajn, u ghal din ma wiegeb xejn.
Ma riedx li
bi kliem jaghmel l-icken hsara lill-poplu Malti. Kienu kelmiet li ntqalu
minn persuna wahda. Ghalhekk, hu nnifsu ggudika li l-gemgha, ghalkemm
bla sabar u mqanqla, ma wrietx li giet imbuttata biex tinfexx f’attakki
kontra l-kleru. Imma xi sinjali ta’ antiklerikalizmu kellhom jinhassu
tassew fid-9 ta’ Gunju.
Opra ta’
Medjaturi bejn l-Inglizi u l-Maltin.
L-Inglizi
kienu mbezzghin minn dak li kien gara li seta’ jigri ‘l quddiem.
Il-poplu Malti kien ifferocjat talli l-Inglizi sparaw fuqu minghajr
lanqas biss kien armat.
De Piro
fisser x’kienet l-opra tieghu u ta’ ohrajn: ‘’Tkellimna
mat-Tenent-Gvernatur, u tlabnieh biex iwarrab it-truppi mit-toroq. Ahna
dhalna garanti li n-nies jibqghu kalmi. Is-Sur Robertson ma pperswadiex
ruhu ghal kollox. Hu staqsiena aktar minn darba jekk konniex kapaci
naghtu garanzija shiha ghal dan. Ahna wegibna li kien mehtieg li jkollna
l-permess li nkellmu lill-folla minn wahda mit-twieqi tal-Qorti. Ahna
tlajna fuq, u l-Avukat Caruana Gatto kellem lill-folla, u qal lin-nies
li kein hemm bzonn li huma jghinuna billi jitilqu, u ma jkunux il-kawza
li ahna naqtghu figura hazina mat-Tenent-Gvernatur’’.
‘’Nahseb li
l-hidma taghna, f’dak il-lejl, kienet wahda ta’ success. Wara dan,
il-gemgha migbura nsistiet li s-suldati ma kellhomx jinzammu l-Qorti.
Ahna wassalona dan lis-Sur Robertson. Hu weghdna li kien sejjer jibghat
lis-suldati fil-kwartieri taghhom. Il-folla kienet bla sabar. Kien hemm
bzonn li ahna nibqghu l-Qorti sakemm is-suldati kollha kienu telqu’’.
De Piro zied
ighid li huma damu jithabtu saghtejn u nofs biex il-folla tferrxet. Dan
gara minhabba l-morini li dehru telghin lejn il-Qorti. Il-folla bdiet
issaffrilhom, u tibbuwjalhom. Kien hemm l-biza’ li xi Maltin jitilfu
l-kontroll.
8 ta’ Gunju:
Il-kriminali thalltu mal-patrijotti.
Il-Hadd, 8
ta’ Gunju, kienet gurnata ta’ nkwiet ghal Mons. De Prio. Krimianli
thalltu mal-patrijotti, u nqdew bis-sitwazzjoni. Caruana Gatto tkellem
dwar dak li sar: ‘’Gie ghandi Mons. De Piro u qalli, la l-gurnata’ ta’
qabel hadna t-tmexxija f’idejna, kien dmir taghna li naraw x’nistghu
naghmlu biex nikklamaw lin-nies.
Hu qalli li
x’uhud fosthom kienu bla sabar. Kien hemm li ssir xi haga dakinhar
stess.’’ Il-prezenza ta’ De Piro kienet ta’ appogg qawii ghal Caruana
Gatto, quddiem folla mberrna. Dakinhar, gie midrub Ingliz, li wara miet.
Nisimghu ‘l
De Piro jitkellem: ‘’Il-Hadd, jiena, l-Avukat Caruana Gatto, u l-Avukat
Serafin Vella, morna flimkien ghand it-Tabib Sciberras, il-Furjana. Hu
gie maghna lejn il-Belt. Morna ghand il-General Hunter Blair biex
inkellmuh f’isem il-poplu. Il-Maltin kienu mqanqlin hafna, u kienet qed
tinxtered ix-xniegha li suldat kien gie maqtul. Jiena kont eccitat daqs
l-ohrajn.
‘’Il-General kellem lill-folla mill-gallarija tal-Palazz. Il-folla bdiet
titlob li ssir inkjesta, u l-General wieghed li jaghmilha’’. Imbaghad De
Piro zied: "Il-General wieghed li l-ufficjali u l-persuni mdahhlin
fl-affari, ma kienux sejrin jitilqu mill-grzira qabel ma l-inkjesta tkun
ghalqet".
Malta bi
Problemi Socjali Kbar.
De Piro
ddefenda l-kawza tal-Maltin. Waqt l-inkjesta, hu qal: ‘’Jiena tkellimt
mal-General dwar is-sensji mit-Tarzna, ghax il-folla kienet qed tghid li
xi elfejn kienu gew moghtijin is-sensja mit-Tarzna. Ghedtlu li dan ma
kienx gust ghall-Maltin, war li kienu taw erba’ snin ta’ servizz
fil-gwerra. Il-General wiegeb li dak ma kienx minnu, ghaliex madwar 500
biss kienu gew moghtija s-sensja’’.
Il-Hadd,
eara nofsinhar, rega’ qam l-inkwiet. L-Avukat Caruana Gatto kien
il-mexxej ewlieni tal-medjatur bejn l-Inglizi u l-Maltin.
Imma
nisimghu minn fommu stess l-istima tieghu lejn Mons. De Piro. ‘’Is-Sur
Robertson qalli li, billi n-nies kienu ghadhom eccitati hafna, hu xtaq
ikellem lill-folla flimkien mieghi. Jiena ghedtlu li ma jien xejn, u li
mieghi ghallanqas kellu jkolli lil Mons. De Piro u lill-Avukat Serafin
Vella. Kien hemm bzonn li –nies jaraw l-istess ucuh li kienu raw
qabel’’.
Kien rega’
sar xi sparar u xi issuttar. Gie attakkat ukoll il-Palazz ta’ Francia,
quddiem it-Teatru, fi Strada Rjali. Mons De Piro nkwieta. Ghalhekk, hu
qal lil shabu : ‘’Issa hemm bzonn li mmorru nghidu lill-poplu biex ma
jkomplix dan it-tharbit ghaliex inkella jhassar il-kawza kollha’’.
De Piro,
ghal dar’ohra, cekken is-sehem tieghu, waqt l-inkjesta. Imma Caruana
Gatto qal : ‘’Mons. De Piro kellim lill-folla u qalilha biex ma tahtix
l-assalt li dik id-dar. Hemm bzonn nghid li, dakinhar, in-nies ma kienux
l-istess tas-Sibt. Rajt hafna ucuh li ma kienux godda ghalija ghax kont
rajthom fil-Qorti Kriminali’’.
Il-kriminali sahansitra serqulhom flushom minn bwiethom lil De Piro,
Caruana Gatto, u Vella. Dawn il-mejaturi kellhom jitilqu ghax ma setghux
irazznu lill-folla.
Il-grajjiet
koroh tad-9 ta’ Gunju ssoktaw juru kemm Mons. De Piro ssokta jghin biex
il-hsara ma tikbirx. Meta xi nies riedu jattakkaw il-Kurja ta’
l-Arcisqof, Mons. De Piro affronta l-folla, u qal: ‘’Xi tridu,
uliedi ?’’ Kien hemm min wiegbu : ‘’Irridu naharqu l-Kurja’’. Imma hu
ssokta jghidilhom : ‘’Dan li hawn ma hux kollu taghkom ? Hallikom minn
dan. Morru, isa, uliedi’’.
L-Isqof
Portelli li, flimkien ma’ De Piro, hadem hafna ghall-paci f’dik
l-okkazzjoni, f’dik il-gurnata tad-9 ta’ Gunju, qal lill-Maltin : ‘’La
tisimghux minn xi erba’ xewwiexa li ma jridux hlief l-inkwiet.
Oqoghdu
ghall-mexxejja taghna ta’ l-Assemblea Nazzjonali, bhalma hu t-Tabib
Filippo Sciberras, l-Avukat Caruana Gatto, u Mons. Guzeppi De Piro. Nies
bhal dawn huma ta’ min joqghod fuqhom’’.
Hemm hafna
x’wiehed ighid dwar is-sehem ta’ De Piro fil-grajjiet tas-‘Sette
Giugno’. Imma ntemmu b’kitba li dehret fil-gazzetta ‘Malta’, fid-19 ta’
April, 1927.
"Dun Guzepp
De Piro, sacerdot li hadd ma jista’ jixlih f’xejn, ezempju ta’ tjubija
tassew u ta’ konsagrazzjoni li ghamlitu qaddis, hu wkoll patrijott li
kien imdahhal sewwa fil-qtigh il-qalb, fis-slaleb, u n-niket tat-taqlib
tas-7 ta’ Gunju, 1919.
Dakinhar, hu
kien f’nofs l-isparar u qalb il-midrubin. De Piro hu ghall-Knisja u ghal
art twelidu l-ezempju ta’ sacerdot ideali u ta’ Malti patrijott, li kull
bniedem ma jistax ma jhobbux u ma jammirahx".
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 23
ta’ Settembru, 1989.
Dun Norbert
Bonavia, M.S.S.P.
Pg. 9
Missier
il-Faqar
Mons.
Guzeppi De Piro
Fundatur
tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl.
Kieku ma
hawnx xi nies li jaghtu kas ta’ dati importanti bhal nghidu ahna meta
spiccat il-gwerra, meta hadna l-Indipendenza, meta Malta saret Rpublika,
dawn id-dati jintilfu u maghhom kollox jintesa’.
Wahda
mid-dati importanti li tajjeb li ma nhallux ghaddejja hija s-17 ta’
Settembru 1933. Dak in-nhar miet Mons. Guzeppi De Piro.
Ghal xi
whud, Mons. De Piro hu maghruf bizzejjed, izda ohrajn ma jafux min kien
dan il-bniedem li f’hajtu hadem kemm felah, ghamel gid madwara, ma’ kull
min kellu x’jaqsam mieghu, U anki haseb biex jaghmel gid barra minn
pajjizu, haga li ftit joholmu li jwettquha.
Mons. De
Piro twieled l-Imdina minn familja nobbli u sinjura. Biss din il-hajja
hu ma ridhiex. Ghalhekk, wara li lahaq qassis, huwa sar midhlu ta’
l-Istitut ta’ San Guzepp f’Santa Venera. Dan ix-xoghol mat-tfal orfni
kien ghal qalbu, ghax din kienet il-kwalita’ ta’ hajja li ried jghix:
ta’ fqir, mal-fqar.
Hidma
ghall-Formazzjoni tas-Sacerdoti.
Wara l-mewt
ta’ Dun Gorg Bugeja, Mons. De Piro sar direttur ta’ dan l-Istitut. Hekk
ukoll kien gara wara l-mewt ta’ Fra Diegu Bonanno OFM: l-Isqof fdalu
t-tmexxija ta’ l-Istitut ta’ dan il-fratell qaddis. Dan ma kienx
bizzejjed. Ma’ dawn it-tnejn lil De Piro z\didulu tlieta ohra, biex
b’hekk kellu taht il-kura tieghu hames Istituti. Ghal dawn huwa ta’ kull
sold li kellu ; ghax dak iz-zmien l-Istituti kienu mimlijin tfal u
l-mezzi kienu ftit. L-ghaxqa tieghu, ighidulna dawk li jiftakruh, kienet
issa jqassam il-helu lil dawn it-tfal, issa jaghtihom xi gugarell,
imbasta jarahom kuntenti u ferhanin.
F’hajtu sab
hin ukoll biex jghin fil-formazzjoni tas-sacerdoti, ghax huwa kien
Rettur tas-Seminarju fl-Imdina. Is-sacerdoti li fi zmienu kienu
seminaristi, jghidulna li kull meta kien ikollu ghalfejn jikkoregihom
kien ikullu dejjem tbissima fuq xofftejh. Imbaghad kien jispicca
jghidilhom ‘Kunu sacerdoti qaddisin’.
Mons. De
Piro, li jghid kien jipprova jpoggih fil-prattika. Biex aktar jitqaddes
hu u jqaddes lill-ohrajn kien membru ta’ l-ghaqda ‘Sacerdoti Adoraturi’
u membru fil-‘Missjoni’ li tant ghadha taghmel gid sal-lum f’kull
parrocca li tmur. L-Arcisqof Mauro Caruana li gharaf fih bniedem mimli
talenti u ta’ naturla habrieki, ghazl ;u bhal segretarju tiegthu,
pozizzjoni li kif jaf kulhadd hija delikatu u iebsa. Ghalhekk ukoll
kienet haga sewwa li dan il-bniedem gie moghti l-unur li jkun Dekan
tal-Kapitlu Metropolitan. Min-naha tieghu accetta din il-kariga kontra
qalbu.
Il-Hegga
tieghu Missjunarja.
Hafna drabi
jigri, li nies li jkollhom hafna x’jaghmlu aktar isibu min jaghtihom
x’jaghmlu. Hekk kien Mons. De Piro, ghalix ma’ dak ix-xoghol kollu li ga
kellu, l-Arcisqof ghazlu bhal rapprezentatnt tal-Kleru fis-Senat Malti
mis-sena 1930 sa mewtu. Mons. De Piro ma qaghadx bi kwietu. Dak kollu li
kien jara ta’ gid kien ifahhru imma fejn ikun hazin jiqaflu. Il-pariri
ghaqlin tieghu swew mhux ftit f’dan ix-xoghol. Hawnhekk wiehed ma jridx
jinsa jghid li f’dan l-istess kamp, madwar 11-il sena qabel, kien serva
bhala strumetn ta’ paci fil-kwistjonijiet jaharqu tas-Sette
Giugno.
Imma l-ikbar
opra li ghaliha jibqa’ zgur imsemmi dan il-Qaddej t’Alla hi s-Socjeta’
Missjunarja ta’ San Pawl. Minn mindu kien ghadu seminarista f’Ruma kien
dejjem iredden f’mohhu il-hsieb li Malta ghandha x’toffri lid-dinja;
mhux deheb jew zejt kif jaghtu artijiet ohra, imma l-fidi. Ghalehkk huwa
haseb biex iwaqqaf kongregazzjonit ta’ religjuzi rgiel, biex il-membri
taghha jwasslu l-Fidi fejn hemm nuqqas taghha. B’dan l-ideal car
quddiemu, beda jigbor zghazagh mimlijin bl-ispirtu missjunarju.
Ittra
mill-Papa San Piju X.
Il-Qaddis
Papa Piju X gharaf il-hsieb ta’ Mons. De Piro, u kitiblu ittra biex
ibierek lilu u l-membri tieghu, u fl-istess hin iqawwilhom qalbhom.
Imheggeg biex il-messagg ta’ Kristu jasal lil min hu ghatxan ghalih,
Mons. De Piro fl-1927 baghat bhala l-ewwel missjunarju tieghu
fl-Abbissinja lil Fra Guzepp Caruana.
Insibu
fl-Iskrittura, li lil min ihobbu Alla jsejjahlu kmieni. U lil Mons. De
Piro, il-Mulej sejjahlu meta kellu biss sitta u hamsin sena. Miet
f’riglejn l-artal waqt li kien qieghed jaghti l-barka sagramentali
fil-knisja ta’ San Gejtanu, il-Hamrun, nhar is-17 ta’ Settembru 1933,
wara li mexxa l-purcissjoni tad-Duluri.
Il-funeral
li kellu kien xhieda bizzejjed tar-rispett li kienet iggiblu Malta
kollha. Bizzejjed insemmu li ghall-funeral kien hemm mill-izghar sa
l-oghla persuna f’Malta; kien hemm il-gvernatur generali, membri
tal-gerarkija ekklezzjastika, nobbli u bosta nies ohra li fosthom kien
hemm jispikkaw it-tfal ta’ l-Istituti. Fuq fomm kulhadd kienet tinstema
l-kelma: Miet ‘Missier il-fqar’.
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon
Taghna
Il-Hamis, 28
ta’ Settembru 1989
Fr. Karm S.
Borg.
Pg. 17
Mons.
Guzeppi De Piro.
Ta Qalbu
ghall-Fqir u l-Batut.
Kif tibda
toqrob lejn l-imdina, il-belt il-qadima ta’ Malta, maljar tista’ tieghu
l-idea ta’ belt bla hajja. Belt li darba, mijiet ta’ snin ilu, kienet
il-qalba ta’ l-attivita’ ta’ pajjizna, u li l-lum tgawdi s-serhan
tax-xjuhija.
Biss meta
tibda ghaddej mit-toroq dojoq u milwija taghha, u fi djarha u
fil-palazzi taghha tibda tfittex ir-ruh li jahbu dawk il-hitan felhana,
malajr tintebah li f’qafas sidirha hemm qalb li ghalha tbattat qawwi.
Il-qalb ta’ dawk li ilu jew fil-qrib taw is-sehem taghhom lejn art
twelidhom.
Wiehed
mill-ulied nobbli ta’ din il-belt hu Monsinjur Guzeppi De Piro – iben
nobbli mhux biss fir-razza tieghu, izda bil-wisq aktar fl-imgieba tieghu
u f’imhabbtu lejn Alla u lejn il-bniedem.
Guzeppi
twieled nhar it-2 ta’ Novembru, 1877 f’dar daws tefgha ta’ gebla ‘l
boghod mill-Katidral ta’ l-Imdina. Kien is-seba’ fost id-disa’ ulied ta’
Alessandro De Piro – D’Amico Inguanez u ta’ Ursula Agius Caruana, ukoll
ta’ wild nobbli. Fi hdan din il-familja mrawma fi principji nsara,
Guzeppi ricieva dik il-ghana spiritwali, li aktar ‘il quddiem kellha
taghzlu minn ta’ madwaru bhala bniedem li ghex dak li emmen u li dejjem
ghallem.
Bhal f’kull
familja nobbli ta’ dak iz-zmien, Guzeppi ha l-ewwel edukazzjoni tieghu
minn ghalliema mqabbdin apposta mill-familja. Biss dan ma zammux lura
milli jitghallem u jitharreg fis-sengha ta’ landier, ghalix ghal Ursula
De Piro, li taghmel xi xoghol manwali ma jbaxxix il-bniedem. Din
il-fehma ta’ ommu trawmet f’qalbu u ntaghagnet mieghu u geghlitu
jithallar ma’ ulied il-poplu u jahdem u jaqbez ghalihom.
Meta beda
jitfarfar, Guzeppi dahal il-Liceo u aktar tard ghadda ghall-Universita’
Irjali ta’ Malta fejn studja fil-Fakulta’ ta’ l-Arti u x-Xjenzi, u fejn
izjed tard kellu jibda l-kors tal-Ligi.
Suldat.
Matul dan
iz-zmien, Guzeppi ngagga bhala suldat fir-Royal Malta Militia. Dan
ghamlu wara stedina li l-awtoritajiet civili kienu ghamlu lil ulied
in-nobbli. Ghal tliet snin u nofs, hu qeda dmiru bhala semplici suldat
fl-Armata. Certifikat li nhareg fi tmiem it-tliet snin u nofs jixhed li
Guzeppi qeda dmiru bl-unuri kollha.
Lura
fil-hajja civili, Guzeppi ssokta bl-istudji tal-Ligi. Izda ma damx wisq.
Nhar it-8 ta’ Mejju, 1898, waqt li kien ma’ shabu l-istudenti
universitarki fil-knisja tal-Gizwiti tal-Belt ghas-supplika tal-Madonna
ta’ Pompej, iz-zaghzugh Guzeppi hass li kellu jiehu decizjoni. Kienet
id-decizjoni li kellha tibdel il-mixja ta’ hajtu.
Sa minn
ckunitu Guzeppi kien ihoss il-gibda lejn l-artal; issa hass li kien
iz-zmien tajjeb biex jaghmel maghruif din il-gida u jibda t-triq
ghas-sacerdozju. F’wahda minn kitbietu hallu miktub: "Nahar it-8 ta’
Mejju, 1898, wara noven lill-Vergni ta’ Pompej fejn tlabtha biex tghinni
naghraf ir-rieda ta’ Alla, hassejt il-qawwa li bniddeciedi, jigifieri li
nsir sacerdot."
Minghand
ommu, Guzeppi ha l-inkoraggiment li kien jehtieg f’din l-ghazla, u fil-5
ta’ Settembru, 1898, Guzeppi nkiteb bhala student fl-‘Almo Collegio
Capracinese’ f’Ruma. Dun Guzepp De Piro gie ordnat sacerdot nhar il-15
ta’ Marzu 1902 fil-Bazilika ta’ San Gwann Lateran ta’ Ruma mill-Isqof
Vicigerent ta’ Ruma, Mons. Cepitelli.
Dwar Dun
Guzepp, ir-registri tal-Capranica jghidu li min-natura hu mixhut biex
jahfer dejjem, u li hu twajjeb hafna.
Dun Guzepp
staq li jissokta bl-istudji tieghu, izda kellu jieqaf hesrem ghaliex
sahhtu ma hallietux. Fuq il-parir tat-tobba mar iqatta’ zmien ta’
mistrieh u kura f’Davos l-Isvizzera fejn dam sal-1904.
Imfejjaq
kompletament, Guzeppi rega lura f’Malta u beda l-hidma sacerdotali
tieghu fil-parrocca ta’ Santa Marija tal-Qrendi. Izda fil-Qrendi ma
qattax hafna snin, ghalix l-Arcisqof Mons. Pietro Pace ghazlu bhal
Direttur ta’ l-Istitut ta’ Fra Diegu fil-Hamrun, hidma li baqa jwettaq
sa mewtu.
De Piro ma
kien mikrum ghall-unuri, u baqa’ ‘l boghod minnhom kemm seta’,
tant li meta l-Arcisqof hatru bhala Monsinjur tal-Katidral, Dun Guzepp
De Piro wrieh li x-xewqa tieghu kienet li jqatta’ hajtu bhala semplici
sacerdot. Biss meta l-Arcisqof ordnalu biex jacettta, Dun Guzepp baxxa
rasu u accetta l-kariga ta’ Monsinjur bhala Koadjatur tad-Dekan,
bid-dritt li mal-mewt tad-dekan, jilhaq minfloku.
Din kellha
tkun biss il-bidu ta’ sensiela ta’ hatriet ta’ l-ghola gieh u
responsabbilta’ li l-Isqfijiet Maltin afdaw f’idejh. L-Arcisqof Mawru
Caqruana fl-1915 ghazlu bhal s-Segretarju tieghu, u tliet snin wara
hatru bhal rettru tas-Seminarju Magguri ta’ l-Imdina.
Monsinjur De
Piro aktar tard intghazel biex jirrapprezenta lill-kleru djocesan bhal
senatur fil-Parlament Malti. Kien zmien iebes ghaliex Lord Strickland
kien qieghed jaghmel minn kollox biex lill-kleru jqacctu ‘l barra
mill-Parlament Malti.
Izda
Monsinjur De Piro ma halliex dawn l-unuri jaghmlu bih. Qalbu kienet fejn
kien hemm il-karba tal-fqir u l-iltim. In-nobbli De Piro thallat
mal-fqir u ftaqar ghall-foqra.
Ghal dawn
iddedika hajtu, u minbarra Direttur ta’ l-Istitut ta’ Fra Diegu,
Monsinjur De Piro nhatar bhal Direttur tad-Dar ta’ San Guzepp
fil-Hamrun u tad-Dar ta’ Gesu’ Nazzarenu fiz-Zejtun.
Aktar tard
l-Isqof ta’ Ghawdex talbu biex ikun l-ewwel Direttur tad-Dar ta’ San
Guzepp ta’ Ghajnsielem f’Ghawdex. Barra minn dawn id-djar, Monsinjur De
Piro kien responsabbli wkoll tad-Dar ta’ San Frangisk de Paola
f’Birkirkara.
Socjeta’
Madanakollu, isem Monsinjur De Piro ma jintrabatx biss ma’ dawn
l-istituzzjonijiet. Ghal bosta snin kellu hsieb iberren f’mohhu: dak li
f’Malta jwaqqaf Socjeta’ Missjunarja. Qasam l-ideat tieghu ma l-Isqof
ta’ Cassano, Mons. Pietro La Fontaine, li aktar tard sar Patrijarka ta’
Venezja. Mons. La Fontaine fehem il-hsieb ta’ De Piro u wieghdu kull
ghajnuna, filwaqt li qallu biex iressaq talba lill-Papa.
F’Jannar
1910, il-Papa Piju X bierek il-hsieb ta’ Monsinjur De Piro, u fit-12 ta’
Gunju, 1910, l-Arcisqof Pietro Pace bierek l-ewwel dar tas-Socjeta’ ta’
De Piro u ddikjar miftuha ‘La Piccola Casa di San Paolo’. Ftit jiem wara
dahlu l-ewwel membri. Kienu tnejn: Gwanni Vella li dahal bhala student
biex jibda t-riq tas-sacerdozju, u Guzeppi Caruana li dahal bhala
fratell katekista u li kellu jkun l-ewwel missjunarju tas-Socjeta’.
Izda f’kull
opra qaddisa jrid ikun hemm it-triq wieqfa u iebsa. Mons. De Piro jsemmi
t-tbatijiet li s-Socjeta’ tieghu kellha tghaddi minnhom fl-ewwel snin
taghha: uhud mill-ewwel zghazagh marru lura lejn darhom.
Izda Alla
min-niket jaf jislet il-ferh, u Monsinjur De Piro tfarrag mhux ftit meta
l-Isqof Dumnikan Mons. Angelo Portelli tah il-permess biex dawk li
jidhlu fis-Socjeta’ jkunu jistghu jilbsu s-suttana b’faxxa sewda. Kien
zmien meta s-Socjeta’ kien se jkollha l-ewwel sacerdot.
Il-futur
xejn ma kien jidher sabih. Quddiem id-diffikultajiet Monsinjur De Piro
ma qatax qalbu, lanqas meta l-ewwel sacerdot tas-Socjeta’ halla lil De
Piro biex inghaqad mal-kleru djocesan.
De Piro
kellu fiducja shiha f’Alla u baqa’ miexi ‘l quddiem tant li kiteb
lill-Kardinal La Fontaine fejn urieh ix-xewqa tieghu li s-Socjeta’
tikseb gharfien pontificju. Din ix-xewqa ta’ De Piro, ghalkemm ma
qataghhiex f’hajtu, sehhet snin wara mewtu.
Minkejja
kull diffikulta’ is-Socjeta’ baqghet miexja ‘l quddiem u fl-14 ta’
Dicembru, 1921, l-Isqof ta’ Malta, Mawru Caruana approva lis-Socjeta’
bid-digriet: ‘Auctoritate Nostra Ordinaria’ u qiesha maghrufa u mharsa
minnu bhala mexxej tad-djocesi.
Kien
l-istess Isqof Caruana li f’Marzu ta’ l-1924 approva parti
mill-kostituzzjonijiet, fejn fost l-ohrajn insibu: "Is-Socjeta’ ta’ San
Pawl hi ghaqda ta’ missjunarji… maghqudin flimkien f’hajja komunitarja
f’kollox."
Qabel ma
s-Socjeta’ kisbet il-knisja ta’ Sant’Agata, fir-Rabat li madwarha kellha
titla’ d-dar principali taghha, kellha tghaddi minn tlett idjar ohra
fl-Imdina. Izda l-aktar li nikket lill-Monsinjur De Piro kien in-nuqqas
ta’ zghazagh lesti li jmorru ghall-missjoni.
Kien zmien
meta s-Socjeta’ dahlet tahdem fl-Istitut ta’ San Guzepp il-Hamrun, post
li Monsinjur De Piro hass li kellu jaghti sehem siewi fit-twaqqif
tas-Socjeta’. Aktar tard is-Socjeta’ akkwistat l-Oratorju ta’
Birkirkara, post fejn tigi mghallma d-duttrina u li l-lum hu ffrekwentat
kemm miz-zghar kif ukoll mill-kbar.
Izda l-ferh
ta’ Monsinjur De Piro kien bla tarf meta Fra Guzepp Caruana, l-ewwel
vokazzjoni tas-Socjeta’ wera x-xewqa li jmur bhala missjunarju
fl-Abbissinja. Fra Guzepp hadem fl-Abbissinja ghal 48 sena shah sakemm
miet fl-1975, bhal ma qatt rega’ rifes art twelidu.
Miet.
De Piro
nnifsu xtaq li hu wkoll imur ghal xi zmien l-Abbissinja fl-istess hin
ikun jista’ jhejji t-triq ghal xi membri ohrajn. Izda din ix-xewqa ma
sehhetx, ghaliex nhar is-17 ta’ Settembru, 1933 meta kien qieghed jaghti
l-Barka Sagramentali f’gheluq il-festa tal-Madonna tad-Duluri
fil-Hamrun, hu hassu hazin u miet dak in-nhar stess fl-Iaptar Centrali
l-Furjana, meta kellu 56 sena.
It-telfa ta’
Monsinjur De Piro kienet telfa ghall-pajjiz kollu. Il-gazzetti taw
l-ahbar ta’ mewtu u sellmulu bhal s-sacerdot maghruf u mahbub, imfahhar
u meqjum minn kulhadd. B’mewtu l-foqra tilfu benefattur, il-kleru Malti
tilef sacerdot ezemplari u s-Socjeta’ ta’ San Pawl tilfet lil missierha.
"X’kont int ghal Malta tixhdu hi…" kiteb Karmenu Vassallo li ghal xi
zmien kien membru fis-Socjeta’ ta’ De Piro.
Xhieda ta’
l-istima li Monsinjur De Piro kien igawdi kien il-funeral tieghu li
ghalih attenda sahansitra l-gvernatur.
Ghalkemm
mejjet fil-gisem, l-ispirtu ta’ De Piro ghadu haj, u qieghed jghajjex
lil dawk li mxew warajh fis-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl.
L-ideal
tieghu ghadu jaspira zghazagh mhux biss f’Malta izda fil-Peru’,
fil-Pakistan u fl-Awstralja, li qed ihejju rwiehhom biex jahdmu
fil-missjonijiet tas-Socjeta’.
Is-Socjeta’
Missjunarja ta’ San Pawl mhux biss qed tgawdi gharfien pontificju
permezz tad-Decretum Laudis ta’ l-1973, izda wkoll minbarra d-djar li
ghandha f’Malta u Ghawdex tinsab mifruxa fl-Awstralja, fil-Kanada,
fl-Istati Uniti, fil-Peru’ u fil-Pakistan.
F’dawn
il-pajjizi, il-missjunarji ta’ De Piro qeghdin iwettqu hidmiethom msahha
mill-wirt li halla Monsinjur De Piro: fidi shiha f’Alla, tama kbir
fil-Hallieq, imhabba bla qies lejn Alla u l-bniedem u rabta shiha
mar-Rieda Divina – Mghallem, nigi warajk kulfejn tmur.
_________________________________________________________________________
Il-Mument
Il-Hadd, 22
ta’ Ottubru, 1989
Pg. 22
Mons.
Guzeppi De Piro u l-Kostituzzjoni ta’ l-1921.
L-Inglizi
kien ilhom madwar mija u ghoxrin sena f’Malta meta fuq din il-blata
f’nofs il-Mediterran sehhew il-grajjiet tas-‘Sette Giugno’. Kien mument
fl-istorja ta’ pajjizna fejn issahhet il-fjamma ta’ gensna ghal gejjieni
ahjar, gejjieni li fih pajjizna seta’ bil-mod jitmexxa mill-Maltin.
Zgur, izda, li fit-30 ta’ April 1921 grat xi haga ohra li kellha
daqstant importanza: kienet proklamata l-Kostituzzjoni l-gdida. Dan kien
pass iehor ‘il quddiem fil-mixja twila lejn it-tmexxija shiha tal-Maltin
mill-Maltin.
Il-mutur
wara din il-Kostituzzjoni kien it-Tabib Filippo Sciberras. Fis-sena 1918
hu stieden lil kull assocjazzjoni f’Malta u Ghawdex, inluz il-Kapitlu
Metropolitan, biex tibghat delegati halli flimkien jiffurmaw dik li
kellha tkun l-Assemblea Nazzjonali. Permezz tagha kellu jsir ix-xoghol u
t-tifsil tal-Kostituzzjoni l-gdida.
Ghall-bidu,
il-Kostituzzjoni kienet tidher li se tkun ta’ beneficcju kbir ghal artna
imma l-Inglizi zammew ghalihom certi drittijiet, ir-Reserved Matters.
B’dawn huma rabtu ghal darba ohra lill-Maltin ma’ l-Ingilterra. Barra
minhekk id-destin ta’ din l-istess Kostituzzjoni ma kellux ikun twil
wisq ghax lejn is-snin tletin qam l-inkwiet bejn Strickland u l-Knisja u
dan wassal lill-Gvern Ingliz biex jissospendi din il-Kostituzzjoni.
Biex dan
id-diskors jista’ jiftiehem aktar wiehed jaghmel tajjeb jekk ihares ftit
lejn iz-zmien ta’ l-1919/21, is-snin li fihom id-delegati b’intenzjoni
wahda, sawru fi zmien ta’ taqlib din il-Kostituzzjoni ta’ l-1921.
Ghall-iskop ta’ dan l-artiklu, imbaghad naraw ftit is-sehem li ta Mons.
Guzeppi De Piro bhala delegat tal-Kapitlu Metropolitan, fit-tiswir ta’
din l-istess Kostituzzjoni.
L-Assemblea
Nazzjonali.
L-Assemblea
Nazzjonali mwaqqfa minn Sir Filippo Sciberras iltaqghet ghall-ewwel
darba fil-‘Giovane Malta’ fil-25 ta’ Frar 1918. Sa minn din l-ewwel
laqgha Sciberras semma t-tifsil ta’ Kostituzzjoni gdida maghrufa
mill-Ingilterra imma l-proposta ma tantx intlaqghet. It-tieni laqgha
saret fil-gurnata storika tas-7 ta’ Gunju 1919. Dwar din il-laqgha
wiehed jista’ jghid hafna affarijiet anke specifikament dwar is-sehem
ta’ Mons De Piro. Imma f’konnessjoni mal-Kostituzzjoni wiehed isemmi li
f’din l-istess laqgha n-Nutar Salvatore Borg Oliver ippropona li minn
fost il-270 delegat ta’ l-Assemblea tintghazel deputazzjoni li tifforma
dik li kellha tissejjah il-Kummissjoni Centrali ghat-tifsil ta’ skema
ta’ Kostituzzjoni. Mons. De Piro kien wiehed mill-15-il rapprezentant.
Il-membri
ltaqghu ghall-ewwel darba fit-23 ta’ Gunju 1919, f’Casa Briffa Brincat
fi Triq Merkanti, il-Belt. Ghalkemm De Piro kien jara li jkun dejjem
prezenti ghall-laqghat, ghal din l-ewwel wahda kien assenti; fit-tieni
laqgha hu nnifsu qal li kienx ircieva l-avviz.
Il-Kleru
fil-Politka.
Il-membri
tal-Kummissjoni Centrali ltaqghu ghat-tieni darba fit-30 ta’ Gunju 1919.
Sa minn hawn De Piro beda jaghti s-sehem tieghu. Fis-sena 1898 l-Isqof
ta’ Malta, Mons. Pietru Pace, kien hareg digriet li bih ipprojbixxa
lill-kjerici milli jiehdu sehem fil-Kunsill Legislattiv jew tal-Gvern
jekk mhux wara li jinghataw is-setgha mill-istess Awtorita’
Ekklezjastika. Il-Gvern ha vantagg minn din id-dispozizzjoni u
lill-membri tal-Kleru nehhielhom id-dritt tal-partecipazzjoni
fil-politika. Mons. De Piro pogga Memorandun quddiem il-Kummisjoni fejn
wera li filwaqt li l-Knisja ghandha d-dritt li tipprojbixxi l-kjerici
milli jiehdu sehem fil-politika m’hux gust li l-Istat icahhadhom minn
dan l-istess dritt. Dawn bhala cittadini ghandhom kull jedd li jaghtu
dan is-sehem lill-pajjiz.
Rizoluzzjonijiet u Emendi.
Fir-raba’
seduta Mons. De Piro ressaq rizoluzzjonijiet f’isem il-Kapitlu
tal-Katidral. Dakinhar tal-25 ta’ Lulju 1919, fost l-ohrajn il-Kapitlu
talab biex il-Gvernatur Ingliz jaghti widen ghat-talbiet gusti
tal-Maltin li kienu qed jitressqu mir-rapprezentanti taghhom. Tressqu
wkoll emendi biex jidhlu fil-Kostituzzjoni.
L-ewwel zewg
emendi kienu jitkellmu dwar ir-Religjon. Intalab li (i) ir-Religjon ta’
Malta u Ghawdex u d-dipendenzi taghhom hi l-Kattolika, Appostolika,
Rumana, u (ii) li kull ligi li tkun ta’ hsara ghall-Knisja Kattolika u
l-liberta’ tal-kult tkun nulla.
It-tnejn
l-ohra ghandhom xehta politika: (i) Malta ghandha tinqasam f’ghaxar
distretti u Ghawdex ikun distrett ghalih, u (ii) il-kleru jkun jista’
jiehu sehem attiv fil-politika.
Fil-hames
seduta, dik tas-26 ta’ Lulju 1919, De Piro ressaq memorandum biex juri
ahjar it-tifsira u l-importanza ta’ dawn l-emendi. Il-bicca dwar
ir-Religjon tghid hekk, fost l-ohrajn:
"Dwar
l-Ewwel Artiklu, li hu ‘Ir-Religjon tal-Gvern ta’ Malta u ta’ l-artijiet
li jaghmlu minnha hi Kattolika Apostolika Rumana’, inhoss li ghandi
nghid li dikjarazzjoni bhal din f’Kostituzzjoni politika titqieghed hemm
biex tkun qisha bhall-flus li mieghu ddur il-hidma ta’ l-Istat jew
tal-Gvern… Fil-kas taghna ma ghandux jinghad li l-Gvern Imperjali m’hux
Kattoliku. La l-Gvern fisser li hu jaqbel li tinghatalna Kostituzzjoni
li tkun taghna, li ggib maghha awtonomija lokali, hu car li l-Gvern
Imperjali qieghed izomm bhala principju li jaghtina dawk il-libertajiet
kollha li ma jmorrux kontra l-lealta’ li ghandu jkollna lejn ir-Re u
lejn l-interessi ta’ l-Imperu. Issa, meta nghidu li r-Religjon tal-Gvern
ta’ Malta u Ghawdex u l-artijiet li jaghmlu minnhom hi l-Kattolika
Apostolika Rumana, ma nkunu ghedna xejn kontra l-lealta’ lejn ir-Re u
kontra l-interessi ta’ kull xorta ta’ l-Imperu. Fil-qasir, b’dan
l-artiklu nkunu qed nistqarru biss li l-Gvern lokali fil-ligijiet tieghu
jircievi l-ispirazzjonijiet tieghu mill-istess sentimenti religjuzi li
jghixu l-poplu ta’ dawn il-gzejjer, fejn m’hawn hadd li mhux Kattoliku."
Dwar
il-kwistjoni tad-distretti De Piro qal li minhabba li diga’ kien hawn 40
parrocca f’Malta, kien jinhass il-bzonn ta’ zieda fid-distretti halli
l-Maltin ikollhom aktar facilita’ biex iwasslu l-fehmiet taghhom u
jkollhom harsien sewwa tad-drittijiet taghhom. Hawn l-Avukat Nerik Mizzi
ippropona Sotto Kummissjoni biex tara jekk kienx ta’ vantagg li Malta
jkollha dawn id-distretti kollha minflok erbgha.
Sistema
Doppja jew Kamra tad-Deputati biss ?
Wahda
mill-mozzjonijiet li l-aktar li hadet fit-tul matul il-hames seduta
kienet dwar is-sistema Parlamentari: kienx jaqbel li jkun hemm Kamra
tad-Deputati biss jew inkella sistema doppja i.e Kamra tad-Deputati u
Senat.
Filwaqt li
deher li kien se jkun hemm qbil li ma tkunx tajba li tidhol is-sistema
doppja, matul is-sitt seduta li saret fid-29 ta’ Lulju 1919 deher li ma
kienx se jaqbel kulhadd. Fil-fatt meta l-membri gew biex jivvutaw dwar
il-formazzjoni tal-Kamra u l-Kabinett, erba’ delegati, fosthom De Piro,
astjenew minhabba li kienu favur tas-sistema doppja. (L-argument kien
diskuss waqt it-tielet laqgha tal-Assemblea Nazzjonali li saret xahrejn
wara l-incidenti tas-‘Sette Giugno’. Fiha fost l-ohrajn kienet approvata
l-proposta tas-sistema doppja. Hawn mill-gdid kien favorevoli Mons. De
Piro).
Ir-Religjon
Kattolika.
L-Inglizi,
matul iz-zmien tal-hakma taghhom fuq il-gzejjer Maltin, dejjem raw li
jkollhom relazzjonijiet tajbin mal-Knisja. Fl-ewwel artiklu
tal-Kostituzzjoni kien propost li r-Religjon Kattolika tkun ir-religjon
tal-Gvern Malti. Billi r-Religjon ta’ l-Inglizi kienet differenti minn
taghna, dikjarazzjoni bhal dik tal-Kostituzzjoni setghet tohloq tfixkil
ghax bil-Kostituzzjoni b’kollox il-Maltin kienu se jibqghu taht
l-Inglizi. Ghalhekk il-maggoranza tal-membri ma qablux maghha. Mons. De
Piro f’ittra lit-Tabib Sciberras wera d-diffikultajiet li l-Knisja
Kattolika setghet tiltaqa’ maghhom. Issemmiet, per ezempju,
il-possibilta’ li l-ghalliema fl-iskejjel setghu ma jkunux Kattolici u
li t-tobba u l-infermiera fl-isptarijiet setghu jkunu nies li jhaddnu
religjon differenti minn taghna. Ghalhekk De Piro ra li jek kien se jkun
hemm dawn il-perikli l-artiklu dwar ir-religjon ta’ Malta jkun emendat.
Propju minhabba f’hekk it-Tabib Sciberras, waqt is-seba’ laqgha
tas-Sotto Kummissjoni, ressaq proposta u din kienet accettata: is-Sotto
Kummissjoni kellha tiltaqa’ ma’ delegazzjoni tal-Kapitlu.
Matul
id-diskussjonijiet id-delegati tal-Kapitlu, fosthom De Piro, riedu li
f’Malta r-religjonijiet l-ohra jkunu tolleranti. L-istess fir-rigward
ta’ persuni mhux Kattolici waqt il-prattika tat-twemmin taghhom. Kien
difficli li jsir qbil f’dan ir-rigward. Madanakollu l-Monsinjuri hallew
il-membri tas-Sotto Kummissjoni biex jaslu ghad-decizjoni huma.
Fil-prattika wiehed jista’ jghid li Klawsola 56 kienet emendata hekk:
"Ir-Religjon ta’ Malta u Ghawdex hi l-Kattolika, Apostolika, Rumana.
L-ebda
persuna li tkun thaddan religjon differenti mill-Kattolika Apostolika
Rumana ma tkun disturbata minhabba l-konvinzjonijiet religjuzi taghha, u
lanqas ma tkun imfixkla fil-prattika tal-kult taghha.
L-ebda
persuna ma titqies inabbli jew inkapaci ghal xi kariga minhabba
t-twemmin religjuz taghha. Imma jista’ jigri li persuna li ma tkunx
Kattolika titqies inabbli u titwarrab mill-impjiegi fid-Dipartiment
tat-Taghlim u l-Edukazzjoni pubblika."
Il-Problema
tal-Lingwa.
Problema
ohar li qajmet ferment kienet il-kwistjoni tal-lingwa. X’kellha tkun
il-lingwa li tintuza specjalment fejn jidhlu kwistjonijiet ufficjali:
it-Taljan jew l-Ingliz ? U issa li dahal fil-kwistjoni l-Parlament,
il-Malti se jkun eliminat. Kien hemm hafna li jiffavorixxu t-Taljan,
imma kien daqstant veru li bhala rapprezentatnti tal-poplu kien se jkun
hemm xi whud li la kapaci jithaddtu u jifhmu bl-Ingliz u lanqas
bit-Taljan. Fil-fatt fir-raba’ seduta ta’ l-Assemblea Nazzjonali jew dik
tas-26 ta’ Awissu 1920 kienet diskussa din il-problema. Anki hawn dahal
Mons. De Piro. Il-lingwa favorita’ tieghu kienet dik Taljana imma li
jinteressah fuq kollox kien li jara lill-poplu maghqud taht
Kostituzzjoni wahda u mhux li ma jasalx ghal dan minhabba diffikulta’
relattivament sekondarja bhalma kienet din tal-lingwa. Allura wera
fehemtu li l-Malti ghandu jinghata l-possibilta’ li jintuza. Fil-fatt
hekk sar ghax fl-ahhar seduta l-Assemblea approvat l-uzu tal-Malti
fil-Parlament.
L-Ahhar
Laqgha ta’ l-Assemblea.
L-ahhar
laqgha tal-Assemblea Nazzjonali saret fis-27 ta’ Mejju 1921, xahar wara
li l-Gvern Ingliz ta lill-Maltin l-Kostituzzjoni l-gdida.
Hadd ma
jibqghalu dubju allura li Mons. Guzeppi De Piro, bhala membru
fl-Assemblea Nazzjonali u bhala delegat tal-Kapitlu Metropolitan
fil-Kummissjoni Centrali, ta sehem imprezzabbli. Wera kemm kien Malti li
dejjem habb u hadem ghal pajjizna u kemm kien sacerdot li ghex ghall-gid
tal-Knisja. Wiehed ma jistaghgibx allura li hu gibed l-ammirazzjoni ta’
kulmin kien jafu. J’Alla dan il-kontribut li ta ma jintesa qatt imma
jibqa’ fil-qalb ta’ kulmin tabilhaqq ihobb lil artna u l-patrimonju
taghha.
_________________________________________________________________________
Il-Maltija
1 ta' Gunju,
1990
Fr. Karm S.
Borg.
Pg 5.
Ta' qalbu
ghall-fqir u l-batutu.
Kif tibda
toqrob lejn l-imdina, il-belt il-qadima ta’ Malta, maljar tista’ tieghu
l-idea ta’ belt bla hajja. Belt li darba, mijiet ta’ snin ilu, kienet
il-qalba ta’ l-attivita’ ta’ pajjizna, u li l-lum tgawdi s-serhan
tax-xjuhija.
Biss meta
tibda ghaddej mit-toroq dojoq u milwija taghha, u fi djarha u
fil-palazzi taghha tibda tfittex ir-ruh li jahbu dawk il-hitan felhana,
malajr tintebah li f’qafas sidirha hemm qalb li ghalha tbattat qawwi.
Il-qalb ta’ dawk li ilu jew fil-qrib taw is-sehem taghhom lejn art
twelidhom.
Wiehed
mill-ulied nobbli ta’ din il-belt hu Monsinjur Guzeppi De Piro – iben
nobbli mhux biss fir-razza tieghu, izda bil-wisq aktar fl-imgieba tieghu
u f’imhabbtu lejn Alla u lejn il-bniedem.
Guzeppi
twieled nhar it-2 ta’ Novembru, 1877 f’dar daws tefgha ta’ gebla ‘l
boghod mill-Katidral ta’ l-Imdina. Kien is-seba’ fost id-disa’ ulied ta’
Alessandro De Piro – D’Amico Inguanez u ta’ Ursula Agius Caruana, ukoll
ta’ wild nobbli. Fi hdan din il-familja mrawma fi principji nsara,
Guzeppi ricieva dik il-ghana spiritwali, li aktar ‘il quddiem kellha
taghzlu minn ta’ madwaru bhala bniedem li ghex dak li emmen u li dejjem
ghallem.
Bhal f’kull
familja nobbli ta’ dak iz-zmien, Guzeppi ha l-ewwel edukazzjoni tieghu
minn ghalliema mqabbdin apposta mill-familja. Biss dan ma zammux lura
milli jitghallem u jitharreg fis-sengha ta’ landier, ghalix ghal Ursula
De Piro, li taghmel xi xoghol manwali ma jbaxxix il-bniedem. Din
il-fehma ta’ ommu trawmet f’qalbu u ntaghagnet mieghu u geghlitu
jithallar ma’ ulied il-poplu u jahdem u jaqbez ghalihom.
Meta beda
jitfarfar, Guzeppi dahal il-Liceo u aktar tard ghadda ghall-Universita’
Irjali ta’ Malta fejn studja fil-Fakulta’ ta’ l-Arti u x-Xjenzi, u fejn
izjed tard kellu jibda l-kors tal-Ligi.
Suldat.
Matul dan
iz-zmien, Guzeppi ngagga bhala suldat fir-Royal Malta Militia. Dan
ghamlu wara stedina li l-awtoritajiet civili kienu ghamlu lil ulied
in-nobbli. Ghal tliet snin u nofs, hu qeda dmiru bhala semplici suldat
fl-Armata. Certifikat li nhareg fi tmiem it-tliet snin u nofs jixhed li
Guzeppi qeda dmiru bl-unuri kollha.
Lura
fil-hajja civili, Guzeppi ssokta bl-istudji tal-Ligi. Izda ma damx wisq.
Nhar it-8 ta’ Mejju, 1898, waqt li kien ma’ shabu l-istudenti
universitarki fil-knisja tal-Gizwiti tal-Belt ghas-supplika tal-Madonna
ta’ Pompej, iz-zaghzugh Guzeppi hass li kellu jiehu decizjoni. Kienet
id-decizjoni li kellha tibdel il-mixja ta’ hajtu.
Sa minn
ckunitu Guzeppi kien ihoss il-gibda lejn l-artal; issa hass li kien
iz-zmien tajjeb biex jaghmel maghruif din il-gida u jibda t-triq
ghas-sacerdozju. F’wahda minn kitbietu hallu miktub: "Nahar it-8 ta’
Mejju, 1898, wara noven lill-Vergni ta’ Pompej fejn tlabtha biex tghinni
naghraf ir-rieda ta’ Alla, hassejt il-qawwa li bniddeciedi, jigifieri li
nsir sacerdot."
Minghand
ommu, Guzeppi ha l-inkoraggiment li kien jehtieg f’din l-ghazla, u fil-5
ta’ Settembru, 1898, Guzeppi nkiteb bhala student fl-‘Almo Collegio
Capracinese’ f’Ruma. Dun Guzepp De Piro gie ordnat sacerdot nhar il-15
ta’ Marzu 1902 fil-Bazilika ta’ San Gwann Lateran ta’ Ruma mill-Isqof
Vicigerent ta’ Ruma, Mons. Cepitelli.
Dwar Dun
Guzepp, ir-registri tal-Capranica jghidu li min-natura hu mixhut biex
jahfer dejjem, u li hu twajjeb hafna.
Dun Guzepp
staq li jissokta bl-istudji tieghu, izda kellu jieqaf hesrem ghaliex
sahhtu ma hallietux. Fuq il-parir tat-tobba mar iqatta’ zmien ta’
mistrieh u kura f’Davos l-Isvizzera fejn dam sal-1904.
Imfejjaq
kompletament, Guzeppi rega lura f’Malta u beda l-hidma sacerdotali
tieghu fil-parrocca ta’ Santa Marija tal-Qrendi. Izda fil-Qrendi ma
qattax hafna snin, ghalix l-Arcisqof Mons. Pietro Pace ghazlu bhal
Direttur ta’ l-Istitut ta’ Fra Diegu fil-Hamrun, hidma li baqa jwettaq
sa mewtu.
De Piro ma
kien mikrum ghall-unuri, u baqa’ ‘l boghod minnhom kemm seta’,
tant li meta l-Arcisqof hatru bhala Monsinjur tal-Katidral, Dun Guzepp
De Piro wrieh li x-xewqa tieghu kienet li jqatta’ hajtu bhala semplici
sacerdot. Biss meta l-Arcisqof ordnalu biex jacettta, Dun Guzepp baxxa
rasu u accetta l-kariga ta’ Monsinjur bhala Koadjatur tad-Dekan,
bid-dritt li mal-mewt tad-dekan, jilhaq minfloku.
Din kellha
tkun biss il-bidu ta’ sensiela ta’ hatriet ta’ l-ghola gieh u
responsabbilta’ li l-Isqfijiet Maltin afdaw f’idejh. L-Arcisqof Mawru
Caqruana fl-1915 ghazlu bhal s-Segretarju tieghu, u tliet snin wara
hatru bhal rettru tas-Seminarju Magguri ta’ l-Imdina.
Monsinjur De
Piro aktar tard intghazel biex jirrapprezenta lill-kleru djocesan bhal
senatur fil-Parlament Malti. Kien zmien iebes ghaliex Lord Strickland
kien qieghed jaghmel minn kollox biex lill-kleru jqacctu ‘l barra
mill-Parlament Malti.
Izda
Monsinjur De Piro ma halliex dawn l-unuri jaghmlu bih. Qalbu kienet fejn
kien hemm il-karba tal-fqir u l-iltim. In-nobbli De Piro thallat
mal-fqir u ftaqar ghall-foqra.
Ghal dawn
iddedika hajtu, u minbarra Direttur ta’ l-Istitut ta’ Fra Diegu,
Monsinjur De Piro nhatar bhal Direttur tad-Dar ta’ San Guzepp
fil-Hamrun u tad-Dar ta’ Gesu’ Nazzarenu fiz-Zejtun.
Aktar tard
l-Isqof ta’ Ghawdex talbu biex ikun l-ewwel Direttur tad-Dar ta’ San
Guzepp ta’ Ghajnsielem f’Ghawdex. Barra minn dawn id-djar, Monsinjur De
Piro kien responsabbli wkoll tad-Dar ta’ San Frangisk de Paola
f’Birkirkara.
Socjeta’
Madanakollu, isem Monsinjur De Piro ma jintrabatx biss ma’ dawn
l-istituzzjonijiet. Ghal bosta snin kellu hsieb iberren f’mohhu: dak li
f’Malta jwaqqaf Socjeta’ Missjunarja. Qasam l-ideat tieghu ma l-Isqof
ta’ Cassano, Mons. Pietro La Fontaine, li aktar tard sar Patrijarka ta’
Venezja. Mons. La Fontaine fehem il-hsieb ta’ De Piro u wieghdu kull
ghajnuna, filwaqt li qallu biex iressaq talba lill-Papa.
F’Jannar
1910, il-Papa Piju X bierek il-hsieb ta’ Monsinjur De Piro, u fit-12 ta’
Gunju, 1910, l-Arcisqof Pietro Pace bierek l-ewwel dar tas-Socjeta’ ta’
De Piro u ddikjar miftuha ‘La Piccola Casa di San Paolo’. Ftit jiem wara
dahlu l-ewwel membri. Kienu tnejn: Gwanni Vella li dahal bhala student
biex jibda t-riq tas-sacerdozju, u Guzeppi Caruana li dahal bhala
fratell katekista u li kellu jkun l-ewwel missjunarju tas-Socjeta’.
Izda f’kull
opra qaddisa jrid ikun hemm it-triq wieqfa u iebsa. Mons. De Piro jsemmi
t-tbatijiet li s-Socjeta’ tieghu kellha tghaddi minnhom fl-ewwel snin
taghha: uhud mill-ewwel zghazagh marru lura lejn darhom.
Izda Alla
min-niket jaf jislet il-ferh, u Monsinjur De Piro tfarrag mhux ftit meta
l-Isqof Dumnikan Mons. Angelo Portelli tah il-permess biex dawk li
jidhlu fis-Socjeta’ jkunu jistghu jilbsu s-suttana b’faxxa sewda. Kien
zmien meta s-Socjeta’ kien se jkollha l-ewwel sacerdot.
Il-futur
xejn ma kien jidher sabih. Quddiem id-diffikultajiet Monsinjur De Piro
ma qatax qalbu, lanqas meta l-ewwel sacerdot tas-Socjeta’ halla lil De
Piro biex inghaqad mal-kleru djocesan.
De Piro
kellu fiducja shiha f’Alla u baqa’ miexi ‘l quddiem tant li kiteb
lill-Kardinal La Fontaine fejn urieh ix-xewqa tieghu li s-Socjeta’
tikseb gharfien pontificju. Din ix-xewqa ta’ De Piro, ghalkemm ma
qataghhiex f’hajtu, sehhet snin wara mewtu.
Minkejja
kull diffikulta’ is-Socjeta’ baqghet miexja ‘l quddiem u fl-14 ta’
Dicembru, 1921, l-Isqof ta’ Malta, Mawru Caruana approva lis-Socjeta’
bid-digriet: ‘Auctoritate Nostra Ordinaria’ u qiesha maghrufa u mharsa
minnu bhala mexxej tad-djocesi.
Kien
l-istess Isqof Caruana li f’Marzu ta’ l-1924 approva parti
mill-kostituzzjonijiet, fejn fost l-ohrajn insibu: "Is-Socjeta’ ta’ San
Pawl hi ghaqda ta’ missjunarji… maghqudin flimkien f’hajja komunitarja
f’kollox."
Qabel ma
s-Socjeta’ kisbet il-knisja ta’ Sant’Agata, fir-Rabat li madwarha kellha
titla’ d-dar principali taghha, kellha tghaddi minn tlett idjar ohra
fl-Imdina. Izda l-aktar li nikket lill-Monsinjur De Piro kien in-nuqqas
ta’ zghazagh lesti li jmorru ghall-missjoni.
Kien zmien
meta s-Socjeta’ dahlet tahdem fl-Istitut ta’ San Guzepp il-Hamrun, post
li Monsinjur De Piro hass li kellu jaghti sehem siewi fit-twaqqif
tas-Socjeta’. Aktar tard is-Socjeta’ akkwistat l-Oratorju ta’
Birkirkara, post fejn tigi mghallma d-duttrina u li l-lum hu ffrekwentat
kemm miz-zghar kif ukoll mill-kbar.
Izda l-ferh
ta’ Monsinjur De Piro kien bla tarf meta Fra Guzepp Caruana, l-ewwel
vokazzjoni tas-Socjeta’ wera x-xewqa li jmur bhala missjunarju
fl-Abbissinja. Fra Guzepp hadem fl-Abbissinja ghal 48 sena shah sakemm
miet fl-1975, bhal ma qatt rega’ rifes art twelidu.
Miet.
De Piro
nnifsu xtaq li hu wkoll imur ghal xi zmien l-Abbissinja fl-istess hin
ikun jista’ jhejji t-triq ghal xi membri ohrajn. Izda din ix-xewqa ma
sehhetx, ghaliex nhar is-17 ta’ Settembru, 1933 meta kien qieghed jaghti
l-Barka Sagramentali f’gheluq il-festa tal-Madonna tad-Duluri
fil-Hamrun, hu hassu hazin u miet dak in-nhar stess fl-Iaptar Centrali
l-Furjana, meta kellu 56 sena.
It-telfa ta’
Monsinjur De Piro kienet telfa ghall-pajjiz kollu. Il-gazzetti taw
l-ahbar ta’ mewtu u sellmulu bhal s-sacerdot maghruf u mahbub, imfahhar
u meqjum minn kulhadd. B’mewtu l-foqra tilfu benefattur, il-kleru Malti
tilef sacerdot ezemplari u s-Socjeta’ ta’ San Pawl tilfet lil missierha.
"X’kont int ghal Malta tixhdu hi…" kiteb Karmenu Vassallo li ghal xi
zmien kien membru fis-Socjeta’ ta’ De Piro.
Xhieda ta’
l-istima li Monsinjur De Piro kien igawdi kien il-funeral tieghu li
ghalih attenda sahansitra l-gvernatur.
Ghalkemm
mejjet fil-gisem, l-ispirtu ta’ De Piro ghadu haj, u qieghed jghajjex
lil dawk li mxew warajh fis-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl.
L-ideal
tieghu ghadu jaspira zghazagh mhux biss f’Malta izda fil-Peru’,
fil-Pakistan u fl-Awstralja, li qed ihejju rwiehhom biex jahdmu
fil-missjonijiet tas-Socjeta’.
Is-Socjeta’
Missjunarja ta’ San Pawl mhux biss qed tgawdi gharfien pontificju
permezz tad-Decretum Laudis ta’ l-1973, izda wkoll minbarra d-djar li
ghandha f’Malta u Ghawdex tinsab mifruxa fl-Awstralja, fil-Kanada,
fl-Istati Uniti, fil-Peru’ u fil-Pakistan.
F’dawn
il-pajjizi, il-missjunarji ta’ De Piro qeghdin iwettqu hidmiethom msahha
mill-wirt li halla Monsinjur De Piro: fidi shiha f’Alla, tama kbir
fil-Hallieq, imhabba bla qies lejn Alla u l-bniedem u rabta shiha
mar-Rieda Divina – Mghallem, nigi warajk kulfejn tmur
_________________________________________________________________________
Il-Gens
29 ta'
Gunju, 1990.
Fr. Raymond
Bugeja MSSP
Pg. 23
80 Sena ilu
twaqqfet is-Socjeta Missjunarja ta' San Pawl.
Il-Mulej
ghandu habta li jaghzel individwi, jaghnihom b'doni,talenti u karizmi u
jaghtihom missjoni specjali. Ma jaghtihomx doni ghalihom infushom, izda
jaghtihomlhom ghall-gid ta' l-ohrajn, biex jiffurmaw il-poplu t'Alla,
bie joholqu komunitajiet li jkunu hmira fost il-popli.
Hekk gara
b'Abram li kien imsejjah biex jifforma poplu; hekk sehh f'David li
miz-zokk ta' Gesse kellu jitwieled il-Messija. U diversi kienu tul
l-istorja, l-qaddisin li l-Mulej sejhilhom biex b'karizmi specjali
jiffurmaw u jsahhu l-poplu tieghu. Fost dawn, Guzeppi De Piro gie
msejjah biex ikun il-fundatur tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl,
biex twassal l-Ahbar it-Tajba fost dawk inqas ixxurtjati minna: il-fqar
u l-batuti.
Trobbija
tajba.
Ghalkemm bin
in-nobbli, in-nobbilita ta' Mons. Guzeppi De Piro kienet fil-qalb kbira
li kellu. Certament dan hu dovut ghat-trobbija tajba li tawh il-genituri
tieghu. Huma kienu mudelli ta' ezempju haj, li nisslu fiz-zaghzugh
Guzeppi, il-bniedem li jaghder, li jahseb f'haddiehor u li jhoss
ghall-haddiehor.
B'hekk
allura ma setax jonqos, li l-imhabba u l-ghozza tal-genituri jnisslu
f'binhom Guzeppi, imhabba akbar, l-imhabba lejn il-Missier tas-sema.
Meta l-art
tkun imhejjija u lesta, allura Alla ma jonqosx li jaghzel u jikkomunika
l-esperjenza tieghu lil uliedu. U dan, f'De Piro sehh kull darba li kien
jiltaqa' mal fqir, mal-batut. Fil-fqir u fil-batut kien jiltaqa' ma
l-esperjenza hajja ta' Alla l-Imbierek. U propju hawn kienet
il-motivazzjoni qawwija li De Piro kellu: li jimita 'l Kristu mill-qrib
fil-fqir u fil-batut.
Ghex
il-faqar.
Mons.
Guzeppi De Piro kien bniedem li gharaf ighix hajtu bi spritu hieles.
Ghazel ighix f'istitut, propju biex jiccahhad mill-kumdita' li l-hajja
fid-dar t'ommu setghet toffrilu. L-idoli li dehru taht forma ta' unuri,
stmerrhom sa mill-bidunett ghax ra fihom tfixkil biex ighix hajja
semplici. L-unuri li kellu, accettahom biss ghax ra li bihom seta' jkun
ta' gid aktar efficjenti ghall-haddiehor. Kellu fidi kbira
fil-providenza t'Alla, qassam gidu u flusu; iddedika hinu dejjem
ghall-gid ta' l-ohrajn u laqa' l-isfida li ggib maghha l-hajja ta'
l-ahwa fi hdan is-Socjeta' li hu waqqaf.
Nissoktaw
bil-hidma favur il-fqar.
Ahna
l-membri tas-Socjeta' Missjnarja ta' San Pawl u ulied f'karizma wiehed,
ta' Mons. Guzeppi De Piro, ssoktajna u sahhahna l-hidma li hallielna
missierna u dhalna anzi ghall-isfidi godda li l-fundatur kienga rahom
mill-boghod imma li l-providena t'Alla ghazlet 'l uliedu biex fl-ispirtu
ta' missierhom - imhabba lejn il-fqir u l-batut - iwasslu dan l-ispirtu
'l hinn mix-xtajta Maltija, specjalment fost il-popli tat-Tielet Dinja
fejn il-bicca l-kbira tal-popolazzjoni ta' dawn il-pajjizi huma fqar,
batuti u emarginati.
Kull hidma
fil-pajjizi tat-Tielet Dinja titlob insrriment fir-realta' socjali.
Is-Solidarjeta' mal-fqir u l-batut trid tidher fl-impenn li
l-missjunarji jhaddnu.
Fil-Peru' u
l-Pakistan fejn is-Socjeta' qed twettaq il-hidma tghha fost popli
tat-Tielet Dinja ghandha b'kollox hames parrocci bl-irhula u d-distretti
li jaghmlu ma' dawn il-arrocci.
Huma kollha
parrocci imbeghdin sew mill-qalba tac-centru fejn il-missjunarji jiehdu
hafna hin fi vjaggi ta' strapazz; parrocci li ma jirrendux
ekonomikament; kif ukoll, huma parrocci ftit li xejn imfittxija
mill-kleru tal-post minhabba t-tbatija li dawn il-postijiet jesigu.
Minkejja dawn l-izvantaggi, il-membri tas-Socjeta' Missjunarja ta' San
Pawl, dahlu ghal dan l-impenn fost l-aktar fqar.
Hassejna li
l-edukazzjoni ghandna naghtuha spinta.
Fil-Pakistan inbniet skola primarja u fil-Peru ftahna zewg bibbljoteki
pubblici. Ma' dan, erbgha membri ghandhom f'idejhom it-taghlim
tar-religjon fi skejjel sekondarji. .
Ghat-tfal
hsibna biex nifthu Child Care Centres kemm fil-Peru u kemm
fil-Pakistan. Hawn ukoll ghandna hostel ghat-tfal bniet orfni.
Fil-Peru ser naghtu bidu ghal skola ta' snajja fost iz-zghazagh, filwaqt
li fil-Pakistan diga' tajna bidu ghal Detoxification Centre
f'tentattiv biex intaffu xi ftit 'l dawk mahkuma mid-droga. Ghall-adulti
qed norganizzawlhom korsijiet tal-hajat, nghallmuhom jaqraw u jiktbu,
kif ukoll f'xi parrocci bdejna l-kors kateketiku ghall-familja.
Il-hidma
f'dawn il-postijiet tat-Tielet Dinja, trid tkun miftuha fuq kollox ghal
kull kaz li l-Mulej jibghatlek quddiemek, ghax kull persuna hi immagni
t'Alla; u min dawn il-kazijiet individwali jkollna hafna: min tird
thallaslu l-kera, min trid tghinu jaghmel l-uniformi ta' l-iskola, min
trid tahsiblu ghal xi saqqu fejnjorqod, min trid tghinu ghax hu
'handicapped' u hafna huma l-kazijiet ta' nies jigu jitolbuna xi haga
ta' l-ikel. Fil-Peru, per ezempju, fost l-ifqar tal-fqar, missjunarju
kkonverta kamra f'forn biex bl-ghajnuna tan-nies tal-post jahmi u
jqassam il-hobz u l-ikel.
"Hallejtek
tara b'ghajnejk, izda fiha ma tidholx." (Dewt. 34:4) Dawn huma l-ahhar
kelmiet li l-Mulej qal lil Mose', hekk kif dan ra mill-boghod l-Art
Imwieghda.
Huma kelmiet
li jistghu jinghadu ghal Mons. Guzeppi De Piro, li ghex fqir u haseb
fil-fqir. Propju hawn tidher l-aqwa xhieda tal-faqar tieghu, meta
ghall-ideal li rah mill-boghod u tatn habrek u thabat ghalih, il-Mulej
ma tahx li jtemmu fi zmienu. Dan hu l-bniedem li gharaf jaqdi l-missjoni
tieghu bhala ghodda, bhal strument f'idejn Alla li ghazlu u sejjahlu
ghalih.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 30
ta' Gunju, 1990
Dun Joe
Grima, MSSP
Is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl.
Tmenin Sena
Ilu.
Fix-xahar li
qeghdin fih, is-Socjeta' Misjjunarja ta' San Pawl taghlaq tmenin sena
mit-twaqqif taghha. Bhalma kienu iebsin l-ewwel snin ta' hajjitha, kienu
ferm iebsin ukoll is-snin li Dun Guzepp De Piro dam jithabat sa ma'
sehhet il-holma ta' hajtu; dik li jwaqqaf Socjeta' ta' Missjunarji.
Ghalkemm kellu idea nobbli, u kien hemm hafna li nkoraggewh fiha, kien
hemm ukoll bosta li ma fehmuhx, jew li ma ghamlulux kuragg
fid-diffikultajiet li sab ma wiccu.
L-ewwel
darba li fetah qalbu ma' sacerdoti ohrajn, u wriehom b'din ix-xewq
tieghu, kien f'Jannar tal-1905. Fi tmiem l-Ezercizzi Spiritwali tieghu,
li kien qiedhed jaghmel f'San Kalcidonju, l-Furjana, Dun Guzepp De Piro
fetah qalbu ma Dun Manwel Vassallo, li kien id-Direttur tal-Istitut ta'
San Guzepp, fil-Hamrun (illum Santa Venera). Dak inhar qallu bix-xewqa
tieghu li jmur joqghod mieghu f'dak l-Istitut, xewqa li kien ilu jahseb
fuqha sa minn meta kien ghadu jistudja f'Ruma. Barra minn hekk, urieh
ghall-ewwel darba l-idea li kellu, li jwaqqaf Kongregazzjoni taht
il-harsien ta' San Pawl.
Fiz-zmien
ta' wara, De Piro kellu jfittex bosta Sacerdoti ohrajn li deherlu li
setghu jghinuh fit-twaqqif tal-ideal tieghu. Fost dawn ta' min isemmi
lil Mons Frangisk Bonnici, li kien il-fundatur tal-Istitut ta' San
Guzepp, u Mons Manwel Debono. Ta' min isemmi li dawn it-tnejn kienu
diga' ppruvaw iwaqqfu Socjeta' simili, izda ma rnexxielhomx. Anzi Mons.
Bonnici wera lil De Piro li kienet ferm difficli l-idea tieghu biex
issehh, ghax qallu li s-sacerdot Malti hu marbut wisq ma' art twelidu, u
allura huwa mpossibli li socjeta' bhal dik titwaqqaf. ghal dal-kliem Dun
Guzepp De Piro ma qatax qalbu, izda baqa' jistinka.
Sa
mill-bidu, dejjem wera bic-car li s-Socjeta' li xtaq iwaqqaf kellha tkun
wahda Missjunarja, izda fl-istess hin xtaq ukoll li tiehgu hsieb
in-numru kbir ta' emigranti Maltin li kienu qed ifittxu l-hobza ta'
kuljum f'pajjiz barrani.
Fit-8 ta'
Awissu, 1908, Dun Guzepp sab persuna ohra li setghet tghinu. Dan kien
is-seminarista Gwanni Mamo, li kien wasal biex jigi ordnat sacerdot.
Ftit aktar minn xahar wara, fil-25 ta' Settembru, Dun Guzepp De Piro
ltaqa' ma dan Mamo, u mal-asisstent direttur tal-Istitut ta' San Guzepp,
Dun Gorg Bugeja. Dawn it-tlieta ftehmu li jahdmu flimkien biex iwaqqfu
din is-Socjeta'. Dan Dun Gorg kien ilu ftit jithaddet u jitlob flimkien
ma De Piro fuq dan il-progett.
L-ewwel
darba li De Piro semma' xi haga lill-awtoritajiet tal-knisja kien propju
fid-29 ta' l-istess xahar, meta tkellem mal-Arcisqof Pietru Pace.
L-arcisqof bierek dik l-idea ta' De Piro, u wieghdu kull ghajnuna
min-naha tieghu.
Pass
importanti li zgur ferrah lil Dun Guzepp kien meta hu ltaqa' ma Dun
Gwann Mamo u Dun Gorg Bugeja, u flimkien nizzlu bil-miktub l-ewwel
decizjonijiet fuq is-Socjeta'. Dan sehh fid-29 ta' Lulju 1909, u tlitt
ijiem wara fassal ghamla ta' weghda li kellha tinghad minn kull min
kellu jissieheb f'dik is-Socjeta'.
Xi xhur
wara, gietu okkazjoni unika, ghax wasal Malta l-Vizitatur Apostoliku,
il-Kardinal Pietru La Fontaine, u ma' dan, De Piro baghat supplika ghand
il-Papa Pija X. Din kitibha fit-3 ta' Novembru, 1909, u war giet
iffirmata wkoll minn Dun Gwann Mamo u Dun Gorg Bugeja. F'din
is-supplika, De Piro talab lill-Papa l-permess biex ikun jista' jwaqqaf
Socjeta' Missjunarja. L-Arcisqof irrakkomanda din l-istess supplika.
Min-naha tieghu, meta qraha, l-Papa bierek dak il-progett.
Issa li
kellu l-approvazzjoni kemm min-naha tal-Knisja lokali, u kif ukoll
mill-Papa stess, De Piro kien fadallu biss l-ahhar thejjijiet qabel
iwaqqaf is-Socjeta' ufficjalment.
L-approvazzjoni ghall-ftuh tal-ewwel dar tas-Socjeta', giet minghand
l-Arcisqof Pace fis-6 ta' Gunju, 1910. Din id-dar kienet f'numru 5, Triq
San Rokku, l-Imdina, u l-Arcisqof berikha fit-12 tal-istess xahar. Issa
kien fadal biss li jidhlu l-ewwel membri. Ghall-ewwel Dun Guzepp De Piro
kellu l-intenzjoni li l-ewwel membri jigu jghixu f'dik id-dar fid-29 ta'
Gunju, festa ta' San Pietru u San Pawl, izda ghal xi raguni, din id-data
bidilha, u ghazel it-30, l-ghada.
L-ewwel zewg
membri kienu Guzeppi Caruana u Gwanni Vella. B'nuqqas ta' ftehim,
Caruana ma rceviex il-messagg biex imur fit-30, u allura mar kif kien
il-ftehim ta' qabel, jigifieri nhar l-Imnarja. Meta l-ghada gie siehbu
Gwanni, twieldet is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl. Infatti, meta Dun
Guzepp De Piro, li ftit wara kellu jsir Monsinjur, kiteb fuq l-istorja
tas-Socjeta', dejjem nizzel li t-twaqqif ufficjali kien nhar it-30 ta'
Gunju, 1910.
Wara
t-twaqqif tas-Socjeta', Dun Gwann Mamo u Dun Gorg Bugeja li kienu ghenuh
fit-twaqqif taghha, ma baqghux izjed mieghu, ghax kull wiehed mar
ghax-xoghol divers tieghu.
Mill-ewwel
zewg membri tas-Socjeta', Ganni Vella ma baqax mas-Socjeta', ghalkemm
sar sacerdot djocesan. Izda Guzeppi Caruana sar Fratell, u kien l-ewwel
Missjunarju tas-Socjeta' li mar fil-Missjoni. Kien baghatu Mons. De Piro
stess, fl-Abissinja, fl-Afrika, fil-21 ta' Gunju, 1927. Baqa' hemm sa
ma' miet fl-1975, bla ma qatt rega' lura lejn art twelidu. Kellu jdum 48
sena jahdem fil-Missjoni, u kien l-ewwel wiehed li fetah il-bieb lil
tant hutu fis-Socjeta' li kellhom imorru warajh biex jahdmu fl-ghalqa
kbira tal-Mulej.
Illum
is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl, li twieldet f'dik id-dar ckejkna
fl-Imdina, tinsab imxerrda f'ghadd ta' pajjizi. Barra minn Malta u
Ghawdex, ghandha djar fl-Awstralja, Kanada, Amerika, Peru' u Pakistan.
Iz-zerriegha li nzerghet tmenin sena ilu, illum saret sigra u firxet
il-frieghi taghha f'pajjizi ohrajn.
_________________________________________________________________________
Il-Maltija
Il-Hadd, 1
ta' Lulju, 1990
Pg. 7.
Mons.
Guzeppi De Piro u l-Kostituzzjoni ta' l-1921.
L-Inglizi
kien ilhom madwar mija u ghoxrin sena f’Malta meta fuq din il-blata
f’nofs il-Mediterran sehhew il-grajjiet tas-‘Sette Giugno’. Kien mument
fl-istorja ta’ pajjizna fejn issahhet il-fjamma ta’ gensna ghal gejjieni
ahjar, gejjieni li fih pajjizna seta’ bil-mod jitmexxa mill-Maltin.
Zgur, izda, li fit-30 ta’ April 1921 grat xi haga ohra li kellha
daqstant importanza: kienet proklamata l-Kostituzzjoni l-gdida. Dan kien
pass iehor ‘il quddiem fil-mixja twila lejn it-tmexxija shiha tal-Maltin
mill-Maltin.
Il-mutur
wara din il-Kostituzzjoni kien it-Tabib Filippo Sciberras. Fis-sena 1918
hu stieden lil kull assocjazzjoni f’Malta u Ghawdex, inluz il-Kapitlu
Metropolitan, biex tibghat delegati halli flimkien jiffurmaw dik li
kellha tkun l-Assemblea Nazzjonali. Permezz tagha kellu jsir ix-xoghol u
t-tifsil tal-Kostituzzjoni l-gdida.
Ghall-bidu,
il-Kostituzzjoni kienet tidher li se tkun ta’ beneficcju kbir ghal artna
imma l-Inglizi zammew ghalihom certi drittijiet, ir-Reserved Matters.
B’dawn huma rabtu ghal darba ohra lill-Maltin ma’ l-Ingilterra. Barra
minhekk id-destin ta’ din l-istess Kostituzzjoni ma kellux ikun twil
wisq ghax lejn is-snin tletin qam l-inkwiet bejn Strickland u l-Knisja u
dan wassal lill-Gvern Ingliz biex jissospendi din il-Kostituzzjoni.
Biex dan
id-diskors jista’ jiftiehem aktar wiehed jaghmel tajjeb jekk ihares ftit
lejn iz-zmien ta’ l-1919/21, is-snin li fihom id-delegati b’intenzjoni
wahda, sawru fi zmien ta’ taqlib din il-Kostituzzjoni ta’ l-1921.
Ghall-iskop ta’ dan l-artiklu, imbaghad naraw ftit is-sehem li ta Mons.
Guzeppi De Piro bhala delegat tal-Kapitlu Metropolitan, fit-tiswir ta’
din l-istess Kostituzzjoni.
L-Assemblea
Nazzjonali.
L-Assemblea
Nazzjonali mwaqqfa minn Sir Filippo Sciberras iltaqghet ghall-ewwel
darba fil-‘Giovane Malta’ fil-25 ta’ Frar 1918. Sa minn din l-ewwel
laqgha Sciberras semma t-tifsil ta’ Kostituzzjoni gdida maghrufa
mill-Ingilterra imma l-proposta ma tantx intlaqghet. It-tieni laqgha
saret fil-gurnata storika tas-7 ta’ Gunju 1919. Dwar din il-laqgha
wiehed jista’ jghid hafna affarijiet anke specifikament dwar is-sehem
ta’ Mons De Piro. Imma f’konnessjoni mal-Kostituzzjoni wiehed isemmi li
f’din l-istess laqgha n-Nutar Salvatore Borg Oliver ippropona li minn
fost il-270 delegat ta’ l-Assemblea tintghazel deputazzjoni li tifforma
dik li kellha tissejjah il-Kummissjoni Centrali ghat-tifsil ta’ skema
ta’ Kostituzzjoni. Mons. De Piro kien wiehed mill-15-il rapprezentant.
Il-membri
ltaqghu ghall-ewwel darba fit-23 ta’ Gunju 1919, f’Casa Briffa Brincat
fi Triq Merkanti, il-Belt. Ghalkemm De Piro kien jara li jkun dejjem
prezenti ghall-laqghat, ghal din l-ewwel wahda kien assenti; fit-tieni
laqgha hu nnifsu qal li kienx ircieva l-avviz.
Il-Kleru
fil-Politka.
Il-membri
tal-Kummissjoni Centrali ltaqghu ghat-tieni darba fit-30 ta’ Gunju 1919.
Sa minn hawn De Piro beda jaghti s-sehem tieghu. Fis-sena 1898 l-Isqof
ta’ Malta, Mons. Pietru Pace, kien hareg digriet li bih ipprojbixxa
lill-kjerici milli jiehdu sehem fil-Kunsill Legislattiv jew tal-Gvern
jekk mhux wara li jinghataw is-setgha mill-istess Awtorita’
Ekklezjastika. Il-Gvern ha vantagg minn din id-dispozizzjoni u
lill-membri tal-Kleru nehhielhom id-dritt tal-partecipazzjoni
fil-politika. Mons. De Piro pogga Memorandun quddiem il-Kummisjoni fejn
wera li filwaqt li l-Knisja ghandha d-dritt li tipprojbixxi l-kjerici
milli jiehdu sehem fil-politika m’hux gust li l-Istat icahhadhom minn
dan l-istess dritt. Dawn bhala cittadini ghandhom kull jedd li jaghtu
dan is-sehem lill-pajjiz.
Rizoluzzjonijiet u Emendi.
Fir-raba’
seduta Mons. De Piro ressaq rizoluzzjonijiet f’isem il-Kapitlu
tal-Katidral. Dakinhar tal-25 ta’ Lulju 1919, fost l-ohrajn il-Kapitlu
talab biex il-Gvernatur Ingliz jaghti widen ghat-talbiet gusti
tal-Maltin li kienu qed jitressqu mir-rapprezentanti taghhom. Tressqu
wkoll emendi biex jidhlu fil-Kostituzzjoni.
L-ewwel zewg
emendi kienu jitkellmu dwar ir-Religjon. Intalab li (i) ir-Religjon ta’
Malta u Ghawdex u d-dipendenzi taghhom hi l-Kattolika, Appostolika,
Rumana, u (ii) li kull ligi li tkun ta’ hsara ghall-Knisja Kattolika u
l-liberta’ tal-kult tkun nulla.
It-tnejn
l-ohra ghandhom xehta politika: (i) Malta ghandha tinqasam f’ghaxar
distretti u Ghawdex ikun distrett ghalih, u (ii) il-kleru jkun jista’
jiehu sehem attiv fil-politika.
Fil-hames
seduta, dik tas-26 ta’ Lulju 1919, De Piro ressaq memorandum biex juri
ahjar it-tifsira u l-importanza ta’ dawn l-emendi. Il-bicca dwar
ir-Religjon tghid hekk, fost l-ohrajn:
"Dwar
l-Ewwel Artiklu, li hu ‘Ir-Religjon tal-Gvern ta’ Malta u ta’ l-artijiet
li jaghmlu minnha hi Kattolika Apostolika Rumana’, inhoss li ghandi
nghid li dikjarazzjoni bhal din f’Kostituzzjoni politika titqieghed hemm
biex tkun qisha bhall-flus li mieghu ddur il-hidma ta’ l-Istat jew
tal-Gvern… Fil-kas taghna ma ghandux jinghad li l-Gvern Imperjali m’hux
Kattoliku. La l-Gvern fisser li hu jaqbel li tinghatalna Kostituzzjoni
li tkun taghna, li ggib maghha awtonomija lokali, hu car li l-Gvern
Imperjali qieghed izomm bhala principju li jaghtina dawk il-libertajiet
kollha li ma jmorrux kontra l-lealta’ li ghandu jkollna lejn ir-Re u
lejn l-interessi ta’ l-Imperu. Issa, meta nghidu li r-Religjon tal-Gvern
ta’ Malta u Ghawdex u l-artijiet li jaghmlu minnhom hi l-Kattolika
Apostolika Rumana, ma nkunu ghedna xejn kontra l-lealta’ lejn ir-Re u
kontra l-interessi ta’ kull xorta ta’ l-Imperu. Fil-qasir, b’dan
l-artiklu nkunu qed nistqarru biss li l-Gvern lokali fil-ligijiet tieghu
jircievi l-ispirazzjonijiet tieghu mill-istess sentimenti religjuzi li
jghixu l-poplu ta’ dawn il-gzejjer, fejn m’hawn hadd li mhux Kattoliku."
Dwar
il-kwistjoni tad-distretti De Piro qal li minhabba li diga’ kien hawn 40
parrocca f’Malta, kien jinhass il-bzonn ta’ zieda fid-distretti halli
l-Maltin ikollhom aktar facilita’ biex iwasslu l-fehmiet taghhom u
jkollhom harsien sewwa tad-drittijiet taghhom. Hawn l-Avukat Nerik Mizzi
ippropona Sotto Kummissjoni biex tara jekk kienx ta’ vantagg li Malta
jkollha dawn id-distretti kollha minflok erbgha.
Sistema
Doppja jew Kamra tad-Deputati biss ?
Wahda
mill-mozzjonijiet li l-aktar li hadet fit-tul matul il-hames seduta
kienet dwar is-sistema Parlamentari: kienx jaqbel li jkun hemm Kamra
tad-Deputati biss jew inkella sistema doppja i.e Kamra tad-Deputati u
Senat.
Filwaqt li
deher li kien se jkun hemm qbil li ma tkunx tajba li tidhol is-sistema
doppja, matul is-sitt seduta li saret fid-29 ta’ Lulju 1919 deher li ma
kienx se jaqbel kulhadd. Fil-fatt meta l-membri gew biex jivvutaw dwar
il-formazzjoni tal-Kamra u l-Kabinett, erba’ delegati, fosthom De Piro,
astjenew minhabba li kienu favur tas-sistema doppja. (L-argument kien
diskuss waqt it-tielet laqgha tal-Assemblea Nazzjonali li saret xahrejn
wara l-incidenti tas-‘Sette Giugno’. Fiha fost l-ohrajn kienet approvata
l-proposta tas-sistema doppja. Hawn mill-gdid kien favorevoli Mons. De
Piro).
Ir-Religjon
Kattolika.
L-Inglizi,
matul iz-zmien tal-hakma taghhom fuq il-gzejjer Maltin, dejjem raw li
jkollhom relazzjonijiet tajbin mal-Knisja. Fl-ewwel artiklu
tal-Kostituzzjoni kien propost li r-Religjon Kattolika tkun ir-religjon
tal-Gvern Malti. Billi r-Religjon ta’ l-Inglizi kienet differenti minn
taghna, dikjarazzjoni bhal dik tal-Kostituzzjoni setghet tohloq tfixkil
ghax bil-Kostituzzjoni b’kollox il-Maltin kienu se jibqghu taht
l-Inglizi. Ghalhekk il-maggoranza tal-membri ma qablux maghha. Mons. De
Piro f’ittra lit-Tabib Sciberras wera d-diffikultajiet li l-Knisja
Kattolika setghet tiltaqa’ maghhom. Issemmiet, per ezempju,
il-possibilta’ li l-ghalliema fl-iskejjel setghu ma jkunux Kattolici u
li t-tobba u l-infermiera fl-isptarijiet setghu jkunu nies li jhaddnu
religjon differenti minn taghna. Ghalhekk De Piro ra li jek kien se jkun
hemm dawn il-perikli l-artiklu dwar ir-religjon ta’ Malta jkun emendat.
Propju minhabba f’hekk it-Tabib Sciberras, waqt is-seba’ laqgha
tas-Sotto Kummissjoni, ressaq proposta u din kienet accettata: is-Sotto
Kummissjoni kellha tiltaqa’ ma’ delegazzjoni tal-Kapitlu.
Matul
id-diskussjonijiet id-delegati tal-Kapitlu, fosthom De Piro, riedu li
f’Malta r-religjonijiet l-ohra jkunu tolleranti. L-istess fir-rigward
ta’ persuni mhux Kattolici waqt il-prattika tat-twemmin taghhom. Kien
difficli li jsir qbil f’dan ir-rigward. Madanakollu l-Monsinjuri hallew
il-membri tas-Sotto Kummissjoni biex jaslu ghad-decizjoni huma.
Fil-prattika wiehed jista’ jghid li Klawsola 56 kienet emendata hekk:
"Ir-Religjon ta’ Malta u Ghawdex hi l-Kattolika, Apostolika, Rumana.
L-ebda
persuna li tkun thaddan religjon differenti mill-Kattolika Apostolika
Rumana ma tkun disturbata minhabba l-konvinzjonijiet religjuzi taghha, u
lanqas ma tkun imfixkla fil-prattika tal-kult taghha.
L-ebda
persuna ma titqies inabbli jew inkapaci ghal xi kariga minhabba
t-twemmin religjuz taghha. Imma jista’ jigri li persuna li ma tkunx
Kattolika titqies inabbli u titwarrab mill-impjiegi fid-Dipartiment
tat-Taghlim u l-Edukazzjoni pubblika."
Il-Problema
tal-Lingwa.
Problema ohar
li qajmet ferment kienet il-kwistjoni tal-lingwa. X’kellha tkun
il-lingwa li tintuza specjalment fejn jidhlu kwistjonijiet ufficjali:
it-Taljan jew l-Ingliz ? U issa li dahal fil-kwistjoni l-Parlament,
il-Malti se jkun eliminat. Kien hemm hafna li jiffavorixxu t-Taljan,
imma kien daqstant veru li bhala rapprezentatnti tal-poplu kien se jkun
hemm xi whud li la kapaci jithaddtu u jifhmu bl-Ingliz u lanqas
bit-Taljan. Fil-fatt fir-raba’ seduta ta’ l-Assemblea Nazzjonali jew dik
tas-26 ta’ Awissu 1920 kienet diskussa din il-problema. Anki hawn dahal
Mons. De Piro. Il-lingwa favorita’ tieghu kienet dik Taljana imma li
jinteressah fuq kollox kien li jara lill-poplu maghqud taht
Kostituzzjoni wahda u mhux li ma jasalx ghal dan minhabba diffikulta’
relattivament sekondarja bhalma kienet din tal-lingwa. Allura wera
fehemtu li l-Malti ghandu jinghata l-possibilta’ li jintuza. Fil-fatt
hekk sar ghax fl-ahhar seduta l-Assemblea approvat l-uzu tal-Malti
fil-Parlament.
L-Ahhar
Laqgha ta’ l-Assemblea.
L-ahhar
laqgha tal-Assemblea Nazzjonali saret fis-27 ta’ Mejju 1921, xahar wara
li l-Gvern Ingliz ta lill-Maltin l-Kostituzzjoni l-gdida.
Hadd ma
jibqghalu dubju allura li Mons. Guzeppi De Piro, bhala membru
fl-Assemblea Nazzjonali u bhala delegat tal-Kapitlu Metropolitan
fil-Kummissjoni Centrali, ta sehem imprezzabbli. Wera kemm kien Malti li
dejjem habb u hadem ghal pajjizna u kemm kien sacerdot li ghex ghall-gid
tal-Knisja. Wiehed ma jistaghgibx allura li hu gibed l-ammirazzjoni ta’
kulmin kien jafu. J’Alla dan il-kontribut li ta ma jintesa qatt imma
jibqa’ fil-qalb ta’ kulmin tabilhaqq ihobb lil artna u l-patrimonju
taghha.
_________________________________________________________________________
Il-Mument
Il-Hadd, 22 ta' Lulju,
1990.
Joe Grima MSSP
Pg. 20
Tmenin sena
ilu twaqqfet is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Monsinjur
Guzeppi De Piro m'hux xi isem gdid ghalina. Bosta semghu hagna dwaru,
jew qraw il-hajja tieghu. Ma baqax maghruf biss ghax kien bniedem
dinamiku, li lest jidhol ghal kull bicca xoghol li s-Superjuri tieghu
kienu jqabbduh, izda wkoll ghall-mod ta’ hajja li ghex; hajja ta’
sagrificcji, imhabba lejn il-batuti, u dedikazjoni f’kull haga li dahal
ghaliha.
Bosta jafu
kemm kellu xoghlijiet impenjattivi, li trid tkun dedikat sew biex
tlahhaq maghhom. Insemmu fost l-ohrajn li kien Direttur ta’ hames
istituti tat-tfal, ghal xi zmien kien Segretarju tal-Arcisqof Mons.
Mauru Caruana, Rettur tas-Seminarju, Dekan tal-Kapitlu Metropolitan ta’
Malta, u tant kumitatit u responsabbiltajiet ohrajn.
Izda zgur li
l-aktar li baqa’ maghruf ghaliha hi s-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl,
li waqqaf hu stess f’Gunju ta’ l-1910, jigifieri 80 sena ilu.
Kien ilu
johlom li jwaqqaf socjeta’ religjuza bhal bosta snin, izda xejn ma
kienet haga hafifa biex jaghti bidu ghaliha. Billi fttit snin qabel
kienu gew Malta s-salezjani, kienhemm min qallu li ghalissa ahjar ma
jibda xejn gdid, ghax inkella jkunu qed ifixkulu lil xulxin.
Izda din ma
kinitx l-unika haga li dehret iebsa ghal De Piro, li dak iz-zmien kien
ghadu sacerdot komuni (kellu jilhaq Monsinjur fl-1911). Hu beda jfittex
diversi persuni, l-aktar sacerdoti bhalu, biex jaghtuh il-pariri
taghhom, u fejn jistghu, ighinuh. Kien hemm bosta li tawh daqqwa t’id,
izda ohrajn lanqas biss fehmu x’kellu f’mohhu. Kien hemm min qallu li
kienet haga iebsa li twaqqaf Socjeta’ Missjunarja, ghaliex skond huma,
is-sacerdot Malti hu marbut izzejjed ma’ art twelidu, u allura qatt ma
kien se jitlaq lejn art barranija. Kien hemm min wasal biex qallu li dik
kienet idea sabiha, izda impossibbli. Minkejja dan il-qtigh ta’ qalb
kollu, Dun Guzepp De Piro baqa’ jfittex l-ghajnuna u jara kif se
jirnexxilou l-pjan qaddis li kellu.
Wara hafna
qtigh-il qalb, sab zewg sacerdoti li kienu lesti jghinuh. Dawn kienu Dun
Gwann Mamo u Dun Gorg Bugeja, li kien Assistent direttur ta’ l-Istitut
ta’ San Guzepp, fil-Hamrun (il-lum Santa Venera). Ma’ dawn it-tnejn, De
Piro beda jikkonkuludi xi haga, ghalkemm wara li waqqaf is-Socjeta’,
anki dawn telquh, u kuhadd mar ghax-xoghol divers tieghu.
Sa mill-bidu,
hu ried li din is-Socjeta’ ta’ Missjunarji tissemma ghal San Pawl, u dan
il-qaddis ikun il-protettur taghha. Kienet haga xierqa li Socjeta’
Maltija ta’ Missjunarji, tissemma ghall-Appostlu tal-Gnus, dak
l-Appostlu li wassal il-fidi f’din l-istess gzira, u l-ikbar Missjunarju
li kellha l-Knisja.
Barra
minnhekk, xtaq ukoll li lis-Socjeta’ jpoggiha taht il-harsien ta’
Marija, hu li kien tant devot taghha. It-tilu li ghazel kien proprju
ghaziz hafna ghalina l-Maltin, ‘Santa Marija’, jew ahjar l-Assunta.
Diffikultajiet.
Ghall-bidu,
De Piro kellu jsib xi diffikultajiet ohra, ghax kien hemm min ma fehemx
sahansitra l-ideal li kellu jkollha din is-socjeta’. Fost dawk li holqu
dawn il-problemi kien hemm ukoll l-awtoritajiet tal-Vatikan. Wara xi
zmien dawn fehmu x’kienet l-opinjoni tieghu. Hu dejjem ried li din tkun
Socjeta’ Missjunarja, li tibghat lill-membri taghha fejn l-aktar li hemm
bzonn, minhabba n-nuqqas ta’ sacerdoti.
Hu staq li
l-membri ta’ din is-socjeta’ jiftakru wkoll f’huthom il-Maltin li kienu
qed jemigraw bil-mijiet lejn pajjizi ‘l boghod fejn bdew ifittxu l-hoza
ta’ kuljum. Hu basar li hutu l-Maltin li jemigraw kienu se jsibu xi
diffikultajiet fil-pajjizi godda taghhom. Basar li fost tant ohrajn,
kienu se jsibu l-problema tal-lingwa.
Barra
minhekk, xtaq ukoll li fejn jistghu, il-membri jaghtu sehemhom anki fejn
ikun hemm djar ta’ beneficenza, bhalma huma istituti tat-tfal, jew djar
ohra fejn ikun hemm min hu fil-bzonn.
Meta fassal
il-pjani, u wera x’kienet l-idea tieghu, ressaq kollox quddiem
l-Arcisqof Mons Pietru Pace. Dan, min-naha tieghu, ha hafna gost bl-idea
nobbli ta’ De Piro, u beriklu dan il-progett. Wara li kellu
l-approvazzjoni ta’ l-Arcisqof lokali, Dun Guzepp talab ukoll il-permess
lill-Papa Piju X (aktar tard San Piju X). Il-Papa wkoll tah il-permess
li talbu u beriklu l-progett.
Issa li kellu
l-approvazzjoni anki tal-Kap tal-Knisja Kattolika, ma kien ghad fadallu
xejn hlief li jsib dar biex jibda biha, u jigbor lill-ewwel membri fiha.
L-ewwel dar
li sab kienet proprju fl-Imdina. Din kienet f’numru 5, Triq San Rokku.
Kienet dar zghira, nieqsa minn kull kumdita’ u minn hafna affarijiet
essenzjali. Izda ghal De Piro kienet bizzejjed, ghaliex hu, ghalkemm
kien gejn minn familja Nobbli, qatt ma ntrabat ma’ affarijiet u rikkezzi
tad-dinja, u dejjem ghazel stil ta’ hajja qalb il-foqra u l-umli. Hekk
xtaq ukoll li tibda l-hajja dik is-Socjeta’ li kien qed iwaqqaf.
Dar Ckejkna.
Kif kien
xieraq, hu stieden lill-Arcisqof Pace biex ibierek dik id-‘Dar Ckejkna’,
kif kien ihobb isejhilha. Ic-cerimonja saret fit-12 ta’ Gunju 1910, ftit
gimghat qabel twieldet ufficjalment is-Socjeta’ tieghu. Infatti l-ewwel
membri marru joqghodu f’dik id-dar fit-30 ta’ l-istess xahar. L-ewwel
zewg membri kienu Gwanni Vella, li aktar tard sar sacerdot, u Guzeppi
Caruana li sar fratell.
Dan ta’
l-ahhar kellu jkun l-ewwel missjunarju tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San
Pawl. Kien baghtu De Piro stess biex jahdem fl-Abbissinja, f’Gunju ta’
l-1927, u kellu jdum hemm sakemm miet, fl-1975. Dam jahdem fil-Missjoni
ghal 48 sena, bla qatt ma rega’ gie lejn art twelidu, lanqas ghal xi
vaganza zghira.
Hekk kien
it-twelid tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl. Ma kienx hemm xi
cerimonji kbar dak inhar li dahlu l-ewwel membri, Kien bidu umli, fost
hafna qtigh ta’ qalb, ghaliex skon kif kien bassar Monsinjur De Piro
stess, is-Socjeta’ tieghu kellha tiehu r-ruh u tikber wara mewtu. U hekk
fil-fatt kellu jigri aktar ‘il quddiem.
Hekk kif
ixxettlet l-ewwel komunita’ f’dik id-dar fqira u zghira ta’ l-Imdina, De
Piro halla d-dar lussuza ta’ ommu, u mar joqghod ma’ l-ulied spiritwali
tieghu. Minn fuq il-ghatba ta’ l-ewwel dar tas-Socjeta’ Missjunarja ta’
San Pawl, seta’ jara d-dar kbira ta’ ommu, ghaliex kien proprju xi erba’
bibien biss boghod, izda hu dejjem ghazel hajja semplici, u dejjem kien
kuntent b’dak li ipprovdielu Alla.
Il-lum
ghaddew tmenin sena minn dik il-grajja semplici, imma ta’ tifsira kbira.
Proprju bhalma bassar hu, nistghu naraw mill-istorja li fil-fatt
is-Socjeta’ tieghu kibret wara mewtu. Wara tmenin sena, dik is-Socjeta’
tinsab imferrxa f’diversi pajjizi. F’Malta ghandha tlett idjar:
Sant’Agata, li hi d-Dar Centrali u li tinsab fir-Rabat, l-Istitut ta’
San Guzepp f’Santa Venera u l-Oratorju ta’ Birkirkara. Barra minn dawn
hemm diversi djar fost l-emigranti Maltin, fl-Awstralja, fil-Kanada u
fl-Istati Uniti ta’ l-Amerika. Tinsab ukoll twettaq hidma Missjunarja
fil-Peru’ u fil-Pakistan.
It-tbatija u
s-sagrificcju li ghadda minnhom Mons. De Piro flimkien ma’ l-ewwel
membri li ngabru mieghu, qed jaghtu l-frott. Minn dan kollu, xejn ma
kien ikun possibbli, kieku Mons De Piro ma kellux dik id-determinazzjoni
u dik il-fidi, waqt iz-zminijiet difficli li ghadda minhom. L-imhabba
tieghu lejn min hu fil-bzonn u l-hegga li kellu, ghenuh biex gheleb kull
diffikulta u jwassal ghat-tmiem l-ideal kuraggjuz ta’ hajtu.
_________________________________________________________________________
Il-Mument
Il-Hadd, 22 ta' Settembru,
1991
Alexander Bonnici OFM
Conv.
Pg. 22.
Tifkira ta' Sacerdot li
holom, ipprogetta, u hadem sa l-ahhar gurnata ta' hajtu.
F'Eghluq it-58 sena
mill-mewt ta' Mons. De Piro.
Minn mindu
kiene ippubblikata l-bijografija ta’ Mons. De Piro u wisq aktar, minn
mindu bdeit il-kawza tal-beatifkikazzjoni tieghu, dan is-sacerdot qaddis
beda jidher qisu fuq pedestall b’mod li ahna bdejna nammirawh dejjem
izjed.
Tul hajtu, hu
hadem fil-mohbi. Hlief ta’ madwaru, hadd ma kien ikun jaf bix-xoghol
tieghu. Hekk ikunu l-qaddisin. Huma bnedmin li jnewlu idejhom lil min
ikun fil-bzonn, bla ma jdoqqu t-trombi quddiemhom. L-opra ewlenija
tieghu hi s-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl li taghha kien, mhux biss
il-Fundatur, izda wkoll dak li mexxieha ‘l quddiem b’kull xorta ta’
ghajnuna fiz-zmien l-izjed difficli taghha. Izda l-lum, inharsu lejh
fil-hidma tieghu fl-ahhar sena ta’ hajtu. Hu l-bnedem li qatt ma strah u
l-mewt sabitu fuq riglejh jahdem sa l-ahhar waqt.
Energiku sa
l-ahhar.
Meta jien
urejt wahda mill-ahhar kitlbiet ta’ Mons De Piro lill-Professur Lamberto
Torbidoni, direttur ta’ l-Istitut tal-Grafologija fl-Universita’ ta’
Urbino, l-ewwel kelmiet li qalli kienu dawn. "Dan il-bniedem baqa’
energiku sa l-ahhar ghax il-kitba tieghu ma turix fiha sinjal ta’
xjuhija jew debbolezza ta’ karattru".
Kien hekk
tassew. Izda l-valur ta’ dik id-dikjarazzjoni jikber meta nfakkru li
l-professur imsemmi, qatt ma kien jaf lil Mons. De Piro. Fi ftuh is-sena
1933, De Piro kien ghalaq il-55 sena.
Hu zgur li ma
kien qed jahseb biex jistrieh. Baqa’ jmexxi b’entuzjazmu kull opra li
kellu f’idejh. Bin-natural tieghu ta’ bniedem donnu mahluq biex imexxi,
Mons. De Piro baqa’ determinat li ma jhallix lil min ifixklu. Waqt li
kien ta’ tjubija genwina u profonda, hu ma kienx ihalli lil min ighaddi
z-zmien bih. Hu ma riedx lanqas li jinqdew bih ghall-iskopijiet ta’
mohhu.
De Piro,
billi bl-opri tieghu ried jaghmel il-gid u qatt ma ried li jkollu xi
qligh minnhom, ma zammhox f’idejh jekk min fdahomlu ma weriex fiducja
fih, u jekk ma accettax il-metodi tieghu.
Ma jaghmel
inkin lil hadd.
Mons. De Piro
ma kellu l-ebda ambizzjoni ghad-dinjitajiet li tefghu fuqu. Ghalhekk, hu
seta’ jitkelloem fil-berah ma’ kulhadd, minghajr ma joqghodu jaghmel
inkini bla bzonn. Bla ma qatt naqas mir-rispett, Mons. De Piro wera li
mhux dejjem qabel ma’ l-Isqfijiet Caruana u Gonzi; izda, bhala bniedem
prudenti, hu kien konvint li l-ideat tieghu kellu ighidhom direttament
lill-persuna interessata, u mhux joqghod ixandarhom ma’ l-ohrajn. Hu ma
bezax juri l-fehmiet tieghu fil-berah ma’ persuni prominenti bhalma
kienu t-Tabib Filippo Sciberras, Lord Strickland, u ohrajn. Dan ghamlu
fuq kollox meta hu ried jiddefendi l-valuri tar-Religjon Nisranija.
Hu kien
sahansitra kapaci jiehu decizjoni iebsa ma’ xi persuni. Kellu wkoll
il-kuragg iwarrab minn opra tieghu persuna li kienet tahseb li kienet
kollox: bhalma kien il-kaz ta’ M’Assunta Borg fil-progett
tal-Laboratorju ghax-xbejbiet bla xoghol. Hu kien kapaci jghid ukoll
fil-berah lil xi zaghzugh li ma kellux vokazzjoni ta’ sacerdot jew
religjuz, u ma accettahx fis-socjeta’ tieghu, ghalkemm kien mixtieq li
jkollu membri aktar fis-Socjeta’.
Meta sahhtu
naqsitu.
Mons. De Piro
baqa’ ma jirriflettix dwar il-bzonn tal-mistrieh. Il-mard ma tefghu qatt
fis-sodda ghat-tul. Il-problemi gravi ta’ zghozitu kienu ntrebhu, ghax
ikkura ruhu. Izda s-sahha, bil-mod il-mod, kienet qed tonqsu. Il-mohh
kien ghajjien; mhux bix-xoghol, izda bil-hsibijiet tqal ta’ l-istess
opri tieghu. Li kieku kien possiblli ghalih, kien isegwi personalment
lil kull membru tas-Socjeta’ tieghu, u lil kull tifel u tifla li kienu
johorgu mill-Istituti ta’ Karita’. Meta fehem li dan ma kien possibbli,
minflok ma qaghad kwiet u ghamel dak li seta’, Mons. De Piro baqa’
jhewden u jipprogetta. Minbarra n-nevrastenija li dawn il-hsibijiet tqal
giebu maghhom, hu marad bil-kliewi wkoll. Beda jhoss bhal ezawriment u
wiccu beda jitlef mil-lewn naturali tieghu. Is-soghla bdiet tkiddu, u
beda jilheg biex jiehu n-nifs.
Fi zmien meta
hu nnifsu nduna li hajtu ma kienetx se ttawwal, minflok ma haseb biex
jistrieh xi ftit, issokta jipprogetta izjed. Biex ikun mohhu mistrieh,
fid-9 ta’ Frar, 1932, ghamel testmetn sigried quddiem in-Nutar Giovanni
Chapelle. Fih wera kemm kellu qalbu marbuta ma’ l-opri kollha tieghu, u
kemm ried ikun gust ma’ kulhadd. Wiehed mill-iskopijiet tieghu kien
ukoll li, wara mewtu, ma jkunx hemm tahwid. Kollox ried li jkun f’postu,
kif ghamel tul hajtu kollha.
Tul l-ahhar
xhur ta’ hajtu, Mons. De Piro kien qed jipprogetta kontinwament dwar
l-ideal ewlieni tas-Socjeta’ ta’ San Pawl. Mis-Somalja, il-Kapuccini u
l-iben spiritwali tieghu Fra Guzepp baqghu jixxenqu ghal missjunarji
ohrajn. Izda dan il-bniedem straordinarju li ried kollox ezatt, ma kienx
se jaqbad u jibghathom addocc. Kien difficli li hu jasal ghall-ghazla
ta’ dawk li kellu jibghat. Izda mbaghad, iddecieda li jkun hu nnifsu li
jwassal tnejn mill-membri tas-Socjeta’ tieghu fis-Somalja. F’Settembru
1933 kien se jitlaq. Ftit ta’ kas tal-flus li kien se johrog minn butu;
izda ma tax kas lanqas ta’ l-istrapazz li kien se jidhol ghalih.
Il-hsieb ta’
dak il-vjagg kien ilu jberren f’mohhu. Izda l-bniedem jipproponi, u Alla
jiddisponi !
17 ta’
Settembru, 1933: L-Ahhar jum ta’ xoghol u ta’ hajja.
Wasal il-jum
tal-Hadd, 17 ta’ Settembru, 1933. Is-Sorijiet Terzjarji Frangiskani ta’
l-Istitut Fra Diegu kellhom il-festa principali taghhom: dik tal-pjagi
ta’ San Frangisk ta’ Assisi. Izda, billi habtet il-Hadd u fil-parrocca
ta’ San Gejtanu kien hemm il-festa tad-Duluri, huma kienu se jaghmluha
l-ghada. Mons. De Prio kien mistieden biex jaghmel iz-zewg festi: hekk
dik tad-Duluri kif ukoll l-ohra ta’ San Frangisk t’Assisi.
Dik
il-gurnata hu ghaddieha ghand is-Sorijiet ta’ Fra Diegu. Hu hassu ahjar
mis-soltu ! Fil-ghodu qaddes fil-parrocca, u fil-ghaxija rega’ mar u
ghamel il-funzjoni u l-purcissjoni kollha. Izda waqt li kien wasal biex
jaghti l-barka sagramentali, tah hass hazin qawwi. Dak il-hin stess
haduh lejn l-Isptar Centrali tal-Furjana. Hu kien izjed mejjet milli
haj. Miet fid-9 ta’ filghaxija f’dik il-lejla stess.
Ghalkemm
indifen fic-Cimiterju ta’ l-Addolorata, it-Tlieta, 19 ta’ Settembru,
1933, wara 15-il sena, il-fdal tieghu kien trasportat fil-Knisja ta’
Sant’Agata, ir-Rabat, u tqieghed f’sargofagu fic-centru ta’ kripta li
nbniet apposta.
"Ma zammejt
mibeghda lejn hadd".
"Ma zammejt
mibeghda lejn hadd" kiteb Mons. De Piro fit-testment tieghu. Izda hu
kien ikun izjed ezatt li kieku qal: "Jien habbejt lil kulhadd".
L-opri tieghu
baqghu warajh. Fundatur ma jmut qatt. Hu jibqa’ jghix f’uliedu:
il-membri tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl. Malta wkoll thoss li
ghandha troddlu hajr ghax rat fih il-benefattur kbir taghha: kemm
fil-qasam spiritwali kif ukoll fil-qasam temporali. Izda dak ukoll li hu
ghamel biex taffa l-guh ta’ l-imsejknin jew biex gieb il-paci fost
il-bnedmin, jew meta wera fih innifsu patrijottizmu genwin, dan ghamlu
ghax Alla dawwallu hajtu, u mlielu qalbu bl-imhabba lejn ghajru. Gara
wkoll li, f’kulma ghamel, hu, mhux biss ma fittixx lilu nnifsu, izda
sahansitra nesa lilu nnifsu.
Il-lum, ahna
nafuh sewwa. Il-bijografija dokumentata li tfasslet turihulna fid-dawl
veru tieghu. Il-pubblikazzjoni tagha bl-Ingliz, fi zmien qasir, tissokta
xxandar ismu mad-dinja.
Il-Gvern
Malti wkoll fakkarhulna fis-sena 1983, f’eghluq il-50 sena mill-mewt
tieghu billi harget bolla b’disinn ta’ Esprit Barthet.
Dak li hajtu
kienet xhieda kontinwa ta’ l-imhabba lejn Alla u l-bnedmin jixraq li
jitfakkar ta’ sikwit f’din id-dinja msejkna ta’ zmienna fejn il-vjolenza
donnha webbset il-qalb tal-bnedmin; fejn il-giri wara l-pjaciri donnu
nessiena fir-rebh tal-niedem fuqu nnifsu; fejn il-gid jissogra li ma
jhalliniex nifhmu kemm hu kbir il-faqar ta’ tant bnedmin.
Jixraq,
ghalhekk, li naghlqu dawn il-ftit riflessjonijiet b’silta mit-testment
ta’ Mons. De Piro. Dawn juruna li, mhux biss habb lil kull bniedem, izda
wkoll li, fl-umilta’ tieghu ma kienx jimmgina li ghamel xi haga
specjali. Huma l-kelmiet tal-bniedem umli li jaf li Alla jwieznu
kontinwament tul hajtu biex ma jiggarrafx, u jittama dejjem li Alla
jghinu biex ma jaghmilx xi hsara lil xi persuna bla ma lanqas biss
intebah.
Dawn huma
l-kelmiet ta’ Mons. Guzeppi De Piro : "Jiena irrid nitlob mahfra ‘l dawk
kollha li setghu forsi joffendu ruhhom b’xi eghmil tieghi. Izda, jekk
saret xi offiza, nitlob lil min intlaqat biex jifhem li din kienet
minhabba d-debbolezza tieghi bhal bniedem ghax zgur li f’qalbi ma
zammejt mibeghda lejn hadd".
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon
It-Tnejn, 30 ta'
Settembru, 1991.
Alexander Bonnici o.f.m.
conv.
Pg. 11.
L-Opra ta' benefattur kbir
li kkonsagra hajtu ghal kulmin kien fil-bzonn.
F'gheluq it-58 sena
mill-mewt ta' Mons Guzeppi De Piro.
Nistghu
niktbu dwar De Piro bhala fundatur tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San
Pawl. Nistghu nfakkru x’ghamel ghall-missjonijiet u ghad-djocesi ta’
Malta. Imma ngibu fit quddiem mohhna dawk li hu ghamel ghat-tfal subien
u bniet u ghal xbejbiet li kienu fil-bzonn. Hu kien il-bniedem li hadem
bla ma ta’ fil-ghajn. Beda opri godda jew sahhah dawk li kienu jeziztu.
Missier
L-Iltiema Bniet ta’ Fra Diegu.
Sa minn qabel
ma beda s-Socjeta’ Missjarja ta’ San Pawl, De Piro kien intafa’ biex
jahdem fost l-ilotiema. L-opra ta’ zghozitu hi dak li bdiet fost
l-iltiema bniet fid-Dar San Frangisk t’Assisi, fil-Hamrun. Hi maghrufa
bhal Dar Fra Diegu, Fratell tal-Frangiskani maghrufin bhal Ta’ Giezu,
ghaliex twaqqfet minn dan il-Fratell.
Meta,
mis-sena 1907, il-Frangiskani Minuri ma baqghux izommu l-post taht
id-direzzjoni taghom, l-Arcisqof Pietru Pace baghat lil Dun Guzepp De
Piro bhala Direttur. Il-hidma fost it-tfal kienet sa mi8ll-bidunett
f’idejn is-Sorijiet Terezjani Frangiskani maghrufin izjed tard bhal
tal-Qalb ta’ Gesu’.
Minn dak
iz-zmien, l-istess sorijiet sabu f’Dun Guzepp De Piro bhal missier gdid.
Il-fundatur taghhom Dun Guzepp Diacono kien telaqhom, u kif gie li
starrulu huma stess, lil De Piro kienu jarawh daqs fundatur.
F’din id-dar
Fra Diegu u fl-ohrajn kollha, omm il-Monsinjur, Ursola De Piro, saret
bhal kollaboratrici ta’ binha biex tghin f’opri ta’ karita’ halli
tferrah lil dawk it-tfal. De Piro sar ukoll tallab ghall-foqra fdati
f’idejh. Hu qatt ma kellu flus bizzejjed. Ommu kienet issejjahlu
"il-fqir tieghi", u glieli kienet tghid lil binha se jfaqqarha.
Mons De Piro
ma kellux hajja twila. Ghalhekk, kien f’din l-opra biss li hu ccelebra
eghluq il-25 sena tal-hidma tieghu. Dan kien fis-sena 1932.
F’Santa
Venera, iz-Zejtun u Birkirkara.
Sa mis-sena
1913, Mons. De Piro kien id-Direttur Spiritwali ta’ xbejba qaddisa. Din
kienet Marija Guzeppina Curmi xbejba li kienet qed tigbor ohrajn maghha
biex taghmel il-gid fost l-iltiema.
Mons. De Piro
taha kull ghajnuna sakemm fethet l-ewwel dar fiz-Zejtun. Imma
d-diffikultajiet taghha kienu kbar wisq. Hi u x-xbejbiet shabha baqghu
lajci. Il-Knisja kienet ghadha ma approvathomx bhala Kongregazzjoni.
Madanakollu, f’ghajnejn De Piro, huma dehru bhal xbejbiet li qed jaghmlu
opra kbira u ghalhekk, ghenhom hafna.
Skond
ix-xewqa tal-fundatrici, u r-rieda ta’ l-Arcisqof fis-sena 1921 De Piro
ha f’idejh id-direzzjoni ta’ l-Istitut taz-Zejtun li tqieghed taht
il-harsien ta’ Gesu Nazzarenu. Hemm, huma bdew jigbru t-tfal bniet.
Imma, imbaghad, meta ha f’idejh id-Dar ta’ San Guzepp f’Santa Venera, De
Piro kellu progett iehor.
Hu ried
orfanatrofju ghac-ckejknin subien ta’ anqas minn tliet snin. L-irgiel ma
jinqalghux ghat-tfal ta’ dik l-eta’. Ghalhekk, hu sejjah lix-xbejtbiet
ta’ Gesu’ Nazzarenu, li kulhadd kien qed isejhilhom ‘sorijiet’, ghalkemm
ma kinux.
Mons De Piro
haseb fihom ukoll meta l-Arcisqof Caruana, fis-sena 1927, tah Istitut
iehor f’idejh. Dan kien l-Istitut San Frangisk ta’ Paola, Birkirkara.
F’idejn Guzeppina Psaila ruh twajba (il-mara li bdietu), dak l-istitut
ma kellux futur.
Ghalhekk,
mis-sena 1930, Mons. De Piro beda jithabat biex l-Istitut ighaddi
f’idejn ix-xbejbiet ta’ Gesu’ Nazzarenu. F’dak l-Istitut kienu qed
jingabru t-tfal bniet iltiema. De Piro ma kkonkludiex kollox tul
il-hajja tieghu. Imma s-sorijiet ta’ Gesu’ Nazzarenu hadu dak l-Istitut
fis-sena 1938 ftit snin wara l-mewt tal-Monsinjur.
Tul l-ahhar
snin ta’ hajtu, De Piro ghamel hiltu kollha biex Marija Guzeppina Curmi
u x-xbejbiet li kienu maghha jirbhu d-diffikultajiet taghhom. Ghalkemm
sehhilhom jibnu l-Istitut kbir ta’ Gesu’ Nazzarenu li hemm sal-lum
fiz-Zejtun, il-Knisja ma riditx tapprova Kongregazzjoni gdida. Huma
baqghu hekk sal-mewt tal-fundatrici fis-27 ta’ Dicembru 1931.
Imma dak li
ghamel ghalihom Mons. De Piro, wara l-mewt tal-fundatrici, wera kemm hu
jisthoqqlu li jitqies daqs li kieku kien il-fundatur taghhom.
Bi ftehim
max-xbejbiet ma’ l-Arcisqof Caruana, u ma’ l-Awtoritajiet Rumani,
ix-xbejbiet hadu d-decizjoni li l-ideal taghhom ikun missjunarju
fil-veru sens tal-kelma.
B’dak l-ideal
li jaqtaghhom minn Malta, il-Kongregazzjoni tar-Religjuzi ma sabitx
diffikulta’ biex tapprova ‘l dik il-Kongregazzjoni. Dan b’xorti hazina
wasal zmien qasir wara l-mewt ta’ Mons. De Piro ghaliex id-digriet ta’
l-approvazzjoni hareg fis-6 ta’ April, 1934.
Laboratorju
ghal Xbejbiet bla Xoghol.
Hsieb li
jinkwetah kien irredden ta’ sikwit f’mohh Mons. De Piro. X’sejjer jigri
minn dawk ix-xbejbiet li l-Knisja, bil-ghajnuna tas-Sorijiet, trabbihom
b’tant ghozza fl-Istituti taghha ?
Hafna minnhom
kienu bla familja, u ghalhekk hajjithom kienet sejra tiddependi
mix-xoghol ta’ idejhom. Dak li wasal f’widnejh dwar x’uhud minnhom kien
qieghed inikktu bla tarf. Kien hemm min intafa’ fil-hwienet maghrufin
tal-belt.
Mons. De Piro
kien qieghed ipprogetta wahda mill-opri l-izjed kbar ta’ hajtu imma
wkoll mill-izjed difficli. Hu ried iwaqqaf Laboratorju ghax-xebbiet bla
xoghol. Kien hemm bzonn li l-post ikun il-Belt Valletta.
Is-sena 1927
kienet dik li fiha nkitbu ittri lill-Gvern ghal dan il-ghan. It-tahbit
kien mal-Ministeri tat-Tezor u ta’ l-Edukazzjoni. Fis-sena 1928, kamra
nstabet fi Triq San Duminku, imma ma damitx ma nbidlet ma’ ohra f’101
Triq San Kristofru.
Dan
il-benefattur kbir ma damx ma ntebah li l-problema ma kenitx biex jibda,
imma biex ikompli. Hafna stghagbu kif dahal ghal bicca xoghol bhal dik.
Hu, fost
l-ohrajn, kiteb: Huma jkunu jehtiegu li jisibu ‘l xi hadd espert izjed
minnhom sabiex ighinhom jaghmlu l-ewwel passi fl-arja libera ta’ din
id-dinja msejkna.
De Piro
organizza xi kuncert ghall-bzonnijiet tal-Laboratrorju. Hu u certa
Marija Assunta Borg, mara mizzewga mifruda minn zewgha, bdew jahdmu biex
isibu x-xoghol ghal dawk ix-xbejbiet. Borg offriet gidha u l-hidma
taghha.
Bejn l-1928 u
1931, il-laboratorju mexa mhux hazin. Imma, imbaghad, kien hemm nuqqas
ta’ ftehim bejn De Piro u Borg. Lil Borg tawha pariri li ma kinux jaqblu
mal-fehmiet ta’ Mons. De Piro.
De Piro u
Borg ghamlu ftehim legali biex inhallu minn kull rabta lejn xulxin dwar
dak il-laboratorju. Il-laboratorju, fil-fatt, kellu jaghlaq.
Il-Monsinjur kellu progetti ohrjan dwaru.
F’mohhu, hu
kellu s-Sorijiet ta’ Gesu’ Nazzarenu. Xi tentattivi dwar dan saru, u De
Piro nizzlilhom dan l-appostolat bhala parti mill-hidma taghhom f’Malta.
Imma l-hajja ta’ Mons. De Piro ma kenitx twila bizzejjed biex dan
il-laboratroju tal-Qalb ta’ Gesu’ jerga’ jqum fuq riglejh bi struttura
gdida.
Il-hsieb ta’
Mons. De Piro kien ukoll li jibni xi blokk bini fin-nahiet ta’ Santa
Venera ghar-romol u x-xjuh. Imma lanqas ghal dan ma kien hemm zmien
bizzejjed, ghalkemm il-progetti kienu diga’ tfasslu b’mod konkret.
Il-lum, qed
jinstemghu x-xhieda li kienu jafu personalment lil Mons. De Piro ghaliex
infethet il-kawza li nittamaw li narawha maghluqa bid-dikjarazzjoni
ufficjali min-naha tal-Knisja li hu kien qaddis.
Jiena, li
studjajt hajtu fil-fond, m’ghandi l-ebda dubju dwar il-qdusija tieghu.
Imma l-Knisja tezamina bir-reqqa kollha l-hajja ta’ dawk li kienu
x-xhieda ta’ Kristu fost il-bnedmin.
Il-kitba
dokumentata ta’ hajtu turina kemm ilkoll kemm ahna ghandna ghaliex
ikollna venerazzjoni lejn Mons. De Piro. Hu habb ‘l Alla tassew, u sabu
kontinwament f’dawk li kienu fil-bzonn.
_________________________________________________________________________
Lehen is-Sewwa
Is-Sibt, 9 ta’ Jannar,
1993
Dun Mario Zammit
Satariano, M.S.S.P.
Pg. 7.
F’gheluq is-60
sena minn mewtu. (1)
- 1993
Il-Qaddej ta’
Alla Guzeppi De Piro.
F’zghoritu u
zghozitu.
Mons. Guzeppi
De Piro twieled l-Imdina, fit-2 ta’ Novembru 1877, min-nobbli Alessandro
dei Marchesi De Piro u Ursola Agius Caruana. Kien is-seba’ tifel
f’familja ta’ disgha. Gie mghammed l-ghada, 3 ta’ Novembru, fil-Katidral
ta’ l-Imdina.
L-ewwel
edukazzjoni hadha fid-dar fejn twieled. Ghall-iskola sekondarja kien
imur il-Liceo tal-Belt. F’dan iz-zmien Guzeppi kkoltiva fih it-talenti
tal-pittura wkoll. Bosta mid-disinji tieghu ghadhom merfughin b’ghozza
fl-Arkivju tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl.
Fis-sena
1894, iz-zaghzugh De Piro dahal l-Universita’ ta’ Malta, fil-Fakulta’
ta’ l-Arti u x-Xjenza. Hemm dam tliet snin ghax fl-1897, hu qabad
l-istudja ghal avukat. Hawn ta’ min jghid li f’dan l-istess perijodu,
ezattament bejn l-1892 u l-1896, Guzeppi ngagga suldat fir-Royal
Malta Militia.
Guzeppi De
Piro minn dejjm wera li hu kien bniedem ta’ l-affari tieghu pero’ qatt
ma indika fil-pubbliku li hu seta’ kellu xi hajra ghas-sacerdozju.
Ir-realta’, izda kienet li hu kellu din ix-xewqa fih. Fil-fatt fit-8 ta’
Mejju 1898, hu ha d-decizjoni tieghu, proprju waqt li kien qed jaghmel
is-Supplika tal-Madonna ta’ Pompej fil-Knisja tal-Gizwiti, il-Belt
flimkien mal-professuri u shabu universitarji. Meta mar id-dar hu fetah
qalbu ma ommu. Ftit xhur wara, ezattament f’Lulju ta’ l-istess sena, hu
telaq lejn Ruma biex jibda l-istudji sacerdotali fl-Universtia’
Gregorjana.
Min-naha
tieghu kien hemm il-hsieb li jaghmel kors twil li jwasslu
ghall-ispecjalizazzjoni fil-Ligi Kanonika. Pero’ gara li l-kjeriku De
Piro marad u kellu jqassar il-kors mahsub. Konsegwenza ta’ hekk hu
qaddes fil-15 ta’ Marzu 1902, erba’ snin biss wara li kien beda
l-Filosofija.
Sacerdot
Moghti ghas-Servizz tad-Djocesi.
Wara li lesta
l-istudju fundamentali hu ma rritornax Malta biex jibqa’. Malajr mar
l-Isvizzera ghal sena u nofs ta’ kura li ghenitu jiehu sahhtu wara marda
iebsa. Kien wara dan iz-zmien lu rega’ lura lejn pajjizu. Meta wasal hu
mar fir-rahal tal-Qrendi fejn il-familja tieghu kellha wahda mid-djar
taghha. Hemmhekk ghamel kwazi tliet snin. Suppost mar hemm biex ikompli
jiehu sahhtu pero’ s-soghba li wrew il-Qrendin meta gie biex jitlaq
kienet prova bizzejjed biex wiehed jikkonkludi li Dun Guzepp De Piro
altru li ma qaghadx lura milli jghin fil-pastorali ta’ dik il-parrocca.
Huwa kien qisu l-vici parroku hemmhekk; dejjem iqaddes, iqarben, iqarar
u jaghti l-ghjnuna l-ohra mehtiega. Barra minn hekk, izda huwa kien ha
hsieb li jibda jaghmel laqghat ta’ formazzjoni kontinwa ghas-sacerdoti
zghazagh ta’ l-irhula qrib il-Qrendi.
Mis-sena 1907 hafna
ufficcji nghataw lis-sacerdot zghazugh De Piro. Intghazel bhala direttur
ta’ diversi Istituti tal-Karita’:
Fl-1907 : Fra Diegu -
il-Hamrun ;
Fl-1922 : San Guzepp -
il-Hamrun ;
Fl-istess sena : Gesu’
Nazzarenu - fiz-Zejtun ;
Fl-1925 : San Guzepp -
Ghawdex ;
Fl-istess sena : Dar
ghac-ckejknin - Santa Venera ;
Fl-1927 : San Frangisk ta’
Pawla - f’B’Kara.
U ta’ min
jghdi lu hu baqa’ jiehu hsieb dawn l-istess Istituti sa mewtu.
Fl-istess hin
li hu kien qed iwettaq din il-hidma hekk kbira u ta’ fejda ghal
pajjizna, hu lahaq Monsinjur tal-katidral u Dekan ta’ l-istess Kapitlu.
Ghal tliet snin kien segretarju ta’ l-Arcisqof Mawru Caruana.
Fis-sentejn ta’ wara, hu kien Rettur tas-Seminarju Magguri u ghamel xi
xhur flok il-kappillan tal-Gudja.
Missier
l-iltiema u l-fqar.
Meta wiehed
jghodd in-numru ta’ l-Istituti taht il-kura tieghu wiehed isib li Mons.
De Piro kien direttur ta’ sitt Istituti tal-Karita’, li l-Knisja kellha
f’Malta u Ghawdex, principalment ghat-tfal iltiema. Imma hawn tajjeb
nghdiu li d-direttur f’dawn l-istituti ma kienx ikollu biss
l-amministrazzjonit tal-post. Ghalkemm din ga kienet tfisser hagna ghax
kien ikun facli li f’dawn il-postijiet wiehed kien isib anke aktar minn
mitt tifel jew tifla, aktarx kien irid ikun ukoll id-direttur li jhabbel
mohhu biex jara minn fejn igib il-mehtieg ghall-hajja: ikel, ilbies,
lokal dicenti fejn joqghodu, taghlim, rikreazzjoni u preparazzjoni
ghall-futur. Almenu Mons. De Piro kien ihabrek bis-shih ghal dan… anke
bil-gid personali tieghu. Izda l-karita’ tal-Qaddej ta’ Alla ma kenitx
tinghax biss bejn il-hitan ta’ l-Istituti. Tant kien qrib tat-tfal u
taz-zghazagh afdati f’idejh li kien ikun jaf anke l-familji taghhom u
f’liema sitwazzjoni kienu jkunu dawn. Mhux darba u tnejn lihu ghen lil
dawn billi dahhal idejh fil-but u ghenhom immedjatament. Gieli habrek
biex sab xoghol ghall-missier li kien ikun qieghed. Jew rega’ gab
il-paci f’familji li kienu jkunu fl-inkwiet.
Anke aktar
‘il boghod minn hekk kien imur fil-karita’ tieghu. Min jaf kemm kien
ikun jivvjagga u kien jinduna li xi nies ma kienx ikollhom biex ihallsu
t-ramm jew tal-linja; kien ihallsilhom hu. Fl-Istituti ta’ San Guzepp u
Fra Diegu kien ikun hemm litteralment
queue ta’ nies jistennew il-hniena tal-Monsinjur. Bir-ragun li meta
kienet tinduna li kien ikun sejjer ghandha ommu kienet thobb tghid: "Gej
il-fqir tieghi."
Iben li habb
lil Pajjizu.
Nistghu nghidu li
l-atrijottizmu ta’ Mons. De Piro jinqasam f’erba mumenti principali:
kien membru ta’
l-Assemblea Nazzjonali ghat-tfisil tal-Kostituzzjoni ta’ l-1921 ;
ta sehmu biex jitwitta
l-inkwiet gravi tas-Sette Giugno, 1919 ;
medjatur bejn il-Knisja u
Lord Strickland ;
senatur fit-Tielet
Parlament Malti (1932 - 1933)
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 16
ta’ Jannar, 1993
Dun Mario
Zammit Satariano, M.S.S.P
Pg. 6.
F’gheluq
is-60 sena mill-mewt ta’ Mons. De Piro. (2)
Fundatur
tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl.
Ga huma
hafna l-hidmiet li ssemmew, pero’ zgur li l-opra ewlenija ta’ Mons. De
Piro kienet is-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl. Sa minn qabel ma gie
kkonsagrat sacerdot, Guzeppi De Piro kellu rabta specjali ma’ l-Istitut
ta’ San Guzepp, f’Santa Venera. Fil-fatt, fid-Djarju tieghu he kiteb
hekk: "Inhoss gewwa fija xi haga li tghidli li Alla, minn dan l-Istitut,
irid jifforma f’Malta socjeta’ ta’ sacerdoti taht il-harsien ta’ San
Pawl. Meta opra bhal din tasa biex hawn Malta tkun fuq riglejha sewwa,
hi tkun tista’ tinfirex f’artijiet ohrajn ukoll".
Dun Guzepp
De Piro fl-1909 fetah qalbu mal-Vizitatur Apostoliku Pietru La Fontaine.
Dan il-futur Patrijarka ta’ Venezja ghen u baqa’ jghin lil De Piro
kontinwament.
Bil-mod
il-mod il-bidu wasal ghax fit-12 ta’ Gunju 1910, id-Dar Ckejkna ta’ San
Pawl fl-Imdina tbierket mill-Arcisqof M. Caruana u fit-30 ta’ l-istess
xahar dahlu l-ewwel zewg membri, Gwanni Vella ghal sacerdot u Guzeppi
Caruana ghal lay-brother.
Is-Socjeta’
Ckejkna, mill-bidunet tqieghdet taht il-harsien ta’ San Pawl. Dan
il-qaddis ma ntghazilx biss ghaliex is-Socjeta’ kienet wahda Maltija,
imma fuq kollox minhabba l-ideal missjunarju taghha. Bhall-Appostlu
tal-Gnus is-Socjeta’ kellha taghmel hilitha biex tinfirex f’artijiet
ohra.
Dan l-ghan
missjunarju beda jintlahaq fi zmien il-Fundatur innifsu. Fil-fatt
Fratell Guzeppi Caruana li ga semmejna bhala wiehed mill-ewwel zewg
membri, telaq lejn l-Etjopja fil-21 ta’ Gunju 1927.
Mill-ewwel
dar fl-Imdina l-membri tas-Socjeta’ ta’ De Piro ghaddew ghat-tieni u
t-tielet dar, dejjm fil-Blet il-qadima. Kien wara dan, u ezattament
fit-3 ta’ Ottubru 1932 li l-Arcisqof Caruana bierek l-ewwel gebla
tad-Dar Centrali tas-Socjeta’ maghrufa bhala Sant’Agata. Meta f’inqas
minn sena marru fiha, il-membri kienu qeghdin jiehdu hsieb it-tfal
subien ta’ l-Istituti ta’ San Guzepp tal-Hamrun u t’Ghajnsielem u wkoll
kellhom taht idjehom l-Oratorju ta’ B’Kara, centru ghat-taghlim
tad-duttrina u ghall-edukazzjoni taz-zghazagh.
Il-Qdusija
ta’ Mons. De Piro.
Certament li
din il-hidma kollha gabet lil Mons. De Piro f’kuntatt ma’ bosta nies.
Zgur li kollha kellhom esperjenzi differenti tieghu, dejjem skond
ic-cirkustanza li fiha ltaqghu mieghu. Izda hu daqshekk iehor cert
il-fatt li kollha kellhom kelma wahda ghalih. "Kien il-bniedem ta’
Alla." Ghalkemm hu ilu mejjet kwazi sittin sena, hafna huma dawk li
ghadhom igorru f’mohhom u f’qalbhom it-tifkira ghaziza tieghu. U ma’
dawn il-fama tieghu bhala l-bniedem ta’ Alla ghadha hajja sew. Ukoll,
illum ghadek issib nies li meta jiftakru jew jisimghu bih johorgu
bl-espressjoni, "Dak kien bniedem qaddis!"
Ma setghux
allura l-membri tas-Socjeta’ ta’ San Pawl ma jaghtux kaz tal-qdusija
tal-fundatur taghhom. Fil-fatt fil-Kapitlu Generali ta’ l-1982,
il-membri prezenti qablu unanimament li s-Socjeta’ kellha titlob
lill-Eccellenza Tieghu Monsinjur Arcisqof Guzeppi Mercieca l-pemessi
mehtiega biex tinbeda l-Kawza ta’ Kanonizzazzjoni ta’ dan il-Qaddej ta’
Alla. Dan sar, u wara l-proceduri mehtiega l-Kawza nbdiet fis-7 ta’
Ottubru 1988. Sa dan it-tant quddiem Tribunal imwaqqaf apposta nstemghu
sebgha u sittin persuna li taw xhieda ta’ utilita’ kbira. Barra minnhekk
qed isir studju kontinwu fuq id-dokumenti li jew kienu miktubin
direttament mill-Qaddej ta’ Alla jew kellhom xi konnessjoni mieghu.
Il-fidi
kbira tieghu f’Alla, it-tama shiha fil-Hallieq u l-imhabba
inkundizzjonata tieghu lejn Alla u lejn il-proxxmu jinkarnaw il-hin
kollu fil-virtujiet morali li hu ghex.
Id-dawl mhux
maghmlu biex jinheba. Lanqas il-belt li qieghda fuq gholja m’hi maghmula
biex ma tidhirx. Bniedem bhal Mons. De Piro mhux ta’ min ihallih mistur.
Waqt li hu ga maghruf minn hafna xieraq li wiehed ikompli jipprezentah
quddiem kulhadd. Fl-okkazjoni tas-sittin sena mill-mewt tieghu,
l-Istitut religjuz li hareg minnu, is-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl,
behsiebhu jippubblika diversi kitbiet fuq il-mezzi tax-xandir. A parti
dan fuq dan il-gurnal ser jidher darba fix-xahar ritratt tal-Qaddej ta’
Alla akkumpanjat minn messagg li hu halla. Jalla dan il-kliem jghinna
nkunu nsara dejjem aktar impenjati.
Tmiem.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 10
ta’ Lulju, 1993
Dun Tony
Sciberras, M.S.S.P.
Pg 10.
30 ta’
Gunju, 1933
Tberik u
ftuh ta’ Dar Sant’Agata, Rabat.
Fl-1922
Mons. Guzeppi De Piro hareg ghall-ewwel darba l-"San Pawl: Almanakk
tal-Istitut tal-Missjoni". Dak ta’ l-1934 ma hargux De Piro ghax dan
miet fis-17 ta’ Settembru, 1033. Imma gie ppubbblikat xorta ghax hadu
hsiebu l-membri tas-Socjeta’ tieghu. F’dik is-sena hemm tliet pani li
fihm rakkont ta’ avveniment storiku: IT-BERIK U L-FTUH TA’ DAR
SANT’AGATA, MILL-ARCISQOF TA’ MALTA MONS. MAWRU CARUANA. Billi fit-30
ta’ Gunju l ghadda gie ccelebrat is-sittin anniversarju ta’ dan il-jum
tant ghaziz ghall-M.S.S.P., hawnhekk ahna se ngibu dan l-artiklu kwazi
kelma b’kelma. Inzidu biss xi nota li ticcara dak li jkun jinghad.
Fil-harga
ta’ l-Almankk tas-sena li ghaddiet (1933) il-Kumpanija ta’ San Pawl
kienet ferhana li tista titkellem mal-benefatturi u mal-hbieb taghha fuq
it-tqieghid ta’ l-Ewwel Gebla tad-Dar Missjunarja ghall-istudenti u
novizzi. Ghal din l-okkazjoni kienet saret festa gustuza u devota hafna.
Il-mibki Fundatur taghna kien ferah mhux ftit meta ra li kienet ser tigi
mitmuma x-xeqa kbir ali kellu minn zmien twil li jara mibni dan il-post.
Nisthajlu li
sejrin tistaghgbu xi ftit meta f’dana l-Almanakk taqraw fuq it-tberik
ta’ din id-Dar, meta bilkemm ghadhom ghaddew disa’ xhur mill-funzjoni li
semmejna fuq. Imma Alla l-imibierek donnu ghogbu jhallas is-sabar ta’
tant snin.
Il-gurnata
maghzula ghat-tberik ta’ din id-Dar Gdida tal-Missjoni kienet dik li
fiha l-Knisja ticcelebra l-martirju ta’ San Pawl, it-30 ta’ Gunju, Kien
xieraq tassew li funzjoni bhal din issir f’dik il-gurnata, allura meta
dan l-Istittut tal-missjoni jistqarr bhala Parun specjali tieghu lil dan
l-Appostlu kbir, mudell tal-missjunarji.
Hassejna
f’qalbna xi haga misterjuza.
Il-funzjoni
saret filghodu u bdiet bil-quddies ta’ l-Isqof. Fis-6.30 a.m.
il-missjunarji kollha sabu ruhhom migburin fil-knisja ta’ Sant’Agata
fir-Rabat, li maghha tinsab mghaqqda d-Dar il-Gdida. Kwarta wara kienu
lkoll fil-bidu tal-passagg li jiehu mit-triq ghall-Knisja, jistennew
l-Isqof Dom Mawru Caruana. Dan wasal fis-7.00 a.m. Is-Superjur (Mons. De
Piro) resaq ibuslu idejh u min hemm kulhadd bi processjone beda riesaq
lejn il-Knisja fejn kienu jinsabu ga migburin il-benefatturi, il-hbieb u
l-ammiraturi ta’ l-Opra taghna.
Kif l-Isqof
spicca mill-Vizta (lil Gesu Sagramentat) beda jilbes ghall-quddiesa
assistit mis-Superjur u minn zewg sacerdoti tal-Kumpanija. Il-quddiesa
ta’ l-Isqof kienet tassew devota. Il-qalb taghna f’dik is-siegha hasset
xi haga misterjuza li ma setghetx tfissirha. Il-qedem tal-knisja ta’
Sant’Agata li wara tant zmien kellha tara mghaqqda maghha Dar
tar-religjuzi missjunarji, u l-ilbiex li kellu fuqu l-Isqof gaghluna
nhossu din ix-xi haga li ma titfissirx. Sthajjilna qeghdin fiz-zmien
tal-Patrijarki kbar ta’ l-Ordinijiet monakali li mdawrin b’uliedhom
kienu jidhlu ghall-ewwel darba f’xi monasteru taghhom.
Meta spiccat
il-quddiesa l-Isqof bierek kurcifiss kbir li kellu jiddendel dak inhar
stess fil-kuritur ta’ isfel tal-Kunvent. Wara t-tberik il-kurcifiss
tqieghed fl-art fuq zewg imhadded u kulhadd resaq ghall-adorazzjoni
tieghu, kif isir fil-Gimgha l-Kbira. Hekk kif spiccat l-Adorazzjoni
bdiet il-purcissjoni minn gol-Knisja ghall-Kunvent il-gdid. Id-dahla
kienet majestuza u trid jew ma tridx kont thoss qalbek ticcaqlaq meta
tara l-Isqof liebes bl-ilbies pontifikali riesaq bis-solennita’ kollha
li trid il-Knisja, lejn il-Kunvent jitlob il-hniena ta’ Alla billi jghid
il-Kyrie Eleison.
Meta
l-purcissjoni dahlet fil-Kunvent, l-Isqof intona l-Asperges u
bierek id-Dar. Wara din l-ewwel benedizzjoni, fost il-kant tas-Salm
Miserere, il-purcissjoni ghaddiet ghall-kuritur ta’ fuq. Hawn
l-Isqof bierek il-kmamar tal-missjunarji u l-bibljoteka. Minn hemm
il-purcissjoni marret ghall-kuritur ta’ isfel, fil-parlatorju. Hawn gie
mwahhal il-kurcifiss li semmejna. Minn hemm l-Isqof resaq biex bierek
ir-refitorju, id-dispensa u l-laboratorju. Wara li spicca, mal-hajt
tal-pilastru li jpoggi fuq l-ewwel gebla, gie mqieghed ukoll mill-Isqof
stess, midaljun tar-ram li s-Superjur kieng ab mieghu minn Ruma. Dan
il-midaljun jirraprezenta l-popli tad-dinja li qeghdin jaduraw is-Salib
ta’ Kristu, tifkira ta’ l-Anno Santo. Malli l-Isqof pogga dan
il-midaljun gol-hajt, is-Superjur kien pront dendel tahtu inkwatru zghir
b’din l-iskrizzjoni:
Mawru Caruana
Arcisqof, Isqof tal-Maltin
Din id-Dar Gdida
B’Rit Solenni Bierek
Fil-Gurnata Tant Ghaziza
Li Fiha Ha l-Martirju
Pawlu l-Appostlu.
U dan il-Midaljun
Hu Pogga b’Idejh.
Wara dan,
l-Isqof intona t-Te Deum u fost il-kant imheggeg ta’ hajr ‘l
Alla, rega’ lura procesjonalment lejn il-knisja kif kien gie. Hemmhekk,
bl-antifona ta’ San Pawl, giet fit-tmiem taghha din ic-cerimonja li
ferrhet il-qalb ta’ kulhadd. Illum ga jinsabu hemm migbura l-missjunarji
u qeghdin kuntenti hafna bid-dar li Alla ghogbu jibaghtilhom.
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon
Taghna
Il-Gimgha,
16 ta’ Lulju, 1993
.........................
Pg. 22
Anniversarju
Dar
Sant’Agata: 60 sena hajja.
Fit-30 ta’
Gunju li ghadda, il-membri tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl fakkru
l-Jum meta l-Fundatur taghhom, il-Qaddej ta’ Alla, Guzeppi De Piro, ta
bidu ghas-Socjeta’. Imma din il-gurnata tfakkarhom ukoll fit-tberik u
l-ftuh ufficcjali tad-Dar principali taghhom, Sant’Agata (30 ta’ Gunju
1933). Kien l-Arcisqof Mawru Caruana nnifsu li ried li ssir din
ic-cerimonja.
Disa’ xhur
qabel dan l-ahhar avveniment, u ezattament fit-3 ta’ Ottubru 1932,
Monsinjur De Piro organizza cerimonja ohra, dik tat-tberik ta’ l-ewwel
gebla ta’ Dar Sant’Agata. Anki f’din, kien ippresieda l-isqof Caruana.
F’din l-okkazzjoni, il-Qaddej ta’ Alla, ghamel diskors li fih fost
affarijiet ohra pprezenta l-iskop ewlieni tad-Dar. Ingibu hawnhekk
fil-qosor kliem il-fundatur.
‘Jekk
il-Mulej ma jibnix id-dar ghalxejn jithabtu l-bennejja’. Dan il-kliem
inissel fina fiducja totali, minghajr ebda riserva fl-ghajnuna ta’ Alla.
Anzi ahjar nghidu li dawn il-kelmiet jaghtuna fidi qawwija fl-ewwel
caqliqa ta’ l-Agent Principali. Dawn huma kelmiet li ga gew maghzula u
mqieghda fil-bidu tar-Regoli li jmexxu l-Istitut Missjunarju gdid,
Istitut li kull ma jmur qieghed dejjem aktar jizdied u jipprospera.
Proprju minhabba f’hekk, kliem bhal dan ghandu jkun imfakkar illum.
Hu, infatti
maghruf minn kulhadd, li l-opri ta’ Alla, u mhux taghna, igibu bhal
sinjal u zina taghhom il-kontrarjeta’. Fl-Opra li ghandna quddiemna u
f’idejna, tant kien hemm kontrarjetajiet wahda wara l-ohra, ghat-tul ta’
forsi 14-il sena, li kellhom ighejju lil kull bniedem. Izda ghax kien
Alla li medd idu ghall-Opra , lis-servi tieghu qatt ma naqashom l-almu.
Anzi, l-Ispirtu ta’ Alla li kien dejjem jissieheb mal-kontrarjeta’ bhala
ziffa soda u helwa, kien jonfoh fil-qala ta’ l-imsejkna dghajsa taghna,
imhabbta mill-mewg...
Dan il-bini
ghandu jilqa’ fih lil dawk li b’qalb kbira kif jixraq lis-snin
taz-zghozija, laqghu l-istedina li semghu mill-gholi biex jinxtehtu,
bil-hidma taghhom kollha, ghat-tixrid tas-Saltna ta’ Kristu fl-art. Iva:
Hawn jigu dawn iz-zghazagh imhejjija biex ikunu jistghu jobdo
ghall-kmand ta’ Sid il-hsad: "Morru ghallmu lill-gnus kollha, ippridkaw
il-Vangelu lil kull mahluq".
Ahna malajr
inhossu gewwa fina sentiment ta’ umiljazzjoni u konfuzjoni malli naqbdu
nahsbu fuq il-kobor tal-bzonn u l-ftit li l-Opra taghna, li ghadha
fil-bidu, tista’ toffri. 1700 miljun huma llum l-abitanti tad-dinja.
Minn dawn, 1,000 miljun, jigifieri wisq aktar min-nofs, ghadhom ma jafu
xejn fuq il-Feddej taghna.
Ahna,
minhabba l-hidma ta’ Pawlu minn Tarsu, ilna elfejn sena li smajna
bl-isem ta’ Gesu’ imma l-ohrajn ghadhom qatt ma semghu bih. Ghalhekk
hadd ma jistaghgeb jekk ahna nsibu ruhna f’konfuzjoni meta nqabblu ghadd
hekk kbir man-numru ckejken tal-merhla taghna, li ghaliha bdejna nhejju
llum dan il-bini.
Izda, biex
nghidu s-sewwa, min-naha l-wahda ghandna l-grajja evangelika tal-habba
ta’ l-armla li tqawwilna qalbna. Mill-banda l-ohra ahna nixhtu l-harsa
taghna ‘l fuq u fih, li hu l-Missier l-aktar mahbub, inqieghdu t-tama
taghna kollha, ghaliex meta hu Alla li qieghed jibni ma jahdmux ghalxejn
dawk li qeghdin itellghu l-hitan.
Farag iehor
insibuh fil-hsieb mimli bis-sewwa, li l-qawwa ta’ Alla, li mix-xejn
ghamlet kollox, u s-setgha ta’ Alla Bneidem, li b’hames hobziet xebba’
eluf ta’ nies, ma jitbiddlu qatt u ghadhom dejjem hemm.
‘Eccellenza
Reverendissima’ jkolli l-htija ta’ nuqqas gravi jekk ma nihux
l-okkazjoni biex inroddlok hajr ghall-ghajnuna kollha li inti ghogbok
taghti lill-Opra ckejkna taghna, mindu dehret fostna sal-lum.
Ma
jiddispjaciniex, ghalhekk li ahna niftakru fl-istat taghna ta’
l-imghoddi, bla forma, fost tant nuqqasijiet u difetti.
Ghajnuna ta’
Missier.
Il-hidma
taghna mcaqalqa u mmexxija mill-Providenza sabe dejjem fl-Eccellenza
Tieghek Reverendissima dik l-ghajnuna ta’ missier li tant tiswa. Ahna
biss nistghu nistmaw dan kollu... U ghalhekk inhossu li qeghdin inkomplu
d-dmir taghna meta quddiem din il-gabra gentili u qalbiena ta’
ammiraturi u hbieb taghna... nipprezentawlek il-hajr taghna.
Bierek,
Eccellenza Reverendissima! Bierek din l-Ewwel Gebla. U din il-barka
flimkien mal-barka li l-missier ta’ l-Insara kollha ghogbu jaghtina
llum, issahhah il-verita’ li hu Alla li pogga idejh ghall-Opra; tissoda
fina t-tama taghna fl-ghajnuna ta’ Alla, li tant tiswa, kif jghallimna
l-Profeta Sultan. "Jekk il-Mulej ma jibnix id-dar ghalxejn jahdmu
l-bennejja."
Quddiem
folla kbira ta’ nies, Monsinjur Arcisqof Caruana bierek l-ewwel gebla.
Bhala
parrinijiet taghha kien hemm Sir Ugo Mifsud, il-Prim Ministru ta’ Malta
f’dak iz-zmien, u Sir Arturo Mercieca, President tal-Qrati.
_________________________________________________________________________
L-Orizzont
It-Tlieta,
14 ta’ Settembru, 1993.
Frans
Ferriggi M.S.S.P.
Pg.7
San Pawl,
Mons. Guzeppi De Piro u l-M.S.S.P.
Sa min qabel
kien ordnat qassis, Guzeppi de Piro kellu f’mohhu li jwaqqaf Socjeta’
Missjunarja. Wara hafna hsieb, talb, diskussjoni uesperjenza u wara li
habbat hafna bibien, is-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl twieldet
fl-1910 f’dar l-Imdina. Beda b’zewg zghazagh. Iz-zmien baqa’ ghaddej u
Dun Guzepp De Piro baqa’ jithabat u jfittex zghazagh biex jinghaqdu
mieghu. Bhala hidma ohra favur il-Missjoni beda jistampa l-"Almanakk ta’
l-Istitut tal-Missjoni2 fl-1922.
Fil-harga
tal-1931, Mons. G. De Piro dahhal tliet kitbiet fuq San Pawl. Tnejn huma
talbiet lil San Pawl, it-tielet kitba hi artiklu qasir fuq San Pawl u
fuq is-Socjeta’. Minn dawn it-tliet kitbiet ha naraw kif il-fundatur
kien ihares lejn San Pawl u xi xtaq mis-Socjeta’.
Kif Mons. De
Piro Ra lil San Pawl.
"San Pawl
nistghu nsejhulu l-ewwel missjunarju. Is-sejha tieghu, infatti, u
l-missjoni tieghu kienet it-taghlim tal-Vangelu Mqaddes
lin-nazzjonijiet".
Mela, San
Pawl hu l-Missjunarju msejjah biex ixandar l-Evangleju lill-gnus. Imma
San Pawl kien missjunarju ghax Kristu habbu u ghazlu; hu min-naha
tieghu, habb lil Sidna Gesu’ b’qalbu kollha. Lil San Pawl ikomplu
jiddiskrivih bhala "qalb mixghula bl-imhabba ta’ Alla".
Din
l-imhabba lejn Alla kienet issuqu biex minkejja t-tfixkil, il-mard,
il-habs, it-tbatija u kull periklu, jibqa’ fidil ghas-sejha u
ghall-missjoni tieghu. Fuq dan il-qaddis, Mons. De Piro jkompli jghidl
li San Pawl hu "tromba tas-sema... il-genju tas-sejha ta’ Alla u dak li
jressaq l-erwieh lejn Kristu".
Nafu li San
Pawl waqqaf diversi knejjes - kien imur fost (jew kien isib ruhu hemm),
jibda jippriedka, xi nies kienu jikkonvertu, u jwaqqaf knisja. Imbaghad
kien jahtar mexxejja biex jiehdu hsieb; hu kien imur xi mkien iehor. Lil
dawk li kienu jghinuh, isemmihom b’imhabba u b’ghozza kbira, "Sellu ghal
priska u ghal Akwila, haddiema mieghi fi Kristu Gesu" (Rum. 16:3).
Isemmi wkoll lil Silvanus, lil Timotju u lil ohrajn. Ghalih ma kienx
bizzejjed li kien Appostlu - ghen lil ohrajn biex mieghu jahdmu ghal
Kristu.
San Pawl
kellu wkoll imhabba kbira ghall-insara l-godda li kkonvertew ghal
Kristu. Fl-ittri tieghu narawk iwissi u jheggeg u jinkoraggixxi lil
uliedu fi Kristu biex ikunu nsara ahjar skond ix-xewqa ta’ Alla.
Patrun u
Mudell.
Lil San
Pawl, Mons. De Piro jqisu bhala "xi hadd mill-hbieb ta’ Kristu illi
jghinu u jibqa’ jmexxih fost it-tfixkil tad-dinja". Rah bhala "genju
tas-sejha ta’ Alla... tromba tas-sema". Il-missjoni ta’ San Pawl kienet
cara: li "jwassal il-Vangelu Mqaddes lin-nazzjonijiet".
Filwaqt li
xtaq li San Pawl ihares lis-Socjeta’ Mons De Piro xtaq ukoll li l-membri
tieghu jharsu lejn San Pawl u bhalu jkunu mimlijin imhabba ghal Kristu u
jahdmu bla waqfien biex il-bnedmin ihobbu lil Kristu, biex kollha jidhlu
fil-merhla tieghu.
Is-Socjeta’.
Sa
mill-bidu, Mons. De Piro kellu f’rasu Socjeta’ Missjunarja. Waqqafha
biex "isalva l-erwieh billi tghin lil dawk il-popli li ma ghandhom
haddiema tal-Vangelu u billi tieghu hsieb dawk id-djar fejn jigu mibura
l-iltiem, ix-xjuh u foqra ohra". Mela jridu jikbru fl-imhabba lejn Alla
u lejn il-proxxmu. Hawn naraw kif fehem il-hidma missjunarja: ix-xandir
tal-Kelma u l-ghemejjel tal-hniena jmorru t-tnejn flimkien u jnixxu
mill-istess ghajn – l-imhabba. Il-hidma missjunarja ma hix marbuta ma’
xi regjun partikulari jew ma’ xi grupp ta’ nies. Hi ghal dawk kollha li
ghadhom ma semghux bi Kristu ghax Alla jrid li l-bnedmin kollha jsalvaw.
X’jitolbu
lil San Pawl.
Lil San
Pawl, Mons. De Piro jghamillu dawn iz-zewg talbiet:
"Nitolbu lil
San Pawl biex iqajjem missjunarji. Jaghtihom f’ruhhom il-hajra
ghat-tbatija, il-hegga ghall-gid ta’ l-erwieh, l-imhabba ghall-Imghallem
Divin, imhabba bhal dik li kellu huwa mixghula fil-qalb tieghu, li
kienet ta’ sikwit iggieghlu jbati ghal hutu".
"Ghalhekk
nitolbuh lil San Pawl ghall-konverzjoni ta’ l-infidili, ghall-gabra ta’
dawk li hargu mill-Knisja, ghall-perseveranza fil-gid, ghat-tixrid
tal-Vangelu Mqaddes, ghall-opri missjunarji kollha, ghall-vokazzjonijiet
missjunarji u ghal dan l-istitut tal-missjoni li qieghed taht
il-patroncinju teighu".
Dawn iz-zewg
talbiet juruna x’kellu f’qalbu ghal Kristu, Mons. De Piro u kif ipprova
jghix hu stess u kif xtaq li jkunu l-Missjunarji tieghu. Mill-istorja
ta’ hajtu nafu kemm bata biex waqqaf is-socjeta’, kemm bata biex jaghmel
il-gid u kemm Alla kien jigi l-ewwel f’hajtu. Il-problem ghenuh
jissaffa.
Illum.
Fid-dinja
tal-lum kliem bhal "infidili" ma jintuzax. Sirna midhla ta’
l-Ekumenizmu. Faqqas il-fenomenu tas-setet. Ghandna l-problemi tad-droga
u tas-suwicidju (li mhix problema zghira). Zdiedu r-refugjati,
l-emarginati, in-nies bla dar... tant problemi ohra.
X’se taghmel
is-Socjeta’? Kif jispiraha San Pawl illum?
F’qaghda
bhal din, San Pawl hu aktar mehtieg li jmexxiha u jharisha fost
it-tfixkil tad-dinja. Aktar mehtieg li f’qalbna jkebbes dik il-qalb
mixghula bl-imhabba ghall-Imghallem Divin; aktar mehtiega l-hidmiet
missjunarji li jkomplu jikbru, jissahhu u jaghmlu l-frott.
Kif il-Mulej
sejjah lil San Pawl, lil tant qaddisin u lil Mons. Guzeppi De Piro u lil
ohrajn fl-imghoddi, mhux se jonqosna llum u ghada biex nibqghu nahdmu
fost il-gnus neqsin mill-haddiema tal-Vangelu.
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon
Taghna
Il-Hamis, 16
ta’ Settembru, 1993.
Alexander
Bonnici OFM Conv.
Pg. 19
Anniversarju
Mons. De
Piro: Il-Malti wahdieni li waqqaf socjeta’ bi skop missjunarju.
Sittin sena
ilu, Monsinjur De Piro kien qieghed jippjana biex ihalli ‘l Malta, u
jmur is-Somalja. Kien se jiehu mieghu zewg missjunarji tas-Socjeta’ li
hu kien waqqaf halli dawn jintefghu fuq hajja moghtija ghal Kristu
kollha kemm hi, qalb l-indigeni.
Sa minn
zmien qabel, kien hemm jahdem flimkien mal-Kapuccini Fra Guzepp Caruana.
Dan il-Fratell kien ta’ farag kbir ghal Monsinjur De Piro. Fih, kien
beda jkun realizzat il-pjan tal-Fundatur. Kien mitfugh fuq hajja
missjunarja b’ammirazzjoni ta’ dawk kollha li ghexu qrib tieghu.l Imma
kien ghadu wahdu, u kien ma haddiehor.
Imma
l-bniedem jipproponi u Alla jiddisponi. Waqt li ma kienx jitkellem hlief
dwar il-missjoni, Alla f’hin mhux mistenni sejjahlu ghal ghandu, u
l-pjan tiehgu ma sehhx.
De Piro miet
bhal ghada sittin sena ilu, fis-17 ta’ Settembru 1933: ftit wara li
mexxa l-purcissjoni tad-Duluri fil-parrocca ta’ San Gejtanu, il-Hamrun.
Missjoni
fil-veru sens tal-kelma.
Il-fatt li,
fl-ewwel zmien, De Piro tkellem ukoll dwar il-hidma fost l-emigranti
Maltin, inholqitlu xi problem meta gie biex jitlob l-approvazzjoni
ghas-Socjeta’ tieghu.
Ghalhekk, De
Pro beda joqghod attent ghal dak li jikteb. Fi zmien meta kien ghad ma
kellhiex il-missjunarji taghha, De Piro sejhilha ‘Istitut
ghall-Missjonijiet ta’ Barra’. L-Almanakk li s-Socjeta’ kienet
tippubblika kien miktub kwazi kollu minn Monsinjur De Piro. It-titlu
tieghu kien ‘San Pawl: Almanacc ta’ l-Istitut tal-missjoni’.
De Piro
hadem bla tarf biex jibghat ghajnuniet ghall-missjoni. Kumitat kien
jahdem taht it-tmexxija tieghu biex jintbaghtu flus u affarijiet ta’
bzonn.
Meta Fra
Guzepp Caruana mar is-Somalja, De Piro hass li l-iskop missjunarju beda
jintlahaq xi ftit. Imma kien ghadu l-ewwel pass. Darba wahda kiteb:
"Jalla jsehh li dan l-istitut ckejken ta’ Malta jkollu l-gieh li jibghat
missjunarji qalb l-infidili, u fid-dinja kollha kemm hi".
Il-kitbiet
ta’ inkoraggiment ma qatghu qatt. Hu wera kemm hu kbir is-seham
tan-nisrani meta jghin fil-hidma difficli tal-missjunarju: "Il-hidma
missjunarja hi ta’ dinjita’ kbira. Imma s-sagrificcji li hi titlob huma
kbar ukoll. Hidma hekk tal-ghabe nghinuha billi nithaddtu fuq
il-missjonijiet, inxerrdu l-istampa missjunarja u nressqu lejn
l-Istituti Missjunarji z-zghazagh ta’ rieda tajba.
"Infakkru
lill-missirijiet u l-ommijiet li jkollhom htija fuqhom meta jfixklu
l-vokazzjoni ta’ uliedhom, u jichdu lil Alla haddiem fil-qasam tieghu.
Nghinu ghalhekk lil xi zghazagh b’xi borza ta’ studju biex ikunu jista’
jithejja zaghzugh ghall-missjoni."
Korrispondenza ma Art ta’ Missjoni.
Waqt li Fra
Guzepp Caruana fetah it-triq ghall-missjoni, De Piro qatt ma kien
sodisfatt. Emmen li seta’ jsir hafna izjed. Imma kien difficli li jsib
missjunarji adatti ghall-missjoni. Mill-art tal-missjoni fejn kein hemm
Fra Guzepp, bdiet korrispondenza twila ma’ bosta kapuccini.
B’mod
specjali, kiteb lil Patri Fortunat Mizzi. Kien mixtieq hafna li De Piro
jibghatilhom xi sacerdot mis-Socjeta’ dan ma naqasx milli jkun l-idal
ta’ De Piro. Imma Alla deher li ried li din ix-xewqa tieghu ssehh biss
wara mewtu. Kellhom jghaddu s-snin mill-mewt ta’ De Piro biex
is-Socjeta’ ta’ San Pawl seghet tibghat missjunarji fil-Peru’, Pakistan,
u xi artijiet ohrajn.
Il-Laboratorju Missjunarju li hu waqqaf f’Malta ssokta jqajjem
entuzjazmu. Omm De Piro, in-nobbli Ursola kkollaborat mieghu
kontinwament.
L-isem ta’
Socjeta’ Missjunarja.
Li kieku
kien jiddependi minnu, De Piro ried jorbot is-Socjeta’ ckejkna tieghu
direttament mal-Kongregazzjoni tal-Propaganda Fide. Din tiehu fi hsiebha
l-missjonijiet kollha tal-Knisja. Imma z-zmien kein ghadu ma wasalx.
Kien hemm
bzonn li jimxi b’pass wara iehor: l-ewwel ikun hemm l-approvazzjoni ta’
l-Isqof ta’ Malta, u mbaghad ‘il quddiem issir Socjeta’ Pontificja. Dan
sehh ukoll. Imma kellhom jghaddu erbghin sena mill-mewt ta’ Mons. De
Piro.
Il-lum,
ix-xewqa ta’ De Piro sehhet ghaliex l-Istitut imwaqqaf minnu jissejjah
‘Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl’.
Tul hajtu,
De Piro kien jaf li lis-socjeta’ tieghu ma setax isejhilha missjunarja
ghall-fatt li r-realizzazzjoni ta’ dan kienet ghadha nieqsa. Imma
l-ideal missjunarju kein hemm. Kif kiteb fl-1920, l-isem ta’ Istitut
Missjunarju seta’ jghin hafna, li kieku kellu jigi moghti, biex
il-Maltin jingibdu lejn is-Socjeta’ li kienet qed titwieled.
Fil-fehma
tieghu, l-isem seta’ jhajjar numru akbar ta’ zghazagh biex minghaqdu
mas-Socjeta’ halli tintafa’ fuq hidma fejn ir-Religjon Nisranija tkun
ghadha ma dahlitx.
Il-Farag
fid-Diffikultajiet.
Fi zmien
il-mewt tieghu fl-1933, il-mohh u l-qalb ta’ Mons. De Piro kienu
merfughin lejn il-missjoni. Dan li nbeda minnu qed jitlompla
mis-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl f’artijiet ta’ missjoni mizghuda
bi problemi.
Zgur li
l-Fundatur ihoss il-farag ghal dak li kiteb il-Kardinal Antoniutti,
fl-1969: "Dwar is-Socjeta’ ta’ San Pawl, gie propost lill-Papa li dan
l-Istitut jigi trasformat f’Kongregazzjoni ta’ Karattru missjunarju,
mhux biss ghal dik il-gzira, imma ghal gnus ohrajn ukoll."
_________________________________________________________________________
Il-Gens
Il-Gimgha,
17 ta’ Settmbru 1993.
......................................
Pg. 18
Mons.
Guzeppi De Piro u l-Oratorju.
Bhal-lum
sittin sena ilu sewwa, pajjizna tilef wiehed mill-akbar benefatturi li
qatt kellu, spirtu nobbli mhux tant fid-dixxendenza imma fl-agir u
fl-imgieba tieghu ma’ hutu l-bnedmin. Kien tabilhaqq bniedem minn dawk,
li kif ried il-Mulej: HALLA KOLLOX U MEXA WARAJH. U f’din il-mixja
tieghu fit-triq tal-Mulej, kellu jasal ukoll sa l-Oratorju ta’
Birkirkara, fl-ahhar snin ta’ hajtu, upossibilment l-ahhar inkarigu gdid
li accetta li jkompli jitghabba bih.
Il-gejjienei ta’ l-Oratorju Domenico Savio, sa l-ewwel xhur ta’ l-1927
xejn ma kien wiehed cert. Sa mit-twaqqif tieghu fl-1910, kein il-hsieb
tal-fundaturi tieghu li jkun f’idejn xi socjeta’ ta’ religjuzi biex tkun
assigurata l-kontinwita’ tal-hidma fih. Fil-fatt, kien beda bhala
Oratorju Salezjan u ghamlu xi zmien jiehdu hsiebu l-Freres. Imma ghal
dawk l-ahhar snin, l-Oratorju ta’ Birkirkara kien jiddependi mill-hidma
tal-Kan. Mikiel Sammut, li kien ukoll promutur tieghu, u li
bhall-fundaturi ried kem jista’ jkun soluzzjoni "long term", kif kieku
nghidu llum ghall-Oratorju.
Il-Kan.
Sammut u Casolani, li kienu jafu bil-hidma fejjieda ta’ De Piro
f’diversi istituti, talbuh jiehu wkoll dan l-Oratorju biex jitmexxa
mir-religjuzi tas-Socjeta’ (Missjunarja) ta’ San Pawl, lu huwa kien tant
thabat biex iwaqqaf. Bejn is-Socjeta’ bejn l-istitui l-ohra u bejn
karigi ohra li kellu f’diversi oqsma, dan kie se jkun piz iehor fuq
Mons. De Piro. U ghalkemm is-Socjeta’ dik il-habta kien ghad ma kellhiex
wisq membri u ftit ferm sacerdoti, Mons. De Piro accetta
r-responsabbilta’ ta’ l-Oratorju ta’ Birkirkara, f’isem is-Socjeta’
mwaqqfa minnu, f’kuntratt li sar fl-4 ta’ April 1927.
Fl-ewwel
snisn ta’ wara din id-data jidher li zamm id-direzzjoni ta’ l-Oratorju
personalment, minkejja li ma kien possibbli ghalih li jkun fil-post
kuljum, sakemm f’Ottubru tas-sena ta’ wara stabbilixxa l-ewwel komunita’
permanenti fil-post. Kif kien mitlub fil-kuntratt imsemmi, De Piro u
s-Socjeta’ baqghu jmexxu l-Oratorju fl-ispirtu originali tieghu ta’
"Oratorju festiv": post fejn it-tfal, dak iz-zmien subie biss, ta’
Birkirkara kienu jingabru ghal rikreazzjoni onesta, taghlim Nisrani u
talb. Barra mill-Oratorju nnifsu, minhabba li kien ftit barra r-rahal
dak iz-zmien, it-taghlim kien isir ukoll f’zewg centri ohra, imma kienu
jiltaqghu haw ghal attivitajiet kollettivi.
Ghalkemm
l-Oratorju ta’ Birkirkara kellu jkun responsabilta’ ohra ghal De Piro,
huwa fih sab ukoll mod biex islovi wahda mill-problemi li kellu. Kif
semmejna, tabilhaqq li l-ghadd ta’ membri tas-Socjeta’ kien zghir. Imma
fl-istess waqt kien qed jara n-numru ta’ aspiranti dejjem jikber, u
dment li kien ghadu ma bediex id-Dar ta’ Sant’Agata, id-dar li kellu dak
iz-zmien fl-Imdina kienet kulma jmur qed tickien.
Ghalhekk
Mons. De Piro ha wkoll l-opportunita’ biex fl-Oratorju ta’ Birkirkara
jibni, fl-ispazju utilizzabli li dan kellu mieghu, u jwaqqaf centru fejn
seta’ jigbor zghazagh aspirtanti li jidhlu fis-Socjeta’ ta’ San Pawl.
Allura rranga u zied mal-bini li kien hemm, biex fil-post ikun jista’
jilqa’ lil dawk iz-zghazagh, halli jghixu flimkien f’komunita’, waqt li
matul il-jum ikomplu l-istudji taghhom, li kienu jaghmlu fil-Kullegg San
Alwigi, f’Birkirkara stess. B’hekk twieled dak kli huwa sejjah:
Edukandat Santa Marija, ghall-paruna tas-Socjeta’. Gieli kien jibaq’
maghhom fil-ost u fost il-kmamar li kienu tqassmu, kein zamm wahda
appposta ghalih. L-aspiranti nfushom, imbaghad kienu jaghtu sehemhom
ukoll fil-hidma tal-post: min jghallem id-dittrina, min jissorvelja
t-tfal waqt il-loghob jew fil-kappella u min jaghti daqqa t’id f’xoghol
manwali ta’ htiega. Barra minn dan, Mons. De Piro beda juza l-Oratorju
wkoll ghal hidma favur il-missjoni, li hu l-iskop ewlien tas-Socjeta’ li
waqqaf.
Dan kien
isir bil-ko-operazzjoni bejn il-katekisti tal-post u membri
tal-Latoratorio apposta ghal-missjoni, li kien iffurmat minn ghadd ta’
ko-operaturi, fosthom l-istess ommu.
Fost
attivitajiet ohra, dawn kienu jaghmlu fieri fil-ground u serati b’tema
missjunarja fis-sala ta’ l-Oratorju.
Meta kien
ikun jista’, ma kien jonqos li jitla’ sa l-Oratorju. F’xi whud minn dawn
iz-zjarat, Mons. De Piro kien isejjah lill-aspiranti wiehed wiehed
fil-kamra tieghu biex bil-pariri siewja jkompli jmexxihom fil-vokazzjoni
taghhom.
Mons. De
Piro ma kienx jonqos li jkun prezenti wkoll fi granet importanti
ghall-Oratorju. Fost dawn, nghidu ahna, fl-okkazzjoni tal-festa titulari
ta’ Marija Ghajnuna ta’ l-Insara, li fiha kienet issir ukoll il-festa
ta’ l-Ewwel Tqarbina tas-subien Karkarizi kollha.
L-ahhar
hsieb ta’ De Piro ghall-Oratorju ta’ Birkirkara kien wiehed ta’ tkabbir
tal-lokal innifsu. Kellu l-hsieb li jixtri terran vojt li kien hemm
magenb il-kappella, fost l-ohrajn biex hemm isiru kmamar aktar adatti
ghat-taghlim tad-Dutrina. Ix-xiri ta’ dan it-terran kellu jsir
b’kuntratt nhar it-tmintax ta’ Settembru 1933, izda l-Mulej kellu
hsibijiet ohra, ghax sejjahlu fi hdanu l-jum ta’ qabel, is-17 ta’
Settembru 1933 - sewwasew 60 sena ilu.
_________________________________________________________________________
Il-Mument
Il-Hadd, 19
ta’ Settembru, 1993
Alexander
Bonnici OFM Conv.
Pg. 28
F’Gheluq
is-60 sena mill-mewt ta’ Mons. G. De Piro.
Ghajnuna
ghall-Maltin li fittxew ghajxien boghod minn arthom.
Sittin sena
sena ilu, fis-17 ta’ Settembru 1933, miet Mons. Guzeppi De Piro,
il-Fundatur tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl. Kien ta’ nisel
nobbli, Bosta ghemejjel ta’ Hajtu jolqtuna bhax kulfejn inhass il-bzonn
hu medd idejh biex jaghti l-ghajnuna. Fost l-oqsma li hu u s-Socjeta’
tieghu ntefghu fuqhom kien hemm dik ta’ emigrazzjoni. Fi zmien ta’ faqar
kbir u ta’ nuqqas ta’ xoghol hafna minn missirijietna raw li ma setghux
isibu futur ghalihom fi gziritna. De Piro ghen lil hafna spiritwalment u
materjalmenti ukoll.
Barka ta’
Papa.
Il-futur
Kardinal La Fontaine, wara li f’Malta ltaqa’ ma De Piro tkellem mal-Papa
Piju X fuq is-Socjeta’ ta’ San Pawl li kienet ghadha kif twaqqfet. Ma
kinitx serjra tkun ghall-emigranti. Anzi, l-iskop ewlieni kien se jkun
li tahdem f’artijiet ta’ missjoni.
Izda minn
kliem La Fontaine, il-Papa emmen li l-hidma fost l-emigranti kienet
diga’ tezizti. San Piju X, lil De Piro, fil-11 ta’Gunju 1911, kitiblu:
"Lill-iben mahbub, is-sacerdot Guzeppi De Piro, u lis-sacerdoti u
katekisi miktubin fil-Pja Unjoni, minna xejn anqas mahbubin. Lilkom
ilkoll li ghandkom bhal skop il-kultura spiritwali tal-fidili
fil-kolonji Maltin ta’ Korfu’ u ta’ Tripli, waqt li nifirhulhom minn
qalbna, maghtuhom il-barka appostolika taghna".
Ghalkemmm La
Fontaine ma fehemx tajjeb lil De Piro, ma nahsbux li dan ma hasibx
tassew fl-emigranti.
Emigranti li
abbandunaw twemminhom.
Tul iz-zmien
li kien segretarju ta’ l-Arcisqof Caruana, De Piro kien jisma’ l-ilmenti
ta’ sacerdoti Maltin, huma wkoll, kienu telqu art twelidhom biex
jemigraw. Kienu xi drabi sacerdti li ferhu ghax hassew kemm il-Maltin
kienu jixtiquhom u kemm kellhom bzonnhom. Fl-istess hin, dawn
is-sacerdoti tnikktu ghax tant u tant maltin ohrajn baqghu minghajr
il-farag ta’sacerdot li jifhimhom, u jaghtihom dak l-ghajxien tar-ruh li
tant kellhom bzonn.
Ma’ Mons. De
Piro, sacerdoti ohrajn gieli lmentaw talli l-Maltin kienu saru aghar
minn haddiehor. Kien b’ghafsa ta’ qalb meta waslu sahansitra rapporti li
Maltin emigranti raw kif ikkalunjaw lis-sacerdoti ta’ arthom biex
igeghluhom ihossu li huma ma riduhomx qrib taghhom.
Benefattur
tal-Maltin imxerrda mad-dinja.
L-ewwel
abbozz ckejken tar-regoli ghas-Socjeta’ ta; San Pawl juri li x-xewqa ta’
Mons. De Piro kienet li s-Socjeta’ teighu tintafa’ b’mod partikulari
biex tahdem qalb il-Maltin imbieghda minn art twelidhom. Izda qabel ma
De Piro kellu sacerdoti fis-Socjeta’ tieghu, bosta Maltin li kienu qed
jahdmu fl-Istati Uniti ta’ l-Amerika u fl-Awstralja kienu qed jarawh
bhala benefattur taghhom.
Certu G.
Fenech, minn San Francisco fl-Istat Amerikan ta’ Kalifornja, f’ittra
tad-19 ta’ Settembru 1914, lil Mons De Piro sejjahlu: "Benefattur, mhux
tal-Maltin ta’ Malta biss, izda tal-Maltin kollha li hawn imxerrdin
mad-dinja".
De Piro kien
qed jaghmel hiltu biex isib sacerdoti ghal fost l-emigranti, specjalment
meta dawn irrikorrew ghandu, u wrewh kemm kienu jixtiequ s-sacerdot.
Il-fiducja f’De Piro kienet kbira. L-imsemmi Fenech kitiblu: "La ndhalt
int, il-bicca tas-sacerdot ghall-Maltin ta’ Kalifornja ghandha ssehh
zgur".
De Piro
habrek kemm felah flimkien ma’ qassis Malti iehor biex jintbaghat Patri
Frangiskan. Dan intlaqa’ b’ferh kbir. Kif wasal lil De Piro kitbulu:
"Il-Patri Indri Azzopardi wasal hawn qawwi u shih. Mali l-Maltin semghu
li qieghed il-kunvent, l-ghada filghaxija morna daqs mitt ruh naghtuh
il-Buon Venut".
Is-sehem ta’
De Piro kien kbir. Ghalhekk, kitbulu: "Ghandi nghidlek li ismek issemma
hafna, u ta’ Dun Gejt ukoll: ghax intom flimkien tahtu li din il-bicca
sehhet. Nirringrazzjak bil-qalb kollha ghan-nom tal-Maltin ta’
Kalifornja, u l-figura tieghu ghad trid tidher ghall-eternita’
fil-knisja li sejrin nibnu f’San Francisco".
Xewqa ta’
l-Awstralja wkoll.
Lil Fr.
William Bonett, fl-1916, De Piro kellmu dwar is-Socjeta’ li kien waqqaf.
Fost l-ohrajn qallu: "Ghad jasal iz-zmien li mmiddu riglejna anki
fl-Awstralja". Biex it-triq titwitta xi ftit ghall-kleru djocesan lil De
Piro ppropnewlu: "Jaqbel li jigi nominat xi sacerdot f’Malta biex dawk
is-sacerdoti li jkunu jixtiequ jigu l-Awstralja jkunu jistghu
jikkomunikaw mieghu".
Imqanqal
minn dawn il-bzonnijiet, fl-ewwel abbozz tar-Regolamenti teighu, De Piro
kiteb: "L-ghan tas-Socjeta’ ckejkna jkun li taghti ghanuna b’mod
partikulari u qabel kulhadd lill-Maltin imbieghda min art twelidhom".
Izda hu qatt ma ried jinghalaq ghall-Maltin biss.
‘Il-quddiem, sa fi zmienna, ma kinux ftit il-membri tas-Socjeta’
Missjunarja ta’ San Pawl, ulied Mons. De Piro, li hadmu fost l-emigranti
Maltin fl-Awstralja, fl-Amerika u fil-Kanada.
F’dan
id-dawl ukoll, Mons. De Piro ghandu jitqies bhala wiehed
mill-benefatturi ta’ art twelidna.
_________________________________________________________________________
It-Torca
Il-Hadd, 19
ta’ Settembru, 1993
..........................
Pg. 26
Gawhriet
sbieh ta’ erwieh tajba.
Mons.
Guzeppi De Piro
- 1933)
Malta hi
moghnija b’gawhriet sbieh u prezzjuzi ta’ erwieh tajba, li certament
jisthoqqilhom li mhux biss jinghataw gieh bhala bnedmin ghal hidmiethom,
izda wkoll (u ghal dan il-ghan wiehed irid jahdem hafna) illi jinghataw
gieh bhala qaddisin, mhux tant ghall-hajja ta’ qdusija li ghexu izda
anke ghall-opri kbar li hallew warajhom ghas-servizz tal-bnedmin.
Mons. De
Piro, wahda minn dawn il-gawhriet, din is-sena jaghlaq 60 sena mejjet.
L-ispirtu tieghu, il-hegga u l-hidma li huwa nissel fost id-dixxipli
tieghu ghadhom hajjin u jaghtu l-frott mixtieq.
U min jaf
kemm ghad iridu jaghtu iktar! Kull meta niftakru f’din ir-Ruh Qaddisa
immedjatament tigina f’mohhna Santa Teres tal-Bambin Gesu’.
Kemm Mons.
De Piro kif ukoll Santa Teresina qatt ma marru l-Missjoni, izda minn
dejjem haddnu fil-fond ta’ qalbhom imhabba kbira lejn il-Missjonijiet.
Santa Teresina minkejja li ghexet hajjitha kollha, sa minn ckunitha,
maghluqa f’Monasteru tal-Klawsura giet dikjarata sollennement "Patruna
tal-Missjonijiet". Mons. De Piro waqqaf Kongregazzjoni - IS-SOCJETA’
MISSJUNARJA TA’ SAN PAWL - impenjata esklussivament f’hidma missjunarja.
Guzeppi De
Piro kien ilu jbehren il-hsieb f’mohhu li jwaqqaf socjeta’ missjunarja
minn qabel ma gie ordnat qassis. Ghalih din kienet holma li wara hafna
hsieb, talb, diskussjoni u tahbit, fl-1910 tieldet is-Socjeta’
Missjunarja ta’ San Pawl f’dar gewwa l-Imdina, b’zewg zghazagh.
De Piro,
izda baqa’ jithabat u jifittex li iktar zghazagh jinghaqdu f’din
is-socjeta’ ghadha tarbija. Il-hidma tieghu tat il-frott mixtieq ghaliex
din tant issahhet illi baqghet ghaddejja u ghadha sal-lum twettaq
il-hidma taghha f’pajjizi mbeghda bhall-Awstralja, il-Kanada, l-istati
Uniti, il-Peru’ u l-Pakistan. Il-Kongregazzjoni qed tahseb srjament biex
fl-iqsar zmien possibbli tiftah dar ohra fl-art tal-Missjoni, fl-Afrika.
Sa mill-bidu
kellu f’rasu Socjeta’ Missjunarja. Waqqafha biex isalva l-erwieh, billi
tghin lil dawk il-popli li ma ghandhomx haddiema tal-Vangelu u billi
tieghu hsieb dawk id-djar fejn jigu migbura l-iltiema, ix-xjuh, u foqra
ohra.
F’Malta
l-MSSP, hija mpenjata l-aktar fil-qasam socjali u edukattiv, hidma ohra
li kienet tant ghal qalb il-Fundatur Mons. De Piro li tista’ tghid
iddedika hajtu, hinu u gidu ghas-servizz tal-fqar u ta’ l-iltiema.
Mons. De
Piro twieled l-Imdina nhar it-2.11.1877 iben in-Nobbli Alessandru dei
Marchesi De Piro.
Mons. De
Piro kien ammiratur kbir ta’ l-Appostlu Missierna San Pawl, ghaliex fih
huwa kien jara missjunarju kbir, li ghalkemm qabel ma kkonverta, kien
ghamel hafna hsara lill-Knisja ta’ Kristu, wara mhux biss patta, izda
sar sahansitra wiehed mill-ikbar appostli li xerrdu l-Kelma ta’ Kristu,
u l-Vangelu ma’ l-erbat irjieh tad-dinja.
Waqt li kien
qed isegwi kors fil-Ligi gietu l-Vokazzjoni u mar fil-Kullegg Capranica
u hekk kif temm l-istudji fl-Universita’ Gregorjana gie ordnat Sacerdot
fl-1902. Serva fil-Parrocca tal-Qrendi, Direttur fl-Istitut Fra Diegu u
Istituti ohra ta’ l-Orfni. Mahtur Kanonku tal-Katidral, l-Arcisqof Dom
Mawru Caruana OSB, riedu bhala segretarju tieghu. Kien Rettur
tas-Seminarju, Dekan tal-Katidral u membru ta’ l-Assemblea Nazzjonali.
Rapprezentant tal-Kleru fis-Senat.
Wara hidma
ta’ medjazzjoni fil-kwistjoni politiku-religjuza tas-snin 30, Mons De
Piro miet b’attakk f’qalbu waqt celebrazzjoni Ewkaristika fi tmiem
il-purcissjoni tad-Duluri nhar is-17 ta’ Settembru 1933.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 25
ta’ Settembru, 1993.
Dun Frans
Ferriggi, M.S.S.P.
Pg. 9
Sittin Sena
minn Mewtu
Il-Genituri
u l-Vokazzjoni fil-kitba ta’ Mons. G. De Piro.
Fl-1910,
Mons. Guzeppi De Piro fetah l-ewwel Dar tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San
Pawl. Laqa’ zewg zghazagh go dar fl-Imdina; kien ilu jithabat u qabel
kien ukoll fittex li jsieheb mieghu qassisin djocesani ohrajn. Izda ma
wasal imkien. Wara li fetah l-ewwel Dar, baqa’ jfittex, jittama u
jistaqsi zghazagh ohrajn. L-isforzi tieghu tawk aktar rizultati, ghakemm
bil-mod u b’hafna taqtigh ta’ qalb. Fl-1922 beda jistampa "L-Almanakk
ta’ l-Istituttal-Missjoni". Dan l-Almanakk kellu bosta finijiet;
wiehed minnhom kien li jzid it-taghrif u l-interess fil-Missjoni u li
jhajjar zghaazgh ohra biex jinghaqdu mieghu fil-hidma missjunarja.
Kif ihares
Mons. De Piro lejn il-Vokazzjoni.
L-ewwel
nett, Mons. De Piro jara l-vokazzjoni bhal rigal ta’ Alla imma flistess
hin irridu nitlub ghalih. Kif u ghaliex isejjah, jibqa’ misteru imma
jinqeda aktarx b’affarijiet ordinarji: xi kelma, xi cirkustanza, xi
hsieb.
Ghalkemm
is-sejh ssir lil zaghzugh jew li zaghzugha, din is-sejha tolqot
lill-familja kollha. U t-tnejn iridu jaghmlu l-bicca mitluba minnhom.
Waql li l-ulied ghandhom jisimghau l-kelma tal-genitur ghx dawn
jirrapprezentaw ‘l Alla, il-genitu ma jsitghux jimponu imma ghanhom
jaghtu kaz ta’ dak li Alla jitlob u lil uliedhom ihalluhom liberi li
mimxu mas-sejha ta’ Alla. Ghazla bhal din titlob safrificcju miz-zewg
nahat - sew min0-naha tal-genitur u sew min-naha ta’ l-ulied. Imma
l-prmju hu kbir u jmur fuq iz-zewg nahat; u l-genituri ghandhom sehem
kbir mill-hidma ta’ binhom jew ta’ binthom. Barra minn hekk, sa minn din
id-dinja huma jkollhom paci kbira f’qalbhom.
Iheggeg
lill-genituri biex jitlobu ghall-vokazzjonijiet u biex idarru lil
uliedhom jaghmlu xi sagrificcju ghall-missjonijiet. Kien il-Mulej
innifsu li kkmandana nitloub lil Sid il-hsad biex jibghat il-haddiema
fil-hsad tieghu.
Il-Genituri.
Matul
is-snin li fihom dan l-Amanakk dam johrog (1922 – 1936 barra mill-1935
metama harigx) insibu ghadd ta’ artikli u hsibijiet miktubin
ghall-genituri u l-aktar ghall-ommijiet. Juruna jew igeghlun nhossu xi
problem li Mons. De Piro seta’ habbat wiccu maghhom hu u jiltaqa’
mal-genituri.
Jidher li
ltaqa’ ma genituri li sabuha iebsa jhallu lil uliedhom isriru religjuzi
ma’ Istitut gdid - u dan missjunarju. Lil dawn il-genituri jinkoraggihom
u jghidilhom kliem mahsub biex jikkalma l-bizghat taghhom. Jurihom li
jifhimhom, imma jheggighom biex jaghmlu l-pass - imqar fid-dlam, u
jaccettaw l-ghazla ta’ wliedhom.
Lil xi
genituri li ma jkunu jridu jafu b’xejn u li jifixklu b’kull mod,
ikellimhom iebes: "Il-kelma tieghi mhix ghal dawk il-genituri li jahsbu
li hi xi dzgrazzja li jkolhom fil-familja xi sejha ghall-missjonijiet."
Fl-Almanakk f’din id-darba biss hu hekk iebes u zgur li ghall-gid sew
tal-genituri u sew ta’ l-ulied.
Fl-ahhar
nett isemmi bosta drabi u jfahhar lil dawk il-genituri li jixtiequ u
jinkoragixxu lil uliedhom meta dawn juru x-xewqa ghalhajja bhal din.
Jikteb fuq
il-htiega li l-genituri jghixu ta’ nsara, jaghtu ezempju tajjeb u
jitolbu ghall-vokazzjonijiet. Bhala ezempju jsemmi lil omm il-Kardinal
Vaughan li kienet taghmel kuljum siegha talb biex xi hadd minn uliedha
jhaddan l-istat ekklezjastiku. U jsemmi wkoll il-kaz ta’ Lu, post
fl-Italja fejn l-ommijiet kellhom il-Kongregazzjoni ta’ l-Ommijiet
Insara. Kienu jiltaqghu kull l-ewwel Hadd tax-xahar, jitlobu jismghu
l-Quddies u jitqarbnu, jitghallmu l-Katekizmu u jiaghmlu ezercizzji
religjuzi. It-talb ta’ dawn l-ommijiet kien ta’ hafna frott fil-qasam
tal-vokazzjonijiet, sew ta’ l-irgiel u sew tan-nisa.
Iz-zghazagh
Mons. De
Piro ma jiktibx biss artikli mahsubin ghall-genituri, imma jikteb ukoll
xi artkli mahsubin ghaz-zaghazagh. Daqqa jinqeda bie storja ta’ x’ghamel
xi missjunarju, daqqa jikteb artiklu taht forma ta’ djalogu bejn zewg
zghazagh u gieli wkoll inqed b’xi poezija - aktarx sab xi hadd li
kitibhielu. Dejjem iheggeg u jittama li dak iz-zaghzugh jieqaf jahseb.
Ifakkar liz-zaghazagh u lill-kbar li f’kull mohh zaghzugh hemm
il-mistoqsija ‘X’se nsir?’. Waqt li jsemmi ghazliet ohra jfakkar li
tezisti l-ghazla ghas-sacerdozju, ghall-hajja relugjuza, ghall-missjoni.
Ifakkar li kif jghid Gesu’, il-hsad huwa kbir u l-haddiema ftit; dan hu
l-mument tal-grazzja li tghinu jwiegeb.
1993.
Ghaddew
sittin sena mill-mewt tal-Fundatur. Il-mod ta’ kif il-poplu jhares lejn
il-qassis u l-mod ta kif il-qassis ihares lejh innifsu u lejn
il-missjoni tieghu nbidel. Il-hajja tal-fmilja ghaddiet u ghaha ghaddjja
minn taqlib kbir. Il-Knisja qieghda tghin lill-Insara jifhmu kif huma
jistghu jghixu ta’ Nsara llum. Fl-istess hin, il-qassis, is-soru,
il-missjunarju, ir-religjuz, jibqghu mehtiega - u forsi jisru mehtiega
aktar minn qatt qabel ghax id-dinja llum qieghda thoss aktar il-vojt li
nhossu meta nwarrbu ‘l Alla.
F’dinja bhal
din, il-genituri saru aktar importanti: jibqghu l-ewwel edukaturi ta’
wliedhom. Jekk lil uliedhom jifhmuhom sewwa,jistghu jghinuhom hafna;
jekk jifhmuhom hazin jew jekk jahsbuhom ‘taghhom’, jistghu jaghmlulhom
hafna hsara. Tibqa’ l-htiega li jitlobu ghall-vokazzjonijiet; jibqa’
jghodd il-parir ta’ Mons. De Piro li jdarru lil uliedhom jaghmlu xi
sagrificcju ghall-missjonijiet; jibqa’ l-fatt li Alla ghadu jsejjah.
Ta min
jistaqsi: "Illum, genituri u wlied, kif qeghdin iharsu lejn is-sejha ta’
Alla?".
_________________________________________________________________________
Il-Mument
8 ta' Mejju,
1994
Alexander
Bonnici. OFM Conv.
Pg 11
Mons.
Guzeppi De Piro
Il-qassis li
habb tassew lil art twelidu.
It-8 ta'
Mejju ta' kull sena jfakkarini b'mod specjali f'Mons. De Piro. Jiena
narah bniedem komplut, ghax ghalkemm qassis u wild in-nobbli, kien
kapaci jidhol fil-qalba tal-problemi tal-gens Malti.
Bl-ebda mod
ma kien jahseb li, ghax qassis, it-tbatijiet tl-poplu ma kinux
jiddependu minnu. Hu hass li seta' jaghmel, u mhux xi haga biss. Hu
ntafa' ghal dan b'ruhu u gismu, u dahal ghal sagrificcji li seta'
jekhles minnhom ghax, fil-pozizzjoni tieghu ta' iben familja sinjura, ma
kien jonqsu xejn. De Piro habb lil Malta u lill-Maltin. Hu habb
l-istorja ta' Malta, u kedd meta raha traskurata fl-iskejjel. Izda lil
Malta, hu habbha b'mod shih ghax emmen , li bhala qassis, kien fid-dmir
tieghu li jsir il-bniedem ta' kulhadd. It-8 ta' Mejju 1898 kienet
il-gurnat ameta ha d-decizjoni tieghu. Ghalkemm il-kwalitajiet li kellu
kienu hafna, De Piro ddecieda li ma jsirx avukat, ghalkemm kien ilu
tliet snin jistudja l-ligi fl-Universita'. Iddecieda wkoll li ma
jiddekikax ruhu ghall-arti tal-pittura, ghalkemm kien jinqala' f'dan, u
sahansitra fi tfulitu, kien diga' rebah xi prejmju bhala pittur.
Id-disinji sbieh li kien jaghmel kien jaqbel li ma jkunux ghalih l-iskop
ta' hajtu. L-ideal kellu jkun bil-bosta izjed gholi.
Malti li
habb 'il-Maltin.
Lill-poplu
Malti, De Piro ma kien tah l-ebda konribut billi kien Monsinjur
tal-Katidral. Izda, f'dik il-pozizzjoni tieghu, hu ghenu meta thabat
biex it-tfal jitghallmu l-istorja ta' Malta.
Hu ghenu
meta, fil-pzizzjoni tieghu ta' Segretarju ta' l-Arcisqof, thabat halli
dawk li ma setghux jaqilghu l-ghajxien f'Malta titwittilhom it-triq
halli jemigraw, u jkollhom biex jghixu denjament.
De Piro ghen
hafna lil Mata meta, bhala Rettur tas-Seminarju, thabat biex Malta
jkollha qassisin tajbin. Kienu mehtiega qassisin li, mhux sempliciment
ikunu ghorrief u b'xi lawrja. Kienu mehtiega dawk li jkunu jithalltu
mal-poplu halli jifhmu liema kienu l-bzonnijiet tieghu.
Hu wera ruhu
tassew patrijott meta, bhal Direttur ta' hamest idjar ta' ltiema u ta'
tfal f'diffikulta, jaghti formazzjoni nisranija, u jipprepara fihom
cittadini li jkunu ta' gieh ghal Malta ta' zmienhom.
Fin-Niket
tas-Sette Giugno
Malta ta'
zmien De Piro kienet ghaddejja minn tbatijiet kbar. Il-foqra u t-tallaba
kienu jishru kullimkien. Dawn zdiedu tul l-ewwel gwerra dinjija. Ma
nistghabux ghalhekk li l-Maltin qamu kontra l-Inglizi, b'konsegwenza li,
fis-7 ta' Gunju 1919, xtered ukoll id-demm. Erba' Maltin sfaw maqtula.
Mons. De
Piro kien diga' qed jaghti s-sehem tieghu bhal membru ta' l-Assembea
Nazzjonali. Mlatin maghqudin flimkien riedu jaghtu Kostituzzjoni lil
Malta li tigi maghrufa mill-Inglizi.
Il-Maltin
kienu fferockati kontra l-ingustizzji ta' l-Inglizi. Ghalhekk, De Piro,
bhal cittadin Malti li habb tassew, fehem li l-kalma u l-paci kienu
mehtiega, biex ma jkunx hemm konsegwenzi izjed koroh.
Il-kapijiet
tal-Maltin hassew ukoll li l-poplu ma jismaghhomx jekk, fil-qrib
taghhom, ma jkunx hemm ukoll Mons, De Piro. Il-poplu kien donnu mitluf,
u kie hemm min kellem hazin anki lil De Piro. Izjed tard, gie mistoqsi
dwar dan; izda ma ried jaghmel l-ebda kumment. Beza' li kelma wahda
zejda setghet tkun ta' hsara ghall-Maltin.
Lill-Maltin, iddefendihom b'qawwa meta l-Inglizi kienu se jaghtu
s-sensja lil hafna minnhom, wara li spiccat l-ewwel gwerra dinjija. Meta
ntebah li, mal-poplu li tqabad ghad-drittijiet tieghu, kienu dahlu xi
kriminali wkoll, De Piro thabat halli jiftah ghajnejn dawk li riedu
l-veru gid ta' Malta. Hu qal: "Hemm bzonn li mmorru nghid lill-poplu
biex ma jkomplix dan it-tharbit ghax inkella jhassar il-kawza kollha".
Kien hemm
dawk li riedu jattakaw id-dar ta' Francia, quddiem it-teatru. De Piro
ghamel minn kollox biex jikkalmahom. De Piro u l-Isqof Portelli kienu
dawk li ghamlu hilithom biex igibu l-paci, u ma jhallux li jkun hemm
Maltin li johduha wkoll kontra Mons. Mawru Caruana, l-Isqof ta' Malta.
Sehem
fil-Politika.
De Piro ma
kienx membru ta' partit bhal Mons. Dandria, Mons. Panzavecchia, u Dun
Mikiel Gonzi. Izda kien fis-Senat ta' Malta bhal rapprezentant
tal-Kleru. Qabel ma kien fil-Parlament, De Piro diga beda jithabat hafna
biex f'Malta jerga' jkun hawn il-paci, il-Maltin jiehdu li haqqhom, u
r-Religjon Kattolika tkun dikjarata bhala r-Religjon ta' Malta.
Meta,
fl-1930, inqala' l-inkwiet bejn il-Knisja u Strickland, De Prio ghamilha
ta' medjatur, De Piro kellu laqghat ma' Strikland u ma' dawk tal-Partit
tieghu. Lil Strickland, hu wrieh li makellux hlief x'jakkwista jekk
jersaq lejn il-Knisja, u jitlob mahfra. Wrieh ukoll li l-qassisin kienu
jixtiequ hafna l-paci.
Jidher li
l-familja ta' De Piro kienet ma' Strickland. Il-Baruni Igino De Piro
kien hareg mieghu ghall-elezzjoni. Izda, billi l-Arcisqof Caruana kien
ikkundanna lil Strickland, b'sens ta' sottomissjoni, fl-1931, il-Baruni
De Piro baghat jghid lill-Arcisqof li ma kienx se johrog ghall-politika.
Senatur
fil-Parlament Malti.
Fl-1931, De
Piro gie maghzul bhala r-rapprezentant ta' l-Arcisqof fis-Senat. Ma
kienx xi wiehed li joqghod jitlewwem fil-parlament. Ghalhekk, f' 'The
Daily Malta Chronicle' inkiteb: "Ahna nhossu li ghandan
niggudikaw li hu accetta li jidho ghal dik il-hidma ghax ra li dak kien
dmir tieghu u ghax qatt ma fittex dak li jaqbillu. Is-sens tad-dmir u
d-dedikazzjoni ghall-ohrajn, fil-karattru tieghu, dejjem inhassu li
kienu qabel kull haga ohra. Hu tqabad dejjem minghajr qatt ma dahal
fit-tilwima ta' bejn partit u iehor".
Fil-fatt,
fil-parlament, De Piro ma tkellimx wisq. Izda mbaghad, fl-ahhar sena ta'
hajtu, fl-1933, fil-Parlament, hu kien id-difensur qawwi tal-hajja
xierqa.
De Piro wera
kemm kienihobb tassew lill-Maltin meta ma bezax jikkritika dak li kien
ta' hasara. Xi postijiet li fihom kienu qed imorru tfajliet u guvintur
kienu saru ta' skandlu. Fost l-ohrajn, De Piro qal: "Imissna nahsbu,
mhux biss ghall-imsejkna tfaliet taghna, izda wkoll ghal tant
guvintur... Ma rridx nidhol fil-kwistjoni ta' l-eta' ta' dawn
it-tfajliet li jservu fil-hwienet tax-xorb. Min-naha tieghi jiena
tal-fehma li ghandu jsir minn kollox biex dawn in-nisa jitwarrbu minn
dawk il-hwienet ghax il-periklu hu ghal kulhadd".
Dik
id-darba, De Piro kellu hafna xi jghid. Kulhadd, fahhar il-kelmiet
tieghu. Id-diskors tieghu kien pubblikat biex il-poplu jkun jaf x'qal.
Fost l-ohrajn, fil-Lehen is-Sewwa tal-4 ta' Marzu 1933, inkiteb:
"Mons. De Piro qieghed lil kulhadd f'postu, u ta lil kulhadd dak li
haqqu. Ma' Mons De Piro, ninghaqdu ahna wkoll billi nawgura
lill-Ministru tal-Pulizija li jkompli jahdem bil-hila kollha tieghu
ghall-moralita tal-pajjiz."
Il-Pedament
tal-Patrijottizmu.
De Piro kien
nisrani fil-atrijottizmu tieghu. Kien konvint li r-Religjon Nisranija
tgholli lill-bniedem socjalment ukoll. Ir-Religjon, mhux biss tressaq
lill-bniedem lejn Alla, izda wkoll lejn hutna l-bnedmin. Ir-Religjon
tghin ukoll biex il-bniedem jaqdi ahjar id-dmirijet tieghu bhala
cittadin.
Ghandna
bzonnhom illum ukoll sacerdoti bhal Mons. De Piro. Is-Sacerdot li, bhal
Mons. De Piro, jiddefendi bla biza' l-principji tal-hajja nisranija jkun
haqqu kull gieh, mhux biss mill-Knisja izda wkoll mill-istat. Izda,
min-naha l-ohra, jekk dan il-gieh ma jinghatax, ma jkun gara xejn ghax
hu jhoss is-sodisfazzjon li jkun qed d-dmir tieghu quddiem Alla u
quddiem il-bnedmin.
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon
It-Tlieta,
10 ta' Mejju, 1994.
Alexander
Bonnici OFM Conv.
Pg.23.
Mons.Guzeppi
De Piro
Is-Sacerdot
li ta hajtu ghall-Knisja ta' Malta.
Fost
il-Maltin ta' hajja qaddisa li nittamaw li ghad naraw il-Knisja taghraf
il-qdusija taghhom, hemm Mons. Guzeppi De Piro.
Ahna llum
nafu ahjar, mhux biss ghax ghandna l-hajja tieghu stampata bl-Ingliz u
bil-Malti, imma wkoll ghax De Piro ghadu tassew haj. Hu kien il-fundatur
ta' l-istitut ta' hajja konsagrata.
Hu
l-Fundatur tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl. Din ghadha hajja u
baghet tizviluppa, u lil De Piro tarah bhala l-missier qaddis taghha.
Ma kellux
zmien ghalih.
De Piro kien
jixtieq jghix f'hajja komunitarja ma' sacerdoti ohrajn. Kien jittam li
jkollu ftit zmien halli jghin izjed lis-Socjta' mwaqqfa minnu. Imma
l-fiducja li kellhom fih l-Isqfijiet ta' Malta u t-tahbit li bdw igibu
maghhom l-opri fdati f'idejh lilu hallewh bla nifs.
Ghal hafna
qassisin, l-ghazla taghhom bhal Monsinjuri kienet qisha bhaz-zmien ta'
mistrieh u bhala apprezzament tax-xoghol li jkunu ghamlu. Ghal De Piro
ma kienx hekk. Kien ghadu kemm qabez it-tletin sena meta l-Arcisqof
Pietru Pace riedu Monsinjur tal-Katidral.
Kien
ghalxejn li hu talab bil-hniena biex ihalluh qassis semplici. Fi zmein
meta hafna kienu u ghadhom jixxenqu ghat-tlellix ta' l-ilbies ahmar,
tas-slaleb u tal-mitri, wiehed li jirrinunzja wera li kellu kwalitajiet
li ohrajn ma kellhomx. Ghalhekk, De Piro kelu jbaxxi rasu, u jaccetta li
jsir Monsinjur b'att ta' ubbidjenza lejn l-Isqof tieghu.
Gurnata li
tfisser programm.
Kien ghadu
zaghzugh ta' 20 sena. De Piro ma kein jaf x'se jsir minnu. Progetti kien
hemm hafna. Jekk kienx kapaci jirrealizzahom, De Piro ma kien jaf. Kien
diga' qed jistudja fl-Universita' ta' Malta. Kien jinqala' fl-arti u
ntefa' fuq il-ligi.
Fit-tmienja
ta' Mejju, Professuri u studenti kienu jmorru fil-knisja tal-Gizwiti,
il-Belt, ghas-supplika tal-Madonna ta' Pompej. Mar De Piro wkoll, u
jidher li dak inhar hu ha d-decizjoni ta' hajtu. Hass li Alla kien qed
isejjahlu biex isir sacerdot. Min kien jafu mill-qrib ma staghgibx.
Missieru
kien ghadu kif miet. Hu ma kienx konvint mill-vokazzjoni ta' ibnu. Imma
ommu, is-Sinjura Kika, hasset li binha kien ghamel ghazla tajba.
Sakemm sar
sacerdot u lahaq Monsinjur tal-Katidral, hemm storja twila ta' taqbid
mieghu nnifsu, ta' mard li seta' jtellfu l-vokazzjoni, u ta' bniedem
determinat li ma jaqta' qalbu min xejn.
L-Arcisqof
Pietru Pace riedu Monsinjur. Imma s-successur tieghu, l-Arcisqof Mawru
Caruana riedu jkun izjed qrib tieghu. Fl-1915, fil-bidunett tat-tmexxija
tad-djocesi, riedu jkun is-segretarju privat tieghu.
Ghal
darb'ohra, De Piro baxxa rasu. Ma kien maqtugh biex ipoggi bilqieghda
wara skrivanija. Imma donnu kien ideali ghal dak ix-xoghol ghax kien
preciz f'kollox. Ma jahrablu xejn. Kien metodiku ghall-ahhar. Kawn huma
d-doni ta' segretarju ideali.
Imma De Piro
tas-sena 1915 kien diga' beda jaghti servizzi ohrajn ghad-djocesi. Kien
direttur ta' l-Istitut Fra Diegu, b'ghajnuna ghat-tfal iltiema u
fil-bzonn u b'apprezzament mis-Sorijiet Frangiskani. Zgur li dan
is-sevizz ghal Alla u ghall-bnedmin kien jigbdu aktar minn dak ta'
segretarju li jikteb l-ittri u li jippjana l-funzjonijiet u l-istediniet
ta' l-Arcisqof Caruana.
Kien ukoll
il-Fundatur sa minn hames snin, tas-Socjeta' Misjunarja ta' San Pawl.
Minghajru bhal segretarju, l-Arcisqof seta' jghaddi gha xi iehor isibu.
Imma s-Socjeta' tieghu kellha bzonnu hafna.
Imsjehin
ghas-Sacerdozju.
L-Arcisqof
Caruana apprezza s-sevizz ta' De Piro bhala Segretarju. Hu kitiblu:
"Ahna nafu tajjeb kemm inti bniedem ta' skola, ta' hajja tajba, u ta'
tant merti fid-dkocesi, specjalment fl-ufficcju tieghek ta' Segretarju
Generali taghna: ufficcju li inti qdejtu billi ghogobt, mhux biss lilna,
imma wkoll lil dawk kollha li kellhom bzonn tas-servizz tieghek"
Imma, wara
tliet snin, hu spicca minn segretarju biex jigi fdat b'hidma wisq izjed
importanti u hafna izjed delikata. Fl-1918, De Piro gie maghzul bhal
Rettur tas-Seminarju Magguri. Gie moghti l-harsien u d-direzzjoni
tas-seminaristi li kienu qed jithejjew biex isiru sacerdoti.
De Piro, kif
ighid hu nnifsu, fil-mizerja tieghu, ferah talli l-Arcisqof Caruana
fahhru ghad-dekikazzjoni u l-hila tieghu. Imma biex zgur ma jintefahx,
De Piro hass li kellu ghalfjen irodd hajr lil Alla talli Mons. Bugeja,
il-predecessur tieghu bhala Rettur, maqdru fil-berah quddiem l-ohrajn.
Fil-fatt, De
Piro, ghas-seminaristi, kien bhal missier kemm fl-ispiritwal kif ukoll
fit-temporal. Kien iharrighom f'kull xoghol. Kien jibghathom jghinu
fl-istituti tat-tfal ghax ried li l-qassisin ikunu jafu kif jitkellmu u
kif jedukaw lit-tfal. Il-kotba wehidhom lill-bnedem jistghu jaghmluh
stramb u inkapaci ghal affarijiet l-izjed ckejknin.
Monsinjur
ewlieni.
Kemm hu
tassew minnu li Alla jgholli lic-ckejknin li jintelqu f'idejh! fl-1920,
hu spicca minn Rettur tas-Seminarju. Imma d-djocesi rat fih servizz
iehor. Gie maghzul bhal Deka tal-Katidral ta' Malta. Id-Dekanat kien
i-tieni dinjita' fil-kapitlu. Fi stediniet specjali, id-Dekan kien
jirraprezenta lill-Kapitlu tal-Katidral.
Meta kien
Dekan,hu hademhafna halli jghin fizvilupp ghall-ahjar ta' l-iskola
tal-Katidral, li fl-imghoddi kienet maghrufa hafna. F'dan dehret ukoll
l-imhabba tieghu lejn Malta.
Meta osserva
li l-istorja ta' Malta ma kenitx mghallma, fil-progett ta' riforma, De
Piro kiteb: "Jaghti fil-ghajn wisq li thalla barra ghal kollox ftit
taghlim dwar l-istorja ta' Malta."
Kulfejn kien
hemm bzonnu.
Ghalkemm
bniedem kalm u ordnat, De Piro, aktar ma ghadda z-zmien aktar hass li ma
setax ilahhaq max-xoghol li d-djocesi kienet qed tafdalu f'idejh. Hu
kien kapaci jimexxi permezz ta' ohrajn ghax kien jispira fihom.
Kienu jhossu
sodisfazzjon meta jahdmu mieghu ghax hu kien jaf japprezza.
Kien servizz
kbir ghad-djocesi meta l-istituti tat-tfal bdew jigu fdati f'idejh
wiehed wara l-iehor. Hu kien ta' ghajnuna spritwali u anki temporali
ghal dawk li kien jmexxuihom. Uliedu, il-membri tas-Socjeta' Missjunarja
ta' San Pawl, dahlu fid-Dar ta' San Guzepp f'Santa Venera fejn hu kien
ir-Rettur. Id-djocesi ta' Ghawdex fdatlu wkoll l-Istitut l-iehor ta' San
Guzepp f'Ghajnsielem, u hemm dahlet is-Socjeta' tieghu. Hu ma qatax
qalbu mix-xoghol ghalkemm dejjem wera wkoll li ma riedx li jkollu min
ifixklu.
Ghas-Sorijiet ta' Gesu Nazzarenu, hu kien ta' ghajnuna kbira. Mexxa
l-Istitu taghhom taz-Zejtun u ta' Birkirkara. Imma ghenhom ukoll biex ma
jitilfux id-dar taz-Zejtun li ghalihom kienet l-izjed wahda importanti.
Gharaf jiddefendihom anki bil-qawwa tal-ligi u bl-avukati.
Id-dar ta'
Fra Diegu, il-Hamrun, kienet l-ewwel opra ta' hajtu. Hu baqa' jahdem
fiha biex jghin lit-tfal u anki lis-sorijiet sa l-ahhar gurnata ta'
hajtu.
Il-hajja
tieghu kienet tassew bhal darba barka ghal Malta. Hafna li kienu jafuh
jghidulek li f'Malta ma tantx kellna qassisin li jistghu jixxebbhu
mieghu. Imma, minkejja d-dedikazzjoni tieghu f'kull qasama tal-hajja
nisranija Mons. De Piro zamm ruhu fl-umilta'. Hu ma tkabbar qatt, u
ghalhekk kiber tassew quddiem Alla u quddiem il-bnedmin.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 14
ta' Mejju, 1994
Minn:
M.S.S.P.
Pg. 9
Il-Qaddej
ta' Alla Guzeppi De Piro
Messagg
ghalina.
Bhall-membril-ohrajn tas-Socjeta Missjunarja ta' San Pawl, nhar il-Hadd
li ghadda, jiena flimkien ma' hafna Maltin ohrajn mort Sant' Agata,
ir-Rabat, biex nattande ghac-cerimonja tal- kxif u t-tberik ta' monument
li jfakkar il-Fundatur taghna, il-Qaddej ta' Alla Guzeppi De Piro.
Il-programm beda fl-Auditorium ta' l-istess Dar, fl-10.00 am, b'feature
inhejji minn George Peresso, u pprezentat fuq il-palk minn Marthese
Brincat. Wara saret l-inawgurazzjoni tal-monument.
Li laqatni
f'dan il-mafkar kien il-fatt li l-iskultur, Anton Agius, irnexxielu
johrog b'mod car ghall-ahhar l-erba' aspetti principali tal-hajja ta'
Mons De Piro.
Sacerdot
Dedikat Ghad-Djocesi.
(L-istatwa
principali)
Sa ma kellu
erbatax-il sena Guzeppi De Piro kien ihoss is-sejha ghas-sacerdozju.
Imma f'din l-eta' zaghzugha hu telaq dan il-hsieb u qabad linji ohrajn.
Fil-fatt war li spicca l-istudji sekondarji hu mar l-Universita' u
ghamel kors fl-arti u x-xjenza u beda sahnsitra l-istudju tal-ligi.
F'dan l-istess zmien hu avvanza wkoll fil-pittura u ta shem fir-Royal
Malta Militia. Izda gie zmein meta dan kollu hu abbandunah ghax
il-vokazzjoni sacerdotali fil-fatt kienet ghadha hajja fih. "Fit-8 ta'
Mejju 1898, wara novena lill-Verni ta' Pompej, li fiha jien tlabtha
tghinni nagharaf ir-rieda ta' Alla ghalija, jien hassejt il-qawwa li
niddeciedi ghat-tajjeb, jigifieri favur is-sacerdozju," kiteb Guzeppi
nnifsu. Fil-fatt f;dik is-sena stess hu halla Malta u flok il-ligi hu
beda jistudja l-filosofija u t-teologija f'Ruma. Wara erba' snin
fl-Universita' Gregorjana hu gie ordnat sacerdot fil-Bazilika ta' San
Gwann Lateran, fil-15 ta' Marzu, 1902.
Dun Guzepp
ma setax jirritorna Malta u jibqa'. Minflok hu kellu jmur ghal
tmintax-il xahar fl-Izvizzera biex jirkupra minn marda li kienet ilha
tkiddu ghal zmien. Kien fl-1904 li gie lura Malta u beda l-pastorali
tieghu.
Ghal kwazi
tliet snin Dun Guzepp De Piro wettaq hidma fil-parrocca tal-Qrendi.
Kienet biss responsabbilta ohra moghtija lilu mill-Arcisqof Pietru Pace
li waqqfitu milli jkompli l-hidma tieghu f'dan ir-rahal. Fl-1911
il-Qaddej ta' Alla gie nominat Monsinjur u disa' snin wara dekan
tal-Kapitlu tal-Katidral. Bejn l-1915 u l-1918 Mons. De Piro qeda
d-Djocesi bhal segretarju ta' l-Arcisqof Mawru Caruana. F'dan l-istess
zmien hu kien qed ighin ukoll fil-formazzjoni tas-sacerdoti zghazagh
billi jghinhom jidhlu fil-hajja pastorali war s-snin tas-seminarju. ghal
sentejn shah, imbaghad, u ta kontribut aktar kbir f'dan il-kamp
formattiv bhala rettur tas-Seminarju Magguri fl-Imdina.
Minkejja
dawn il-karigi kollha, il-pstorali li kien beda jwettaq fil-bidu
tal-hajja sacerdotali tieghu ma abbandunahiex; hu kien imur fid-diversi
parrocci ta' Malta jippriedka u jamministra s-sagramenti.
Cittadin Li
Habb Lil Pajjizu.
(Il-panew
mal-genb tal-lemin)
L-impenn
fid-Djocesi u ghad-Djocesi xejn ma aljena lill-Qaddej ta' Alla milli
jaghti l-konribut tieghu fil-hajja socjali ta' pajjizna. Bla ma qatt
involva lilu nnifsu f'politika partiggjana, De Piro dejjem habrek bi
shih biex ikun fuq quddiem f'hidma kontinwa ghall-progress ta' Malta.
Bejn l-1918
u l-1921 Mons De Piro kellu parti attiva fid-diskussjonijiet ta'
l-Assemblea Nazzjonali li ghenet biex Malta jkollha l-kostituzzjoni
taghha. Fil-granet li fihom sehhew l-irvellijiet tas-Sette Giugno 1919,
il-Monsinjur kien strumentali biex tinkiseb il-paci bejn il-Maltin u
l-gvern Inliz. Rega' kien strument ta' paci fl-1930; din id-darba qareb
lejn xulxin lil Lord Gerard Strickland u lill-Knisja. Fl-ahhar zmien ta'
hajtu De Piro kien rapprezentant ta' l-Arcisqof u tal-kleru fis-Senat
tat-Tielet Parlament Malti.
Missier
l-Iltiema u l-Foqra.
(Il-panew
mal-genb tax-xellug)
Ga nghad li
kieh minhabba resopnsabbilta' moghtija lilu mill-Arcisqof Pace li De
Piro halla l-parrocca tal-Qrendi. Dir-responsabbilta' ma kenitx haga
orha ghajr id-direzzjoni ta' l-istitut Fra Diegu fil-Hamrun. Meta dan
l-Isitut safa' bla direttur ghax il-Fundatur tieghu kien miet u
l-Frangiskani Minuri li hadu warajh ma setghux ikomplu, gie maghzul
Mons. De Piro. L-Arcisqof ga kien qed jara lill-Qaddej ta' Alla bhala
"…sacerdot twajjeb… habrieki, ghaqli, imheggeg, attiv…" (Ara Nomina). U
propju ghax dawn il-virtujiet komplew jikbru fih, De Piro nghata
istituti ohrajn: San Guzepp, Hamrun (1922); Gesu Nazzarenu, Zejtun
(1922); San Guzepp, Ghawdex (1925); Dar ghac-ckejknin, Santa Venera
(1925); San Frangisk ta' Pawla, B'Kara (1927). U f'dawn l-istituti
l-Qaddej ta' Alla baqa' jaghti sehmu sa l-ahhar ta' hajtu.
Izda
l-ghazla favur il-foqra, li De Piro ghamel kmieni f'hajtu, ma ghexiex
biss mat-tfal ta' l-istituti. Kull fejn kienjinduna li xi hadd kien
jehtieg l-ghajnuna tiehgu hu kien jaghmel minn kollox biex jaghtihielu.
Fl-Istituti ta' Fra Diegu u ta' San Guzepp, fil-Hamrun, kienu jmorru
hafna nies jittallbu l-karita' minn ghand il-Monsinjur. Waqt li kien
ikun jivvjagga, mhux darba u tnejn li hallas it-tramm jew tal-linja lil
dawk li ma kienx ikollhom flus biex jaslu. Ghadhom ukoll jezistu diversi
ittri li jixhdu kemm De Piro kiem imfittex ghal ghajnuna varja.
Fundatur
tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
(Il-panew
tan-nofs)
Ga huma
hafna l-hidmiet li ssemmew pero' zgur li l-opra ewlenija ta' Mons. De
Piro kienet is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl. Sa minn qabel ma gie
kkonsagrat sacerdot, Guzeppi De Piro kellu rabta specjali ma' l-Istitut
ta' San Guzepp. Fil-fatt fid-Djarju tieghu hu kiteb hekk: "Inhoss gewwa
fija xi haga li tghidli li Alla, minn dan l-Istitut, irid jifforma
f'Malta socjeta' ta' sacerdoti taht il-harsien ta' San Pawl. Meta opra
bhal din tasa biex hawn Malta tkun fuq riglejha sewwa, hi tkun tista'
tinfirex f'artijiet ohrajn ukoll".
Bil-mod
il-maod din il-holma sehhet. Fit-12 ta' Gunju 1910 id-Dar Ckejkna ta'
San Pawl, fl-Imdina, tbierket mill-Arcisqof Pietru Pace u fit-30 ta'
l-istess xahar dahlu l-ewwel zewg membri, Gwanni Vella ghal sacerdot u
Guzeppi Caruana ghal fratell.
Is-Socjeta'
mill-bidunett tqieghdet taht il-harsien ta' San Pawl, Dan il-qaddis ma
ntghazilx biss ghax is-Socjeta' kienet wahda Maltija, imma fuq kollox
minhabba l-ideal missjunarju taghha. Bhall-appostlu tal-gnus is-Socjeta'
kellha taghmel hilitha biex tinfirex f'artijiet ohra.
Dan il-ghan
missjunarju beda jintlahaq fi zmien il-Fundatur innifsu; Guzeppi
Caurana, li ga ssemma bhal wiehed mill-ewwel zewg membri, telaq lejn
l-Etjopja fil-21 ta' Gunju 1927.
Mill-ewwel
dar fl-Imdina l-membri tas-Socjeta' ta' De Piro ghaddew ghat-tieni u
t-tielet dar, dejjem fil-Belt il-Qadima. Kien wara dan, u ezattament
fit-3 ta' Ottubru 1932 li l-arcisqof Caruana bierek l-ewwel gebla
tad-Dar Centrali tas-Socjeta' maghrufa bhala Sant'Agata.
L-energija
missjunarja ta' Mons. De Piro ma waqfitx mat-tluq ta' Fra Guzepp lejn
l-Etjopja. Il-Fundatur ippjana li jshahhah din il-missjoni billi jibghat
xi sacerdoti u xi fratelli ohra. Barra minn hekk il-Qaddej ta' Alla kien
iddecieda li f'Ottubru jew Novembru tal-1933 hu nnifsu jmur ghal zmien
f'din l-art Afrikana. Izda l-bniedem jipproponi u Alla jiddisponi. Waqt
li De Piro kellu dan il-pjan Alla ghaqqdu mieghu fis-17 ta' Settembru
ta' l-istess sena.
Is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl gralha kif kien ihobb ighid il-Fundatur innifsu
lill-ewwel membri: "Is-Socjeta' tikber meta mmut jien." Fil-fatt wara
l-Etjopja l-membri marru jahdmu fost il-Maltin ta' l-Awstralja,
tal-Kanada, u ta' l-Istati Uniti ta' l-Amerka. Aktar lejn zmienna
l-MSSPs bdew hidma missjunarja fil-Peru' u fil-Pakistan.
_________________________________________________________________________
Il-Mellieha
- Fid-dawl ta' Grajjiet is-Santwarju u l-Parrocca.
Parrocca
Mellieha 1994.
Alexander
Bonnici OFM Conv.
Pg. 103.
Mons. De
Piro f'riglejn il-Madonna tal-Mellieha.
Mons De Piro
(1877-1933), il-Fundatur qaddis ta-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl,
gie li mexxa pellegrinaggi lejn is-Santwarju tal-Mellieha. Ta' xi wahda
mill-omeliji tieghu, hu zamm ukoll ftit noti miktubin b'idejh stess.
Omelija
tal-21 ta' Marzu, 1920, hi bhala radd il-hajr lill-Madonna tal-Mellieha
ghal dak li minghandha kienu qalghu missirijietna.
Hi omelija
li tfakkar li, erba' snin qabel, fis-sena 1916,hu nnifsu kein mexxa
pellegrinagg li fih, flimkien ma hafna ohrajn, hu talab lill-Madonna
tal-Mellieha biex tharisna fil-flagell tal-gwerra, li kien mhedded fuq
id-dinja.
Dak in-nhar,
21 ta' Marzu, 1920, Mons. De Piro, bhal att ta' ringrazzjament, gabar
hafna ohrajn mieghu, u hadhom f'pellegrinagg iehor sal-Mellieha. Hemm hu
qaddes ghalihom, ghamlilhom omelija, qarbinhom, u ta l-barka
sagramentali. Minn din l-omelija niehud silta, li qed tinqaleb
mit-taljan. Hi silta' li turi r-rabtaa tal-Maltin kollha mal-Madonna
tal-Mellieha.
Dawn huma
kelmiet ta' Mons. De Piro:
"Ahna
ilmahna 'l Marija, b'kuruna ta' Regina fuq rasha. F'dirghajha, hi terfa'
'l Binha Gesu. Hi kienet qed thares lejn bhal wliedha. Tbissima helwa
ta' Omm kienet qed iddwlilha l-wicc taghha. Ahna fhimna li fina hi
kienet qed tilmah ulied taghha.
Il-Madonna tal-Mellieha tkun dik li tfarragna. Dan kien il-hsieb taghna.
Dan kien dak li ahna ghedna 'l xulxin. Immorru, immorru, konna nghidu,
f'riglejn l-Omm taghna, il-Vergni tal-Mellieha.
Il-hsieb
wassalna biex tkellima bejnietna. Il-kelma wasslitna ghall-ftehim.
ghalhekk, fi sbih il-jum tas-16 ta' Frar, 1916, min telaq minn naha, u
min minn ohra tal-gzira ta' Malta. Ilkoll sibna ruhna hawn.
F'dan
is-Santwarju devot, intfajna f'riglejn Marija. Min minna jista' jinsa
l-hlewwa tal-farag li fawwar il-qlub taghna? Ahna konna certi li Hi
kienet sejra tismaghna. U kien hekk tassew.
Din
kienet ir-raguni li, illum, wasslitna mill-gdid hawnhekk, quddiem
l-artal ta' Marija, l-Omm hanina taghna.
Ahna ma
rridux naghmlu bhad-disa' mgiddmin, li dwar l-ingratitudni taghhom
ikellimna l-Vangelu. Ahna qeghdin hawn biex naghmlu bhas-Sammaritan.
Bhalu, ahna ergajna gejn biex, b'radd ta' hajr, nifthu fommna, u nkantaw
flimkien innu ta' tifhir, ta' gratitudni, u ta' ringrazzjament.
Iva, O
Marija, pubblikament, quddiem dan il-poplu tieghek, li hu xhieda
kontinwa tal-grazzji tieghek, ahna nroddulek hajr."
Din il-priedka n.55 fost dawk li nkitbu
minn Mons. De Piro. Hi ma hix stampata. Imma silta ckejkna minnha, u
c-cirkustanzi storici marbutin maghha huma mfissrin fil-ktieb tieghi:
Mons. Guzeppi De Piro, vol. II "F'kull
Qasam ta' l-Istorja ta' Malta", 1985, p. 346(1)
(1). AMSSP,
Predikazzjone De Piro, n. 55.
_________________________________________________________________________
Parrocca San
Gejtanu Hamrun
Festa 1994.
Alexander
Bonnici OFM Conv.
Pg. 63.
Mons.
Guzeppi De Piro
Benefattur
ta' Malta b'Rabtiet mal-Hamrun.
Fost dawk li
l-kawza taghhom hi miexja sewwa 'l quddiem bit-tama li xi darba narawhom
mghollijin ghall-gieh ta' l-artali hemm x'uhud li r-rabta taghhom
mal-Hamrun hi qawwija hafna.
Dawn huma
Adelaide Cini, Madre Margerita De Brincat, Dun Gorg Preca u Mons.
Guzeppi De Pir. Kien tassew jixraq li triq mill-godda tal-Hamrun
tissemma ghal Mons. De Piro. Qieghda fil-qrib tal-Licea fejn dan
il-benefattur kbri ta' malta kien jidher ta' sikwit biex ihabbat bibien
ta' xi wiehed minn dwk li riedu jghinuh halli jmantni l-kotra kbira ta'
tfal li kienu fdati f'idejh. Kien zmein meta l-Gvernijiet ma kienux
jaghtu l-ghajnuniet ta' llum ghat-tfal li qeghdin f'xi wahda mid-Djar
tal-Knisja. L-ghajxien u t-taghlim ta' dawk lixortihom fid-dinja ma
ghenithomx kien jiddependi minn bnedmin ta' qalb tassew nobbli bhalma
kien Mons. De Piro li wahdu ftit sta' jaghmel kieku ma sabx
il-kollaborazzjoni ta' ohrajn.
Id-Dar ta'
Fra Diegu.
Il-fundatur
taghha, il-Fratell tal-Frangiskani Minuri Fra Diegu Bonanno, semmieha
ghal San Frangisk t'Assisi, missieru. Imma l-poplu malajr beda jsehilha
'id-Dar ta' Fra Diegu'.
Fl-1907, Dun
Guzepp De Piro, li kien ghadu sacerdot zaghzugh ta' inqas minn 30 sena,
gie maghzul mill-Arcisqof Pietru Pace biex ikun l-ewwel direttur
djocesan taghha ghax id-dar giet tiddependi mill-Isqof wara li
l-Frangiskani Minuri hallewha. Dar li fiha kienu jigu meghjunin xbejbiet
li kienu f'periklu li jitilfu giehom u nzammu wkoll tfal ckejknin,
specjalment bniet dehret li tkun ahjar jekk titmexxa minn sorijiet milli
minn patrijiet.
De Piro ma
kienx monsinjur u ma kellux esperjenza ta' istituti ohrajn. Imma kien
diga' wera x-xewqa li jghix fost it-tfal f'istitut iehor. Dan kien
id-Dar ta' San Guzepp, li twelidha kien fil-Hamrun ukoll.
L-Arcisqof
Pace, kien hemm min issuggerielu 'l De Piro. Imma ma riedux wisq biex
ikkonvincewh ghax hu kien jaf x'kien jiswa. Fid-digriet tan-nomina,
l-Arcisqof kiteb: 'Ahna li nafu kemm int ghaqli, imheggeg u attiv,
minn qalbna ninnominawk ghal dak l-ufficcju (ta' Direttur)… Ahna certi
li l-Istitut, immexxi minnek u meghjun mill-generozita' ta' l-insara,
jibqa; miexi 'l quddiem bil-ghajnuna tas-Sorijiet Terzjarji Frangiskani
li tant ghamlu gid fih'.
De Piro ma
kellux hajja twila. Fost l-opri kollha ta' hajtu ma kein hemm l-ebda
wahda ohra li fiha sata' jiccelebra l-hamsa u ghoxrin sena ta' hidma.
Dan il-gublew tal-fidda ccelebrah bhal Direttur ta' din id-dar fl-1932.
Fuq id-Dar ta' Fra Diegu jista' jinkiteb ktieb. Nghidu biss li De Piro
ghenu b'gidu, ipprovdielu minghand benefatturi, u nhass bhala missier,
mhux biss ghat-tfal, imma ghas-sorijiet frangiskani wkoll.
Id-Dar ta'
San Guzepp.
Din id-Dar
doppjament taghmel parti mill-istorja tal-Hamrun. Meta twaqqfet l-ewwel
darba fl-1888 minn Mons. Frangisk Bonnici, qarib tieghi, hi kienet f'dar
ckejkna qrib il-knisja tas-Samra. meta mbaghad ghaddiet ghall-post
imsejjah 'Il-Palazz l-Ahmar' jew 'Il-Palazz ta' San Guzepp' hi baqghet
xorta wahda fil-limita tal-parrocca ta' San Gejtanu. Izjed tard, giet
fil-limiti ta' Santa Venera.
L-akbar
rabtiet ta' De Piro kienu ma' din id-dar. Kien qed johlom li sata'
jingabar fiha f'hajja komunitarja flimkien ma' qassisin ohrajn. Kien
jghin lid-dar sa minn meta kien ghadu student. Id-Diretturi taghha
zammew kuntat mieghu ghaliex raw fih ghajnuna u mhabba kbir. Iccahhad
f'zoghozitu milli jmur jistudja f'Akkademja Ruma ghax ghazel li jghix
hajja mohbija u kkonsagrata lil Alla fid-Dar ta' San Guzepp.
Il-progetti
tieghu ma sehhewx kif kien xtaqhom. Imma r-rabta ma' San Guzepp ma
naqsitx. Hu sar fundatur tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Imbaghad, fl-1921, id-Dar ta' San Guzepp saret l-ewwel dar ta'
beneficenza li s-Socjeta' ta' De Piro hadet fil-harsien taghha. Huma
dahlu hemm minflok il-Freres De La Salle. Mill-1922, De Piro sar
ir-raba' direttur ta' dik id-dar, wara l-mewt ta' Dun Gorg Bugeja.
Lil De Piro,
l-aktar li kienu jsibuh kien f'dik id-dar. Fl-edukazzjoni tat-tfal
ckejknin, li din id-darba kienu subien, hu kienisib il-ferh tieghu. Kien
jghin biex lil dawk it-tfal isibilhom post fejn jahdmu meta johorgu minn
dik id-dar. Meta huma wrew ix-xewqa li jemigraw, De Piro ghenhom ukoll
biex isibu fejn jahdmu fl-Amerka, il-Kanada jew l-Awstalja.
Alla
jsejjahlu mill-Hamrun.
De Piro kie
ihoss li ma kienx f'sahhtu. Fl-1933, kien ghalaq 55 sena. Meta kellu 54
sena, hu kiteb: 'Qieghed insofri minn ezawrimetn mentali'. Kien marid
bil-kliewi.
Il-gurnata
tas-17 ta' Settembru 1933, la-hhar wahda ta' hajtu, ghaddieha f'hidma
l-Hamrun. F'dik il-gurnata meta l-knisja kienet ticcelebra l-Pjagi ta'
San Frangisk, hu kien soltu jiccelebra dik il-festa ghand is-sorijiet
ta' Fra Diegu. Imma, fl-1933, kienet il-Hadd, u f'hafna parrocci ta'
Malta kienu jiccelebraw id-Duluri. Ghalhekk, il-festa ta' San Frangisk
ghand is-sorijiet kien se jaghmilha l-ghada. Hu nnifsu kien gie
mistieden biex imexxi l-purcissjoni tad-Duluri fil-knisja parrokkajali
ta' San Gejtanu. Zmien qabel, De Piro kien kiteb: 'Is-siegha tal-mewt
ma nafux meta tigi fuqna… Nghixu bhalikieku llum hu l-ahhar jum
ta' hajjitna'. U De Piro tassew ma kienx jaf li dak kien l-ahhar jum
ta' hajtu.
De Piro
mexxa l-purcissjoni kollha tad-Duluri. Imma, imbaghad, f'riglejn Gesu
Sagramentat, waqt it-Tantum Ergo ta' qabel il-barka sagramentali,
hu hassu hazin. Ittiehed malajr fl-Isptar Centrali tal-Furjana, u miet
f'dik il-lejla stess tas-17 ta' Settembru.
Smajna
f'dawn il-granet li ngabret id-dokumentazzjoni kollha tax-xhieda biex
jintbaghtu Ruma ghall-kawza tieghu. Meta narawh mgholli ghall-gieh ta'
l-artali, kif nittamaw, il-Hamrun ukoll ikollu ghax jifrah ghax Mons. De
Piro hu l-bniedem ta' Alla li ta xhieda tat-twemmin erojku tieghu b'mod
li nhass hafna fil-parrocca ta' San Gejtanu.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
88 M
Ghaqda
Muzikali San Guzepp Ghajnsielem
Festa 1994.
Frans
Ferriggi mssp
Pg. 21
Il-Fundatur
tal-Banda ta’ Ghajnsielem,
Mons.
Guzeppi De Piro.
Monsinjur
Guzeppi De Piro (1877 – 1933) hu marbut ma’ Ghawdex u ma’ Ghajnsielem
ghax kellu sehem importanti fit-twaqqif u fit-tmexxija ta’ l-Istitut ta’
San Guzepp ghas-subien f’Ghajnsielem fl-ewwel snin tieghu; u kienukoll
il-fundatur tal-banda ta’ dan l-Istitut – banda li minnha aktar tard
harget il-Banda ta’ dan ir-raha.
Fit-18 ta’
April 1925, l-Isqof t’Ghawdex Mons. Mikiel Gonzi hareg id-digriet ta’
Affiljazzjoni - id-Dar ta’ San Guzepp ta’ Ghajsielem kellha taghmel
parti mid-dar ta’ San Guzepp, il-Hamrun; kellu jmexxiha Mons. G. De Piro
u s-Socjeta’ ta’ San Pawl lu hu waqqaf.
Ftit snin
wara, fl-1928, Mons. De Piro stara xi strumenti tal-muzika bil-ghan li
jwaqqaf banda mit-tfal tad-dar t’Ghajnsielem. Bhala surmast sab lis-Sur
Anton Muscat Azzopardi, surmast zaghzugh ta’hila li darba kien wiehed
mit-tfal fl-Istitut tal-Hamrun. Kien joqghod Malta imma stqarr li hassu
midjun lejn dan il-Monsinjur li fi tfulitu hajru biex jitghallem
il-muzika. Fl- 1939 lahaq surmast ta’ din il-Banda s-Sur Mikiel
Farrugia. Dan kellu vantagg - kien Ghawdxi (mir-Rabat) u ghalhekk seta
jghin aktar. Kien ukoll bniedem ta’ eseperjenza - bandist fil-banda
tas-Servizzi u solist fil-Banda "King’s Own2.
Fis-17 ta’
Mejju 1931, il-Banda daqqet fil-festa ta’ Sant’Antnin u fil-festa
tal-Madonna ta’ Lourdes f’Ghajnsielem stess. Ftit gimghat wara, fil-5
ta’ Lulju daqqet ir-Rabat fit-tberik tal-qniepen ta’ Santa Marija ta’
Savina.
F’Settembru
tal-1933 miet Mons. G. De Piro. Ftit wara dahlu fil-band tfal u zghazagh
minn Ghajnsielem. Bil-ftit il-ftit, din il-Banda nqatghet mill-istitut u
saret il-Banda t’Ghajnsielem.
Dawn huma
ftit fatti storici. Izda huma fatti li ghadhom jghinuna nahscu u nsiru
nafu ahjar lill-Fundatur. Il-fatt li ha hsieb iwaqqaf banda jurina
l-interss u l-fiducja li kellu fit-tfal afdati f’idejh. Minkejja
l-problemi u l-hafna tahbit li kellu, ma qatax qalbu u ma bezax! Kienet
xi haga gdida li staq jaghtiha lil dawn it-tfal. Kienet possibilta’ ohra
li xtaq joholqilhom. Kien mohhu fihom u xtaq imexxihom ‘il quddiem.
Kellu fiducja f’dawn it-tfal - emmen liseghu jirnexxu u rnexxew. Izda ma
rabatx idejh fuq zaqqu... ghamel liseta’ u seffaq wiccu ghat-tfal. Zgur
li din l-esperjenza u din il-fiducja ghenet lit-tfal mux biss jirnexxu
bhal muzicisti izda wkol fil-hajja privata taghhom aktar ‘il quddiem.
Naraw
vizjoni shiha tal-bniedem: il-bniedem li trid tghinu jizviluppa kollu
kemm hu - bit-talenti kollha tieghu. Lit-tfal ipprovdielhom kenn, ikel,
nies li jiehdu hsiebhom, skola, snajja’... izda ma waqfx hemm. Haseb
ukol ghall-ghamla ta’ "rikreazzjoni" li tizviluppa l-bniedem kollu. Ma
waqfx fil-kenn, jew fl-ikel; lanqas fix-xoghol jew fl-iskola; lanqas ma
waqaf fir-religjon. Kellu vizjoni kbira! Nahseb li llum lil Mons. De
Piro konna nghidulu "bniedem ta’ kultura". Habb il-muzika, habb dak li
hu Malti - fosthom il-Banda - juri kemm kellu ghal qalbu dawk
l-affarijiet li l-poplu kien jghozz. Kien jaf jara s-sabih u japprezzah.
Lili laqatni
l-fatt li s-Surmast Muscat Azzopardi offra s-servizz tieghu b’sens ta’
gratitudni lejn Mons. De Piro. Nahseb li l-vjagg bejn Malta u Ghawdex u
lura fl-1930 ma kienx xi xalata! Kien ifisser aktar hin, skumdita’ u
periklu. It-tjubija ta’ De Piro kienet tqanqal ohrajn ghas-sagrificcju
ghall-haddiehor. Lil din il-banda nixtiqulha kull success muzikali.
Nawgurawlha li tibqa’ tghozz dan il-wirt u dan l-ezempju; j’Alla
l-bandisti tal-lum ikollhom huma wkoll hegga ghall-muzika, ghall-arti,
ghall-wirt Malti u ghal huthom.
_________________________________________________________________________
Parrocca
Stella Maris.
Festa 1997.
Fr. Tony
Sciberras
Pg.2
Nitghallmu
min-nies li ghexu qabilna.
Mons.
Guzeppi De Piro.
Mons.
Guzeppi De Piro twieled l-Imdina, fit-2 ta' Novembru 1977, f'wahda
mill-familji l-aktar nobbli ta' Malta. Wara l-ewwel edukazzjoni tieghu
fid-dar tal-familja, hu ghadda ghall-liceo minn fejn ghamel
il-Matrikola. Fl-1894 huwa beda kors tal-ligi. Imma ma spiccahiex ghax
fit-8 ta' Mejju 1898, waqt li kien qieghed fil-Knisja tal-Gizwiti,
il-Belt, ghas-supplika tal-Madonna ta' Pompej, hu ddecieda fuq dak li
tant kien ilu jtella u jinizzel, is-sacerdozju. Hu qasam din ix-xewqa ma
ommu li berkitu u nkorraggietu bis-shih. F'dik l-istess sena mar Ruma
biex jibda l-Filosofija u Tejologija. Qaddes fil-15 ta, Marzu 1902. Wara
mar l-Isvizzera ghall-mistrieh u ftit tal-kura. fl-1904 irritorna Malta
u beda l-hidma tieghu ta' sacerdot fil-parrocca tal-Qrendi. Kien
sacerdot impenjat hafna u bhala Malti bla heda ghall-gid ta' pajjizna.
Kien il-missier tal-fqar u l-orfni specjalment fl-istituti ta' karita'
li kellha l-Knisja. F'dan l-istess zmien hu habrek sa ma waqqaf u mexxa
'l quddiem l-ewwel socjeta' religjuza missjunarja Maltija maskili,
is-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl. Miet fis-17 ta' Settembru 1933.
Ir-rabta
tal-qaddej ta' Alla mal-Madonna ma tidhrix biss fil-mument tal-ghazla
tal-vokazzjoni u fil-hin tal-mewt tieghu. Il-hafna priedki li kien
jaghmel dwar Marija u li ghadhom merfughin b'ghozza mill-MSSP, huma
xhieda ta' l-imhabba li kellu lejn l-omm tieghu. Ghalih il-Madonna
kienet kontinwament l-Omm tal-Hniena, Tama taghan. Lill-membri
tas-Socjeta' Missjunarja tieghu hu riedhom li jqimu lil Marija bit-Titlu
ta' Assunta. Riedhom li l-ulied spritwali tieghu jiehdu hsieb
tal-bniedem b'mod shih, spiritwalment u materjalment. Tant kien ghaziz
ghall-Monsinjur dan il-Misteru tal-Madonna li hu kien wiehed minn dawk
li specjalment fl-1931 habirku biex Malta tinkiteb petizzjoni
lill-awtoritajiet tal-Knisja biex l-Assunzjoni ssir domma ta' fidi.
Fil-fatt din ix-xewqa nqatghet ftit snin wara.
_________________________________________________________________________
In-Nazzjon
L-Erbgha, 13
ta' Novembru, 1996
Fr. Lonnie
Borg MSSP
Pg 21
L-ideal
missjunarju fis-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Fil-75
Anniversarju ta' L-Approvazzjoni Djocesana.
Ghaddew 75
sena mill-bidu ufficjali tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl. Jekk
inharsu lejn l-istero tal-Knisja nsibu li minn zmien ghal zmien, Alla
ghogbu jzejjen lill-Knisja b'nies karizmatici. Fost dawn insibu
lill-Fundatur Mons. Guzeppi De Piro li hass u fehem il-bzonnijiet
taz-zminijiet.
Hu ghex fi
zmien beta fl-Ewropa, specjalment, inbeda qawmien missjunarju gdid.
Fil-fatt insibu diversi Kongregazzjonijiet Missjunarji li jafu l-bidu
taghhom fl-ahhar tas-seklu l-iehor u fil-bidu tas-seklu ghoxrin.
Din il-holma
gdida ftit ftit saret realta' mat-twaqqif tas-Socjeta' Missjunarja ta'
San Pawl, fejn il-membri taghha jmorru jwasslu lil Kristu f'pajjizi ohra
permezz tal-hidma Evangelika. Dan jidher car fi kliem Mons. De Piro
stess "din il-Kongregazzjoni mwaqqfa biss biex tigbed dejjem aktar
erwieh lejn il-hdan ta' Gesu".
Socjeta'
Missjunarja ssir realta'.
Sa mill-
ewwel zmien tat-twaqqif tas-Socjeta', Mons. De Piro habbrek bis-shih
biex idahhal imabba u zelu missjunarju fost dawk li nghaqdu mieghu. Dan
hu rifless fid-diskorsi, priedki u kitbiet tieghu. In-numru kien zghir
wisq, u hu ma seta jibghat missjunarji mill-ewwel. Ghalkemm hu waqqaf
istitut religjuz hu qatt ma ried ihalli barra l-hajja missjunarja. Prova
ta' dan tinsab fl-abbozz ta' l-ewwel Regoli tas-Socjeta'. Dan jidher
car, x'kellu f'mohhu meta hu kiteb, "l-ghan tas-Socjeta' ckejkna jkun li
taghti ghajnuna lil dawk il-popli li jkunu neqsin mill-haddiema
Evangelici". Dan bla ebda bubju ma jikkonferma li l-Fundatur kellu
vizjoni missjunarja fil-veru sens tal-kelma.
Tajjeb ukoll
li wiehed isemmi l-fatt ghalix hu ghazel lil San Pawl bhala l-Patrun
tas-Socjeta' tieghu. Veru li ahna l-Maltin insejhulu Missierna San Pawl,
pero Mons. De Piro ghazel lil San Pawl biex il-membri jkollhom lilu bhal
l-mudell ta' l-akbar Appostlu tal-gnus. Jekk wiehed jaqra l-ewwel Regoli
tas-Socjeta' jsib miktub, "il-membri kollha, wara l-porva mehtiega,
jaghmlu l-voti ta' l-ubbidjenza, missjoni, faqar u safa".
Dan juri
x'kellu f'mohhu u f'qalbu Mons. De Piro. L-idea missjunarja hi cara. Hu
waqqaf Socjeta' religjuza, li l-membri taghha barra l-ubbidjenza, faqar
u safa jweghdu wkoll hidma missjunarja. Fil-fatt tul il-medda
tal-grajjiet principali tas-Socjeta', jur bic-car li dan il-vot specjali
hu marbut b'mod intimu ma' l-izviluppi li sehhew kemm f'Malta u anki
dawk 'il boghod mix-xtajta tal-gzira ckejkna taghna.
Mons. De
Piro talab lil Ruma biex l-ewwel membru tieghu li issa kien wasal biex
isir sacerdot, jigi ordnat bit-titlu tal-missjoni. Hu hass li dan se
jkunpass importanti fl-izvilupp tas-Socjeta tieghu. Fil-fatt fis-7 ta'
Novembru 1916, il-Kongregazzjoni tas-Sagramenti harget reskritt biex
l-ewwel membru jigi ordnat bit-titlu tal-missjoni. Peress li s-Socjeta'
kienet ghadha zghira, it-triq kienet twila u mhux wahda facli. L-akbar
xewqa tieghu kienet dik li s-Socjeta' tigi approvata mill-Awtoritajiet
tal-Knisja. Kellhom jghaddu hames snin sakemm l-Arcisqof ta' Malta,
Mauru Caruana hareg id-digriet ta' l-approvazzjoni mill-Knisja bid-data
ta' l-14 ta' Novembru 1921.
Pass
importanti iehor, kien meta fis-sena 1973, il-Kongregazzjoni
tal-Propagazzjoni tal-Fidi, kif kienet maghrufa f'dak iz-zmien, tat
lis-Socjeta' id-Decretum Laudis, gharfien pontificju. Fid-digriet,
jissemma car li Mons. De Piro ried iwaqqaf Socjeta' Missjunarja, li
taghmel hidma ta' evangelizzazzjoni fost il-gnus. Dan ghen biex l-ideal
missjunarju isir izjed internazjonali.
Il-Holma
Missjunarja tidbda ssehh.
Fis-sena
1921, Mons. De Piro hareg ghal-ewwel darba pubblikazzjoni bl-isem ta'
San Pawl: Almanakk ta' l-Istitut tal-Missjoni. Ir-raguni wara dan kien
sabiex is-Socjeta' issir dejjem aktar maghrufa, u wkol biex ikabbar
l-imhabba u l-hegga lejn il-missjoni.
Pero', kien
hemm haga li sa issa ghadha ma ntlahqitx: il-Fundatur ma kien ghad
ghandu ebda missjunarju. Din il-holma saret realta' fil-21 ta' Gunju
1927.
Fra Guzepp
Frangisk Caruana telaq minn Malta u mar l-Abissinja, b'hekk issa
s-Socjeta' kellha l-ewwel missjunarju taghha. Il-hajja missjunarja
tieghu kellha tkun wahda twila u ezemplari sakemm miet fit-23 ta' April
1975, bla ma qatt rega rifes art twelidu.
Dan kien
il-bidu semplici, issa x-xewqa saret realta'. Ta' min isemmi li
l-Fundatur xtaq li hu stess flimkien ma tliet misjuarji godda jmur
il-missjoni biex iwassal u jara hu stess il-missjoni u jiftah it-triq
ghall-missjunarji ohra. Pero' gara li fis-17 ta' Settembru 1933, Mons.
De Piro miet. Is-Socjeta' li kien beda issa sfat iltima. Madanakollu
l-ispeirtu tieghu baqa' haj f'dawk kollha li mxew fuq l-istess passi
teighu. Alla fil-providenza tieghu ried li s-Socjeta' tkompli tikber u
taghti l-frott.
Socjeta'
b'Karizma Missjunarja.
Id-9 ta'
Lulju 1948 kienjum importanti, meta fuq il-vapur MV Strathnaver, Dun
Wistin Grech flimkien ma' emigranti ohra salpa lejn l-Awstralja. Dan
kien il-bidu tal-hidma kbira li s-Socjeta' kellha taghmel matul is-snin
f'dan il-kontinent vast.
Il-hidma ma
waqfitx hemm anzi membri ohra ntbaghtu wkoll il-Kanada u l-Istatit
Uniti. Il-hidma ta' dawn il-membri kienet wahda bla waqfien. Huma taw
kontibut siewi kemm lill-komunita' Maltija, kif ukoll lil tant nies ta'
nazzjonalitajiet diversi li ltaqghu maghhom.
L-izvilupp
missjunarju kompla jikber, din id-darba fil-Peru', fl-Amerika t'Isfel.
Kienet is-sena 1968 meta waslu l-ewwel missjunarji fl-art ta' l-Incas,
kif inhyu maghruf dan in-nazzjon. Il-missjunarji ta' San Pawl jispikkaw
fix-xoghol fost il-fqar, promozzjoni umana u hidma ta'
evangelizzazzjoni.
Pagna ohra
fl-istorja tas-Socjeta' sehhet fil-1981 meta missjunarji taghna rifsu
fil-Kontinent Asjatiku, ezattament fil-Pakistan. F'dan l-Istat Islamiku,
il-missjunarji ta' San Pawl jaghmlu xoghol ta' evangelizzazzjoni,
promozzjoni tal-gustizzja socjali u djalogu mal-Musulmani.
Ghaddew 75
sena mill-Approvazzjoni Djocesana. Illum ghandna nharsu lejn il-futur
b'kuragg u b'tama gdida. Din l-opra t'Alla issa qabdet it-triq li
tkompli tikber u tissahhah. L-ideal missjunarju li Mons. De Piro
ghaddielna bhala l-aqwa wirt, "aghtu lill-ohrajn dak li San Pawl ta
lilkom", qatt ma jista' jieqaf. Dan ghaliex il-hidma missjunarja ma taf
bl-ebda fruntiera u ma tistax tintemm.
_________________________________________________________________________
Konfraternita’ ta’ San Guzepp Rabat – Mdina.
VII Simposju
Internazzjonali Dwar San Guzepp Malta
1997
Lino
Cuschieri.
Pg 51.
Il-Qaddej
ta’ Alla Monsinjur Guzeppi De Piro, 1877 – 1933
Fundatur
tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl.
Guzeppi De
Piro twieled nhar it-2 ta’ Novembru, 1977, is-seba’ iben tan-Nobbli
Alessandro De Piro D’Amico Inguanez u Ursola xebba Agius Caruana u kien
gie mghammed l-ghada, fi-t3 ta’ Novembru, 1977 fil-Katidral ta’
l-Imdina.
Wara li ha
l-ewwel edukazzjoni tieghu fid-dar tal-familja tieghu, Guzeppi De Piro
dahl il-Liceo fejn baqa’ sakemm qaghad ghall-matrikoli li permezz taghha
huwa dahal fl-Universita’ Rjali ta’ Malta. Wara kors ta’ tlett snin
fl-Arti u x-Xjenza, huwa beda jistudja ghal Avukat. Matul l-ewwel sena
ta’ studju tal-Ligi, fit-8 ta’ Mejju, 1898, De Piro iddecieda li jhaddan
is-Sacerdozju. Wara li tkellem ma’ ommu dwar id-decizjoni tieghu u gie
mgharraf ukoll l-Arcisqof Monsinjur Pietru Pace, sar dak kollu mehtieg
biex huwa jmur Ruma u jidhol fil-Kullegg Capranica biex jibda l-istudju
tal-Filosofija fl-Universit’ Gregorjana.
Wara li gie
ordnat Sacerdot f’San Gwann Lateran fil-15 ta’ Marzu, 1902, gie Malta
biex jaghmel l-ewwel quddiesa solenni tieghu fil-Katidral ta’ l-Imdina u
wara, rega lura f’Ruma biex jispicca t-tielet sean tat-Teologija. Fi
tmiem din is-sena akkademika, huwa gie lura f’Malta ghal zmien qasir
hafna qabel ma telaq lejn l-Isvizzera ghall-kura. Dan hemm sena u nofs
sakemm, fit-2 ta’ Marzu, 1904, Dun Guzepp De Piro irritorna Malta ghal
kollox.
Fis-sena
1911, De Piro kien mahtur Monsinjur u Dekan tal-Kapitlu Metropolitan ta’
Malta u meta Dom Mauru Caruana gie Malta u nhatar Arcisqof ta’ Malta,
huwa ghazel lil Monsinjur De Piro bhal l-ewwel segretarju tieghu. Fit-30
ta’ Settembru, 1918, l-Arcisqof innominah Rettur tas-Seminarju Magguri
fl-Imdina, kariga li huwa zamm sas-sena 1920. Monsinjur De Piro kien
membru attiv fi hdan l-Arcikonfraternita ta’ San Guzepp tar-Rabat ta’
l-Imdina kif ukoll kien il-promotur ewlieni li kien beda jhabrek biex
l-istatwa antika ta’ San Guzepp tigi nkurunata solennement.
Bhala
cittadin li habb tassew lil pajjizu, nsibu lil Monsinur De Piro bhala
wiehed mill-erba’ Monsinjuri li dehru ghall-Kapitlu tal-Katidral ta’
Malta bhal membri fl-Assemblea Nazzjonali msejha mit-Tabib Sir Filippo
Sceberras biex tigi mfassla Kostituzzjoni gdida ghal Malta. Monsinjur De
Piro kien ta’ kontribut ta’ siewi biex tinstab il-paci wara t-tilwim li
kien inqala’ fis-7 ta’ Gunju, 1919. De Piro kien ukoll inhatar Kaxxier
tal-Kumitat "Pro Maltesi morti il 7 e 8 Giugno" li kien twaqqaf
biex jghin lill-familji tal-vittmi. De Piro kien ukoll strument ta’ paci
fit-tilwima li kienet inqalghet bejn Lord Strickland u l-Knisja Maltija
fis-sena 1930. Bejn is-snin 1932 u 1933, Monsinjur De Piro kien
intghazel bhal wiehed mir-rapprezentanti ta’ l-Arcisqof fis-Senat.
Izda l-akbar
opra li baqghet tissemma fil-hajja ta’ Monsinjur De Piro kienet dik meta
huwa waqqaf is-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl, Socjeta’ li ghadha sa’
llum taghti s-sehem shih taghha fil-kamp pastorali, edukattiv u socjali
ta’ pajjizna, minbarra li firxet il-hidma u l-karizma taghha f’diversi
pajjizi madwar id-dinja. Din is-socjta’ giet imwaqqfa minn De Piro
fis-sena 1910. L-ewwel Dar tas-Socjta’ kienet f’numru 5, Triq San Rokku,
l-Imdina maghrufa bhala d-"Dar Ckejkna ta’ San Pawl". Din id-Dar kienet
giet dikjarata miftuha u mbierka mill-Arcisqof Monsinjur Pietru Pace
fit-12 ta’ Gunju, 1910.
Nhar it-30
ta’ Gunju, 1914, De Piro ressaq ir-regoli li huwa ried li jkunu
l-pedamenti tas-Socjeta’ tieghu ghall-approvazzjoni ta’ l-awtoritajiet
tal-Knisja. L-Arcisqof Dom Mauru Caruana ghenu hafna bir-akkomandazzjoni
tieghu li saret fit-22 ta’ Awissu, 1916. Wara hafna tentattivi u
korrispondenza mal-Vatikan, il-Kongregazzjoni tar-Religjuzi tat
il-permess lill-Arcisqof Caruana biex dan jipprocedi bl-approvazzjoni
djocesana tas-Socjeta’. Fil-fatt, l-Arcisqof Caruana hareg id-Digriet
ta’ l-erezzjoni kanonika tas-Socjeta’ ta’ San Pawl nhar l-14 ta’
Novembru, 1921. Wara li Monsinjur De Piro gie mitlub biex fi zmien sitt
xhur jipprezenta l-istatuti u l-kostituzzjonijiet tas-Socjeta’, dawn gew
eventwalment approvati mill-Arcisqof bid-Digriet li jgib id-data tat-18
ta’ Marzu, 1924.
Monsinjur De
Piro kien ilu snin b’harstu mixhuta fuq Sant’Agata fejn, minbarra
l-hsieb tal-knisja, kellu wkoll bicca mill-art ta’ magenbha. Skon
il-progett imfassal minn De Piro nniffsu, dan il-post kien adattat hafna
biex fih seghu jingabru u jigu edukati z-zghazagh ta’ l-idejal
missjunarju. Kien ezattament nhar it-3 ta’ Ottubru, 1932 meta l-Arcisqof
ta’ Malta Dom Mauru Caruana, O.S.B. qieghed u bierek l-ewwel gebla li
kellha tkun il-bidu ta’ blokk bini kbir kif dejjem xtaqu l-Fundatur
tas-Socjeta’.
Monsinjur De
Piro kienhassu hazin nhar is-17 ta’ Settembru, 1933 fuq l-artal maggur
tal-Knisja Parrokkjali ta’ San Gejtanu l-Hamrun waqt il-Barka
Sagramentali, wara li huwa stess kien mexxa l-processjoni tad-Duluri.
Huwa ttiehed l-isptar centrali tal-Furjana mitluf ghal kollox minn
sensih ghaliex kien waqa’ fkoma irriversibbli.
Il-Qaddej
ta’ Alla Guzeppi De Piro miet ezattament fid-disgha ta’ filghaxija
tas-17 ta’ Settembru, 1933 fl-eta’ ta’ 55 sena, 10 xhur u 15-il gurnata.
Il-Hadd stess, b’mod privat, il-katavru tieghu gie mehud fid-Dar ta’ San
Guzepp f’Santa Venera. Monsinjur De Piro gie mlibbes bl-ilbies ta’
Monsinjur u t-Tnejn filghodu, nhar it-18 ta’ Settembru, 1933, tqieghed
fil-Knisja tad-Dar ta’ San Guzepp, mikxuf, ghall-qima tal-pubbliku.
Il-funeral solenni sar filghodu tat-Tlieta, 19 ta’ Settembru, 1933 u
wara nofsinhar, saret id-difna fic-Cimiterju ta’ l-Addolorata. Fis-16
ta’ Settembru, 1948, sar it-trasport solenni tal-fdal ta’ Monsinjur De
Piro ghall-Knisja ta’ Sant’Agata fejn gie mqieghed f’sargofagu mibni
apposta fil-kripta ta’ Sant’Agata stess.
-------------------------------
Riferenzi:
Bonnici, Alexander, O.F.M. Conv. Mons. Guzeppi De Piro, 1877 – 1933.
Vol. I,
Fundatur tas-Socjeta’ Missjunarja ta’ San Pawl. Malta, Edizzjoni
Socjeta’
Missjunara ta’ San Pawl, 1982.
Bonnici,
Alexander, O.F.M. Con. Mons. Guzeppi De Piro, 1877 – 1933.
Vol. II,
F’kull qasam ta’ l-Istorja ta’ Malta. Malta, Edizzjoni Socjeta
Missjunarja
ta’ San Pawl, 1985.
_________________________________________________________________________
Lehen
is-Sewwa
Is-Sibt, 2
ta' Mejju, 1998
P. Alexander
Bonnici OFM Conv.
Pg. 9
F'gheluq
il-100 sena ta' vokazzjoni sacerdotali.
Hidma
generuza ta' Mons. De Piro
f'opra ghal
xbejbiet foqra li jkunu hargu minn xi orfanatrofju.
Mitt sena
ilu, waqt is-Supplika lill-Madonna ta' Pompej, zaghzugh universitarju,
student tal-Ligi, iben familja nobbli, nhar it-8 ta' Mejju, ha
d-decizjoni ta' hajtu. Dak in-nhar hu ddecieda li jaqbad it-triq biex
isir sacerdot. 'L Alla kienihossu jsejjahlu. Imma kien ghadu ma weriex
fil-berah il-vokazjjoni tieghu. Min minna llum ma samax b'Guzeppi De
Piro? Hu ghadu jkellimna b'mod specjali permezz ta' wliedu: il-membri
tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl, li hu bdieha fis-skiet fl-1910, u
llum narawha mifruxa f'artijiet ohrajn, u f'hidma missjunarja fost
il-gnus.
Mhux dejjem
irnexxa.
Guzeppi De
Piro kellu jkun sacerfot li jispira fiducja kbira fis-superjuri tieghu.
Kien deciz, imma ma ntrabatx mad-dettalji zghar met ra li kemm-il darba
kien jaqbillu jabbanduna d-dettalji biex jilhaq l-iskop principali. Mhux
kulma ghamel irnexxa. Dak li ghamel xtaq jaghmlu ahjar. Imma zgur li
kien biedem straordinarju li kellu wkoll id-don ta' l-umilta'. Ma ghamel
xejn ghal wicc in-nies. Kulma ghamel ghamlu ghall-gid. F'kulhadd kien
jara 'l Alla. Hajtu kienet bla serhan, imma ghex fil-paci anki mieghu
nnifsu. Meta xi opra tieghu ma rnexxietx, hu baxxa rasu quddiem ir-rieda
ta' Alla. Inkiteb hafna dwar Mons. De Piro. Imma kwazi xejn ma nkiteb
fuq opra socjali tieghu fost ix-xbejbiet. Hi opra li ma kellhiex
is-success mixtieq.
Laboratorju
ghal xbejbiet.
Tant
xbejbiet foqra fl-imghoddi kien bla xoghol. Ghall-ewwel, fl-1927, hu
thabat ghal xi post tal-Gvern fil-Belt, fejn jista' jigbor xbejbiet li
jkollhom bzonn ta' ghajnuna. Imma ma ghamel xejn ghax il-pst ma
tawhulux. Kien qed jithabat mal-Ministeru tat-Tezor u ma' dak ta'
l-Edukazzjoni.
Kera zewgt
idjar, wahda wara l-ohra, fl-1928, fil-Belt. Imma l-kera kien gholi.
Ghajnuniet ma gewx bizzejjed. Hu jghid li ma kellux hlief l-ghajnuna
t'Alla. Hu kien jiehu hsieb orfanatrofji ta' bniet. Imma kien jigri li
meta dawk jikbru u jkollhom jaffrontaw il-problemi tad-dinja, ma jkunux
jafu x'jaqbdu jaghmlu. Ittama li dawk ikunu jistghu jintefghu fuq
ix-xoghol sakemm ikllhom impieg tajjeb, u jaqilghu ftit flus. F'mohhu,
hu kellu x-xbejbiet bla familja. Xtaq li jkollhom fejn jingabru wara
x-xoghol.
Marija
Assunta Borg: Kollaboratrici.
Marija
Assunta Borg, mara mifruda minn zewgh, bdiet taghti l-ghajnuna taghha
lil Mons. De Piro fil-ftuh u t-tmexxija ta' Laboratorju li hu qieghdu
taht il-harsien tal-Qalb ta' Gesu. Ghal xi zmien, hadma tajjeb flimkien.
Gie ccarat ukoll li kulma kien ta' dak il-laboratorju jkun
f'amministrazzjoni proprja ghalih. Dan sar biex ma jkunx hemm
pretensjonijiet min-naha ta' werrieta: kemm ta' De Piro kif ukoll ta'
Borg. Id-Dar kienet fi Triq San Kristofru, il-Belt. Imma, wara tliet
snin (1928-1931), De Piro u Borg bdew ma jaqblux bejniehom.
De Piro xtaq
li l-laboratorju jkun ghal xbejbiet li jkunu hargu mill-orfanatrofji
mmexxijin minnu. Borg xtaqet li l-laboratorju jkun ghax-xbejbiet li
jkunu f'tigrib li jintefghu fil-prostituzzjoni. Borg bdiet tahseb ukoll
li l-laboratorju kien taghha, waqt li De Piro kien ihoss li seta'
jwarrabha u jqieghed ohra minflokha.
In-nuqqas
ta' ftehim.
Lil Borg, De
Piro fl-1930 ordnalha thalli mill-laboratorju, u tmur toqghod il-Hamrun.
Mons. Dandria, Direttur Spiritwali taghha, taha l-parir biex
lill-Laboratorju titilqu kompletament f'idejn Mons. De Piro. Kienet qed
tahseb biex tibda opra ohar ghar-rasha.
Minhabba
f'hekk, din l-opra socjali kellha bzonn struttura gdida. Hi, min-naha
taghha, opra ohra ma bdithiex. Imma baqghet tghin lil xi sorijiet
mitfughin fuq opri socjali. Biex ma jkunx hemm problemi legali, fl-1931,
De Piro u Borg ghamlu dikjarazzjoni flimkien u kitbu li dak li kienu
ftiehmu fuqu fis-sena t' qabel kellu jitqies bhallikieku qatt ma kien
sar. Il-laboratorju ghalaq, u kien hemm biss it-tama li seta' jerga'
jinfetah. La De Piro u lanqas Borg ma riedu jgorru minn xi haga li
qisuha taghhom.
Swied
il-Qalb.
L-gheluq
tal-laboratorju kien decizjoni ta' sied il-qalb. De Piro kien qed jara
li lil Borg ma tawhiex pariri tajbin. Ma harsux lejn il-gid kbir li kien
sejjer jintilef. Ghalkemm ma kellu ebda htija, De Piro hass dispjacir
kbir talli dik l-opra ma rnexxietx. Tfajliet fil-bzonn ta' ghajnuna kien
ghad fadal hafna. Hu baqa' johlom x'seta' jsir.
F'dak
iz-zmien, De Piro kien qed jghin lil Guzeppina Curmi li gabret maghha
grupp ta' xbejbiet bil-hsieb li twaqqaf Kongregazzjoni Religjuza gdida.
De Piro ttama li dawn ix-xbejbiet setghu jaghtu hajja gdida lil dak
il-laboratorju. Ghalhekk, fost l-ghnijiet, f'Kostituzzjonijiet li kien
qed jippreparalhom lil dawk li kellhom ikunu Sorijiet ta' Gesu
Nazzarenu, hu kiteb: "Huma jaghmlu tajjeb li jkabbru l-hidma taghhom
billi jkunu ta' gid ghax-xbejbiet li jkunu ghadhom kif hargu minn xi
Istitut2.
Fit-testment tieghu, fl-1932, De Piro heggeg lis-successuri tieghu li
kienu sejrin jiehdu hsieb tas-Sorijiet ta' Gesu Nazzarenu biex jahdmu
hali dawn is-sorijiet jibqghu jghinu lil xbejbiet foqra u li dawk li
hajjithom tkun f'xi tigrib ghal ruhom jew ghal gisimhom.
Ghalkemm din
l-opra ta' gid ma rnexxietx, l-istorja ckejkna taghha hi pagna ohra
sabiha fil-hajja ta' Mons. De Piro. Il-hsieb ta' dawk ix-xbejbiet juri
kemm De Piro kellu qalb sensibbli. Kien benefattur tassew tal-poplu
Malti, u b'mod specjali tal-fqajrin, li d-dinja kemm-il darba tinsiehom
u titlaqhom.
_________________________________________________________________________
Il-Mument
Il-Hadd, 3
ta' Mejju, 1998
Alexander
Bonnici OFM. Conv.
Pizzikanna Pg. 4
Mons. De
Piro
Patrijott
fl-ewwel Kostituzzjoni,
Ta Sehmu
fis-Sette Giugno,
U tqabad
kontra l-prostituzzjoni.
Mitt sena
minn sejha straordinarja.
Nhar it-8
ta' Mejju 1898, zaghzugh bl-isem ta' Guzeppi De Piro, waqt is-supplika
lill-Madonna ta' Pompej fil-knisja tal-Gizwiti, il-Belt, ha d-decizjoni
ta' hajtu. Hu hass li s-sejha tieghu makenitx li jsir xi avukat jew xi
pittur, imma sacerdot. Kellu jkun sacerdot ta' merti kbar f'oqsma
differenti: Direttur ta' orfanotrofji, fundatur tas-Socjeta' Missjunarja
ta' San Pawl, Terrur tas-Seminarju, Segretarju ta' l-Arcisqof, u fuq
kollox bniedem li dahal bis-serjeta' ghal kull hidma, li rabtitu ma'
Alla u ressqitu lejn il-bnedmin fil-bzonn. Imma, hawn, sejjer inhares
lejh bhala Malti li, bhala sacerdot ukoll, habb lil art twelidu. Hu
emmen fid-drittijiet li ghandu l-Malti quddiem il-barrani. Imma kien
ukoll konvint li l-barrani, f'dan il-kaz, l-Inglizi, japprezza
lill-Malti li jithabat ghad-drittijiet tieghu, minghajr ma juza
l-vjolenza. Quddiem dawk li l-poplu Malti ghazel biex imexxuh, De Piro
kien konvint ukoll li l-mexxejja civili taghna, minflok ma jikkundannaw
lill-imsejken, ikunu ta' gid akbar meta jersqu lejh, jerfghuh
mill-mizerja tieghu, u jghinuh biex jghix hajja izjed dinjituza.
Fl-Assemblea Nazzjonali.
Meta ma
konniex ingawdu l-beneficcji ta' indipendenza mill-barrani, De Piro kien
fost dawk li thabtu biex jiddefendi lill-Maltin. Waqt li t-Tabib Filippo
Sciberras fl-1918 ghamel is-sejha ghall-Assemblea Nazzjonali, lil Mons.
De Piro narawh bhal d-Delegat tal-Kapitlu tal-Katidral ta' Malta.
Il-laqghat ma qatghux fis-snin 1918-1919. Mons. De Piro kien tal-fehma
li l-Maltin jinghataw dak li kienu qed jitolbu minghand l-Inglizi. Kien
zmien meta, propju waqt il-laqghat ta' l-Assemblea, il-Maltin kienu qed
iqumu fuq taghhom kontra l-Inglizi. Il-Konsegwenza kienet li diga' kien
hemm min spara fuq il-Maltin. Lil wiehed midrub, dahhluh propju fis-sala
fejn De Piro u l-ohrajn kienu qed jiddiskutu kif kellhom jiffurmaw skema
ta' kostituzzjoni ghal Malta.
L-Irvell
tas-"Sette Giugno".
Inkiteb
hafna fuq is-"Sette Giugno" ta' l-1919. ghandan dikjarazzjonijiet minn
fomm De Piro stess li juru li, waqt li ddefenda lill-poplu Malti, hu
thabat biex tinzamm il-paci u titrazzan il-vjolenza. Il-poplu Malti
stenna li dawk ta' l-Assemblea jiddefenduhom, u ma' dan kien jaqbel
Mons. De Piro wkoll. Fl-inkjesta li saret izjed tard, De Piro qal: "Xi
hadd dahal fis-sala tac-cirklu Giovine Malta, fejn l-Assemblea kienet
qed izzom is-seduti taghha… Beda jurina maktur imcappas bid-demm, u
qalilna: 'Araw x'ghamlulna. Intom ghandkom tharsuna'".
Dawk ta'
l-Assemblea kellhom fiducja kbira f'Mons De Piro. Kienu konvinti li
prezenza tieghu kienet tfisser Patrijottizmu fil-paci. Hu stqarr: "Jiena
gejt mistieden biex insieheb lil xi membri ohrajn ta' l-Assemblea halli
nippruvaw ingibu l-paci fost il-poplu. Jiena accettajt l-istedina".
Din ma
kenitx stedina ta' unur, imma ta' responsabbilta' ghaliex ma kenux ftit
dawk li fittxew li jdabbru rashom ghax bezghu jidhlu fl-inkwiet. ma
deher l-ebda ufficjal tal-pulizija biex iwasslhom ghand is-sur
Robertson, it-Tenent Gvernatur. Minn dan, ilmenta Mons. De Piro wkoll.
Il-poplu
kien ghadu ma fehemx kemm De Piro kien qed jahdem ghalih. Bilkemm ma
kien hemm minhaseb li hu u l-ohrajn ta' l-Assemblea kienu qed izommu ma'
l-Inglizi. L-Avukat Caruana Gatto qal: "X'uhud min-nies urew maghna
mgiba li kienet ta' mibgheda lejna, u b'mod partikulari lejn Mons. De
Piro. Bdew jghajtu: 'Intom il-htija ta' dan kollu'. Mons. De Piro
ghamlilhom din l-osservazzjoni: 'Tajba din! Ahna sejrin biex
insalvawkom, u l-htija qed nehduha ahna!'".
Meta lil De
Piro, izjed tard, staqsewh jekk kienx hemm min kellmu hazin, hu ra kif
jevita t-twegiba. Ma riedx jaghmlilhom hsara lill-Maltin. Kien jaf li
zgur li ma kenux responssabbli ta' xi kliem li bdew ighidu. Hu stess qal
li: "Il-folla kienet bla sabar". Min-naha l-ohra, De Piro qatt ma ried
ikabbar is-sehem tieghu. Jghid li s-sehem ewlieni tieghu kien biex
jikkalma l-folla.
De Piro kien
ghadda minn kaz ikrah li hu wkoll waqa' vittma tieghu. Nafu minn fomm
Caruana Gatto: "L-element kriminali tal-folla rebah. Bdew jibbujawlna, u
baghtuna fejn ma xtaqniex immorru. Serqulna flusna minn bwietna". De
Piro f'dawn id-dettalji ma dahalx.
De Piro
ddefenda wkoll lill-Arcisqof Caruana. Flimkien ma' l-Isqof Portelli, De
Piro hareg quddiem in-nies jghajtu mal-bieb tal-Kurja. Qalilhom: "Xi
tridu wliedi?" Kien hemm min wiegbu: "Irridu naharqu l-Kurja". Imma
l-Monsinjur wegibhom: "Dan li hawn ma hux kollu taghhom? Hallikom minn
dan. Morru, issa, uliedi".
Gustament
id-Dumnika Patri Filipp Mallia, ikkummenta: "Hija maghrufa l-hidma
fejjieda ta' Mons. De Piro". Izjed tard, fil-Malta tad-19 ta' April
1927, kellu jinkiteb: "Dun Guzepp De Piro hu patrijott li kien imdahhal
sewwa fil-qtiegh il-qalb, fis-slaleb, u n-niket tat-taqlib tas-7 ta'
Gunju. Dak in-nhar, hu kien f'nofs l-isparar u qalb il-midrubin. De Piro
hu ghall-Knisja u ghal art twelidu l-ezempju ta' sacerdot ideali u Malti
patrijott".
Senatur
fit-Tielet Parlament.
De Piro kien
patrijott imma mhux politiku partigjan. Kien senatur fit-tielet
parlament, imma mhux f'isem xi partit. L-Arcisqof kellu d-dritt li
jinnomina zewg rapprezentanti tieghu ghas-senat. Fl-1932, wiehed minnhom
kien Mons. De Piro.
The Malta
Chronicle, fid-19 ta' Settembru 1933, kellha tikkummenta: "Inhossu li
ghandna niggudikaw li De Piro accetta li jidhol ghall-hidma ta' senatur
ghaliex ra li dak kien dmir tieghu u ghaliex qatt ma fittex dak li
jaqbillu. Hu qatt ma dahal fit-tilwim ta' bejn Partit u iehor".
Fis-Senat
Malti, De Piro halla isem ghaliex deher bhala difensur qawwi
tal-moralita'. Ilment li anki fejn tidhol l-imgieba tajba tal-Maltin,
il-membri parlamentari ma jaslux biex jaqblu bejniethom. Kienet
diskussjoni dwar ligi li tirregola l-eta' ta' tfajliet li jahdmu fi
hwienet tax-xorb, mimlijin bil-periklu. Ghal De Piro, l-eta' ma kenitx
tfisser wisq. Kellhom f'mohhom il-hwienet bil-prostituti li kienu, u
baqghu fi Strada Stretta.
De Piro
jzid: "Imissna nahsbu, mhux biss ghall-imsejkna tfajliet taghna, imma
wkoll ghal tant guvintur. Il-hsieb taghna ghandu jkun li ntellghuhom
b'sahhithom moralment u fizikament sabiex, 'il quddiem, ikollhom hila
jitqabdu t-taqbida tal-hajja". "Jiena tal-fehma li ghandu jsir minn
kollox biex dawn in-nisa jitwarrbu minn dawk il-hwienet ghaliex
il-periklu hu ghal kulhadd".
Il-Lehen
is-Sewwa tal-25 ta' Frar 1933 ikkummentat: "Mons. De Piro… qieghed lil
kulhadd f'postu u ta lil kulhadd dak li haqqu… Ir-Religjon u l-gid
materjali ta' Malta qeghdin jistennhew minnu ghajnuna izjed kbira2.
Dawn il-ftit
hsibijiet juru tajjeb kemm Mons. De Piro kien benefattur tal-poplu
Malti, mhux biss bhal sacerdot, imma wkoll bhal cittadin. Hu ddefenda
lill-poplu Malti kontra l-barrani li ma tahx id-drittijiet tieghu. Imma
lill-poplu, iddefendih ukoll kontra dawk il-Maltin stess li nqdew b'dak
li hu dghajjef fil-bniedem biex ihaxxnu bwiethom. Hu sacerdot fil-veru
sens tal-kelma, kif nixtiequ, illum ukoll, li jkunu s-sacerdoti taghna.
_________________________________________________________________________
Il-Mument
Il-Hadd 13
ta' Settembru, 1998.
Walter
Camilleri
Pg. 26.
Il-Festa
tad-Duluri fil-Hamrun,
Mons.
Guzeppi De Piro u r-Rieda ta' Alla.
Wiehed
mill-iskopijiet tal-Knisja hu li ggib 'il quddiem 'devozzjoni' jew
'qima', mhux biss b'mod assolut lejn is-Sinjur Alla fil-misteri u
l-virtujiet kollha tieghu, izda wkoll lejn il-Madonna, l-Angli u
l-Qaddisin. U dan, ghax wara kull wiehed u wahda minn dawn il-persunaggi
tas-sema, hemm messagg ghal kull zmien skond ir-Rieda Divina Tieghu
ghalina.
Id-devozzjonijiet ta' kull generu fi hdan il-Knisja, qabel kollox gejjin
mill-Fidi f'Alla u ghax imqanqla mill-imhabba specjali u straordinarja
tal-qalb tal-bniedem. U dan, lejn dak kollu li hu ta' Alla u l-qaddejja
eroj tieghu.
U fost
l-akbar, lejn Marija Santissma specjalment fid-Dulur taghha. Dan ghax hi
Omm Alla u ommna fl-istess hin, skond ir-rieda Divina Tieghu ghalina.
Ghax hi kenn taghna midinbin u mnikkta. Id-devozzjoni lejn Marija
Addolorata hi antika fem fil-gzejjer taghna.
Fil-Hamrun.
Il-Knisja
ta' San Gejtanu tal-Hamrun kienet saret parrocca fit-2 ta' Dicembru
1881, mill-Isqof Mons. Carmelo Scicluna. F'Marzu ta' l-istess sena
(1881) kien ingeib f'Malta minn ruma kwadru/pittura mill-isbah u
artistikament ta' pregju, dedikat lill-Imqadds Omm Imnikkta:
"L'Addolorata Madre col Cristo morto".
Dan
il-kwadru, li kien destinat ghall-knisja ta' San Gejtanu tal-Hamrun,
kein tpinga mill-Kav. Pietro Cagliardi ta' Ruma, u kien kummisjjonat
minn Mons. Paolo Pullicini.
Kif kien
mistenni, id-devozzjoni fil-Hamrun lejn il-Madonna bdiet tikber minn jum
ghall-iehor, u sa minn snin ferm qabel il-formazzjoni tal-Hamrun bhal
parrocca u/jew kif nafu illum.
U dan kien
komplu wkoll billi l-kappelli, li kienet wirtet il-parrocca gdida ta'
San Gejtanu, (1881) kienu kollha dedikati lill-Madonna: dei Dolori
(tal-Pieta'); l'Assunta (tas-Samra) u La Visitazzione -
Porto Salvo (Santunnuzzu).
Din
id-devozzjoni lejn il-Madonna kompliet tidher u tikber mat-twaqqif
tal-knisja ta' San Gejtanu (1869/75) u wara wkoll, billi minn ghaxar
kappelli/artali f'din il-knisja gdida, sitta kienu dedikati lill-Madonna
taht diversi titli.
Mill-banda
l-ohr, fil-kwadru titulari ta' San Gejtanu, il-Madonna tpoggiet
tiddomina x-xenarju bl-aktar mod imponenti, ferm akbar mill-qaddis
mahbub taghna. Dan Il-kwadru titulari hu wkoll ta' Cagliardi (1875) li
jirraprezenta l-grajja ta' l-1517 mill-hajja ta' San Gejtanu.
Mill-banda
l-ohra, aktar lejna, minbarra t-tliet kappelli li ga semmejt, fil-Hamrun
zdiedu tliet kappelli/knejjes ohrajn, u wkoll kollha dedikati
lill-Madonna: tal-Kuncizzjoni (parrocca); tal-Midalja Mirakoluza
(Museum) u sahansitra tad-Duluri (tar-Rabbat). U ma' dawn ma nistghux ma
nzidux il-knisja ta' San Frangisk, li tghozz is-Santwarju tal-Madonna
tas-Sokkors. Fi kliem iehor ma nesagersx jekk nghid, li l-Hmarun hu
subborg Marjan fit-totalita' tieghu bla ma nafu.
Wiehed
mill-altari fil-knisja parrokkjali kien dedikat lil Marija Addolorata.
Flimkien ma'
din i-devozzjoni 'tad-Duluri', fil-Hamrun kompliet tikber ukoll
id-devozzjoni specjali lejn il-Gimgha Mqaddsa u dak kollu li jmiss
maghha, parikolarment: il-Via Sagra; il-Wicc ta' Kristu;
is-Sepulkru Mqaddes u l-Adorazzjoni tas-Salib.
Darba, Patri
Fidiel Vella, Kapuccin, kien qalli li tant kien impressjonat u
emozzjonat waqt il-priedka 'tat-tliet sieghat' fil-Hamrun (1933)
bl-attendenza, id-devozzjoni u l-gabra tal-kleru u l-poplu, li sentejn
wara, b'talba tieghu stess, kien rega' ghamel l-istess priedka, u
fis-snin ta' wara kien iffunzjona/ippriedka f'xi wahda
mic-celebrazzjonijiet tal-Gimgha Mqaddsa, inkluza dik tad-Duluri
fl-1936.
Intant,
il-festa tad-Duluri fil-Hamrun, kienet issir darbtejn fis-sena bl-istess
funzjonijiet u solennita': gimgha qabel il-Gimgha l-Kbira u fit-tielet
Hadd ta' Settembru. Izda maz-zmien, tard fil-parrokat ta' Dun Guzepp
Muscat, (1897 / 1928) din il-festa devota u penitenzjali kienet bdiet
issir b'aktar hegga fil-jum liturgiku taghha, 15 ta' Settembru li
jwassal sat-tielet Hadd.
Il-Kappillan tal-Hamrun, Dun Guzepp Muscat, kien miet fit-8 ta' Dicembru
1928 propju f'nhar il-Kuncizzjoni! Dan il-jum Marjan hu sinifikanti
hafna fil-Hamrun, billi dan l-istess kappillan kien b'ruhu u b'gismu
favur it-twaqqif ta' 'l-Oratorju ta' l-Immakulata Kuncizzjoni'
fil-Hamrun, fejn fl-1924 kien irrakkomanda lill-Isqof li dan l-Oratorju,
"kif trasferit f'post gdid, kellu jsir fih il-quddies b'risq il-poplu
fl-inhawi."
U kif ga
semmejna, minn oratorju ckejken ghal kappella, biex wasalna ghal knisja
kbira u gdida, fejn fl-1968 saret parrocca taht il-harsien tal-Madonna,
'L-Immakulata Kuncizzjoni'.
Tas-Samra.
F'Gunju 1929
kellna Kappillan gdid fil-persuna twajba, qaddisa u minsija ta' Dun
Gejtanu Mifsud (1929-33).
Fi zmienu,
dawn id-devozzjonijiet qaddisa u kommoventi komplew jistaghnew,
specjalment lejn id-Duluri ta' Marija Santissima. Gara wkoll li f'
'Tas-Samra', fi tmiem is-snin ghoxrin ukoll inhatar Dun Guzepp Mifsud
mill-belt Valletta, bhal Agent Rettur ta' din il-kappella/santwarju, li
hi wkoll beneficcjali. Hu wkoll kellu devozzjoni kbira lejn il-Madonna.
U ra kif
ghamel, fl-entuzjazmu li kellu, biex ikabbar id-devozzjoni lejn
il-Madonna u anke jsebbhilha kif jista' t-tempju storiku taghha. Fost
l-ohrajn insibu li kien ittrasferixxa f'postu fl-altar maggur il-kwadru
titulari tal-Madonna 'ta Atocja' (Tas-Samra), li kien fuq altar laterali
u sekondarju u li bla ma hadd kien jaf ghaliex kien twarrab u tpogga
fejn kien fil-genb. Dan sehh b'digriet tal-Vigarju Generali, Mons, P.
Galea tad-19 ta' Mejju 1933.
Izda milli
jidher, billi Dun Guzepp Mifsud 'Tas-Samra' kien xi ftit 'fuq tieghu', u
billi Dun Gejt Mifsud, il-kappillan tal-Hamrun, kien 'twajjeb izzejjed',
ir-relazzjonijiet ta' bejniethom ma kinux kif kellhom ikunu! Aktar iva
milli le, kien hemm min kien qed isuq u jisfrutta 'l Dun Guzepp Mifsud
f'konfront mal-parrocca ghal skopijietu. Si ftit tal-hsara kienet saret
izda kollox ghadda b'wicc il-gid wara niket bla mistenni minhabba
internenti qaddisa.
Konfraternita' tad-Duluri.
Mal-migja
ta' Dun Gejt Mifsud fil-parrocca tal-Hamrun, kompliet tikber aktar
id-devozzjoni lejn id-duluri ta' Marija Santissima. Lejn is-sena 1930,
fil-parrocca tal-Hamrun, kienet bdiet tixtered l-ahbar li l-kappillan
Dun Gejt kien se jwaqqaf il-Konfraternita' 'tad-Duluri'. F'temp ta' ftit
xhur grat xi haga li ma tantx tiftiehem sew b'mohh uman. Hawn kienet
saret kollizjoni intortament bejn l-Agent Rettur ta' 'Tas-Samra' u
l-kappillan tal-Hamrun dwar din il-Konfraternita' u d-devozzjoni
Marjana.
Minn hawn
'il quddiem se nassistu ghal sensiela ta' grajjiet strambi mkebbin
f'xulxin. Ghalhekk irridu nirriflettu b'ghaqal spiritwali biex forsi
nifhmu l-messaggi tas-sema u r-rieda ta' Alla f'kull ma sehh. U
nippruvaw nifhmu x'rabta hemm bejn grajja u ohra vis-a-vis l-persunaggi
kollha involuti.
U dan
naghmluh, imqar jekk forsi nemmu li kienet inqalghet xi kwistjoni fi
hdan il-knisja fl-Istess parrocca. Ma ninsewx li s-Sinjur Alla jaf
jinqeda b'kollox ghall-gid taghna, anke b'xi burraxxaka, zghira jew
kbira fil-knisja. Dan jghodd ukoll ghaz-zmien ta' llum u ta' ghada.
Gara, li
fl-istess zmein li l-kappillan tal-Hamrun kien qesd ihejji lill-poplu
tieghu biex iwaqqaf fil-parrocca tieghu 'Konfraternita' f'gieh Marija
Addolorata, u dan bla ma kien ghadu rrikorra ghand l-Isqof, Dun Guzepp
Mifsud, fit-18 ta' April, 1932, kien baghat rikors il-Kurja mas-Sur Gann
Borg fejn kien talab lill-Isqof jaghtih il-permess kanonkiku li jwaqqaf
din il-konfraternita' 'tad-Duluri' fil-knisja tieghu f'ta' 'Tas-Samra'!
Il-Kappillan tal-Hamrun, Dun Gejt Mifsud, kien tfantas mhux ftit meta
kien sar jaf minghand il-Vigarju Generali b'dan ir-rikors ta'
'Tas-Samra', meta kien intalab jikkummenta skond il-procedura.
Propju hawn
kienet saret il-kollizjoni bejn iz-zewg reverendi, u meta l-poplu ma
kien kwazi nduna b'xejn. Sadattant, bil-kwiet u l-prudenza kollha, bejn
April u Settembru 1932, kien intervjenew bejn iz-zewg partijiet Dun Gorg
Preca (1880-1962), Dun Alfred Gatt (1873-1937) u Mons. Guzeppi De Piro
(1877-1933).
Dawn
l-informazzjonijiet u aktar, dwar il-kwistojoni u l-interventi, kont
ksibthom principalment minghand Patri Fidiel Vella ofm cap. (1906-1967);
is-Sur Guzeppi Taboni (1906-1983) u s-Sur Nikol Mamo (1911-1977) li
t-tlieta kienu midhla sew tal-knisja ta' San Gejtanu, li b'xi mod huma
wkoll kienu involuti.
Din
il-medjazzjoni tat-tliet sacerdoti qaddisa fil-veru sens tal-kelma,
kienet issarfet fis-16 ta' Settembru 1932, propju fil-gimgha li
fil-Hamrun kienet qed tkun celebrata l-festa 'tad-Duluri'. Fejn Dun Gejt
Mifsud, bhal kappillan tal-Hamrun, kien ghamel l-oggezzjoni prudenti u
formali tieghu lill-Kurja bi kliem meqjus. Hu kien spjega fost l-ohrajn,
li kien ilu bil-hsieb li jwaqqaf il-Konfraternita' 'tad-Duluri'
fil-knisja parrokkjali tieghu.
"... che egli
giea' da molto tempo aveva l'intenzione di erigere nella sua chiesa
parrocchiale del Hamrun la Confraternita' del Sacro Abitino della B.V.
Addolorata, verso cui, i fedeli della sua parrocchia nutrono una grande
devozione, i in onore della quale si fanno ogni anno in detta chiesa
parrocchiale due feste con grande pompa e solennita'..."
Il-Volto
Santo.
U kompla
juri li ma kienx jaqbel mar-rikors ta' 'Tas-Samra' li tali konfraternita
tkun imwaqqfa f'xi knisja ohra fil-Hamrun, jekk mhux biss, fil-knisja
ta' San Gejtanu, minfejn originarjament kienet twieldet l-idea ferm
qabel. Il-Kurja gustament kienet injorat r-rikors ta' 'Tas-Samra' tat-18
ta' April 1932.
Dun Gejt
kien ha battikata, ghax kien fehem li l-istorja kienet se terga'
tirrepeti kif kien sehh sentejn qabel. Billi fl-introduzzjoni
tad-devozzjoni lejn il-Wicc Adorabbli ta' Kristu, fil-Hamrun stess,
fl-1930 kein gara l-istess haga bejn ta' 'Tas-Samra' u l-knisja
parrokkajali fi zmien l-istess zewg reverendi!
Kultant
nghidu li dawn huma 'praspar'. Izda ma ninsewx, kif ga ghedna, li
s-Sinjur Alla jaf jinqeda bid-debolezza umana u l-praspar taghna biex
jilhaq l-iskop ahhari Tieghu. U ghalhekk, mhux la kemm nghagglu
niggudikaw u nittimbraw!
Allura kien
gara, fl-1930 li Dun Alfed Gatt, promotur ewlieni tad-devozzjoni lejn
il-Wicc Adorabbli ta' Kristu, li kien mill-belt Valletta bhal Dun Gejt
Mifsud u Dun Guzepp Mifsud, kien spiss imur ghand Dun Gorg Preca
fil-Hamrun. U ma kienx naqas li jgib 'il quddiem din id-devozzjoni
fil-MUSEUM ta' Dun Gorg kif ukoll fil-parrocca tal-Hamrun, allura ga fi
zmien il-Kappillan Muscat. U hekk kompla fi zmien siehbu l-Kappillan Dun
Gejt.
U hawn irrid
nghid li Dun Gorg Preca, Dun Alfred Gatt, Mons. Guzeppi De Piro u z-zewg
kappillani tal-Hamrun kienu hbieb intimi spiritwalment u kien jfittxu 'l
xulxin ghall-glorja t'Alla. Izda anke dawn kienu hbieb genwini ta' Dun
Guzepp Mifsud ta' 'Tas-Samra. U hu kien ifittixhom spiss ukoll bi skop
spiritwali. Bejn wiehed u iehor fl-istess zmien fis-seminarju, nehhi
barra 'l Dun Guzepp Muscat li kien sar kappillan tal-Hamrun fl-1897,
allura ferm akbar minnhom.
Intant, minn
ta' 'Tas-Samra' bil-firma ta' l-Agent Rettur Dun Guzepp Mifsud, kien sar
rikors lill-Isqof fis-26 ta' Mejju 1930, fejn b'risq id-devozzjoni lejn
il-Wicc Adorabbli ta' Kristu, kien talbu li japprova t-twaqqif ta'
fondazzjoni u kwadru, "…molto devoto del Volto Santo…"
Dawn kienu approvati mill-Agent Vigarju Generali, il-Kan. P. Buttigieg
fil-5 ta' Settembru 1930.
Interessanti li ninutaw, li billi l-kappella ta' 'Tas-Samra' hu
guspatronata ljkali u beneficjali, sa certu punt il-kappillan tal-lokal
m'ghandux setgha fuqha, sakemm l-amministrazzjoni tar-rettur ma
teffetwax lill-poplu li jinqeda b'dik il-kappella u/jew il-parrocca
nnifisha.
Kien
ghalhekk li l-Kurja qatt ma kienet irreferiet it-talbiet ta' 'Tas-Samra'
ghall-kummenti tal-kappillan, bhal meta ried jirranga l-kappella ghal
kemm-il darba bejn l-1928/1933.
Mill-banda
l-ohra, fir-rigward tat-twaqqif tal-Konfraternita tad-Duluri minn ta'
'Tas-Samra', il-Kurja korrettement irreferiet il-kaz lil-kappillan
tal-parrocca. Izda nemmen ukoll li l-Kurja ga kienet indunat fil-kaz
tal-Konfraternita, li xi haga stamba kienet qed tigri minn ta'
'Tas-Samra'.
Ghal
darb'ohra nosservaw, li anke din id-devozzjoni lejn il-Wicc Adorabbli
ta' Kristu, kienet ga twieldet fil-parrocca snin qabel. Izda Dun Gejt
kien fassal li l-ewwl ikollu f'idu l-fondazzjoni u l-kwadru, imbaghad
jikteb lill-Kurja ghall-approvazzjoni kanonika.
Izda kif
jghid il-kappilan Dun Gejt, il-Prof. Lazzaro Pisani (1854-1932), li
tieghu hu l-kwadru tal-Wicc ta' Kristu fil-parrocca ta' San Gejtanu,
kiendam hafna bies lestieh! (Probabbilment, dan il-kwadru hu fost
l-ahhar xogholijiet ta' Pisani billi miet fil-31 ta' Awissu, 1932).
Milli jidher
kienu gieghluh ifittex ilesti dak il-kwadru. Finalment, fis-16 ta'
Jannar 1931, il-Kappillan Dun Gejt kien kiteb lill-isqof. Dawn kienu gew
approvati b'digriet tal-Vigarju Generali Mons. P. Galea fl-10 ta' April
1931. Sadattant manafx min kien pinga l-kwadru tal-Wicc ta' Kristu ghal
ta' 'Tas-Samra' u meta. Dan kien l-ewwel kaz stramb.
Konfraternita tad-Duluri.
U nergghu
lura ghat-tieni kaz stramb fit-twaqqif tal-Konfraternita tad-Duluri.
Hawn irridu nifhmu u nammettu, li l-kappillan, bhal raghaj ta' parrocca
shiha, ma setax u ma jistax jippermetti zewg kongraternitajiet ta'
l-istess denominazzjonijiet fl-istess parrocca minn zewg knejjes
differenti. Aktar u aktar,meta l-piki u certu parrokkajlizmu kien
fl-aqwa taghhom f'Malta u fil-Hamrun mhux b'anqas.
U ghax kien
inqala' dan it-tieni kaz stramb u sfortunat, li nizzu hajr 'l Alla, ma
kienx halla griehi, il-kappillan Dun Gejt dlonk kien ipprezenta rikors
iehor lill-isqof fl-istess jum, 16 ta' Settembru 1932, li fih kien
oggezzjona formalmetn ghat-talba ta' 'Tas-Samra'. U kien talab
lill-isqof li jawtorizza kanonkikament it-twaqqif tal-Konfraternita
tad-Duluri fil-Knisja parrokkjali ta' San Gejtanu.
"...in
preparazjone poi della festa dei Dolori di Maria, glorificati nella
stess chiesa parrocchiale... domanda umiltmente l'Ecc. Vostra Rev. a
voler concedergli il permesso di erigere nella sua chiesa parrocchiale
la Confraternita del Sacro Abitano della B. V. Addolorata e la facolta'
di aggregarla alla Prim Primaria di Roma..."
F'dan
ir-rikors, il-kappillan Dun Gejt sostanzjalment kien kiteb fl-istess
linji li kien kiteb fl-oggezzjoni tieghu ghar-rikors ta' 'Tas-Samra'
liema zewg rikorsi jgibu d-data tas-16 ta' Settembru 1932.
U wara din
il-battikata kollha, li min jaf min kien l-awtur propju warajha,
fil-parrocca San Gejtanu finalment kienet twaqqfet ghall-ewwel darba
l-Konfraternita tad-Duluri b'digriet ta' l-Isqof Mons. Mauro Caruana
tat-12 ta' Ottubru 1932.
Izda mhux
kolox ward u zahar, ghax fil-fatt, din il-Konfraternita qatt ma rat
id-dawl tax-xemx. Ghalkemm, mill-banda l-ohra sa llum din qatt ma kienet
rekoverata b'xi digriet. Semplicement mietet fuq ommha "fil-veru sens
tal-kelma" kif se naraw. Hawn jghodd il-qawl Malti, "il-bniedem
jipproponi u Alla jiddisopon", anke fejn jidhlu l-konfuzjonijiet
fid-devozzjonijiet.
Imwiet
hesrem.
Bejn
Novembru u Dicembru 1932, il-kappillan Dun Gejt Mifsud ma tantx kien
jiflah. U kien baqa' miksur tul is-sena ta' wara (1933). Hekk li kien ma
jiflahx fil-Gimgha Mqaddsa u fil-Gimgha ta' San Gejtanu. Fiz-zewg kazi
kien iffunzjona bi sforzi kbar u ma kien qal xejn lil hadd. Sadattant,
kienet ix-xewqa u l-pjan tieghu li l-festa tad-duluri f'Settembru (1933)
tkun celebrata fuq skala akbar u bl-introduzzjoni tal-Konfraternita
l-gdida "tad-Duluri", kif approvata mill-isqof. Izda ma kien lahaq
iffinalizza xejn b'mod konkret minhabba l-mard, id-deni u l-ghejja.
Lanqas kelma wahda ghall-istatut ma kien lahaq kiteb.
Il-festa
f'Settembru kellha tkun il-manifestazzjoni l-kbira bis-solennita'
kollha, filwaqt li dik ta' gimgha qabel il-Gimgha l-Kbira tibqa' biss
wahda devozzjonali u penitenzjali marbutin mal-grajja tal-Fidwa
tas-Sinjur taghna Gesu Kristu. U din fiha sens kbir.
Dan kollu
aktarx li ried jaghmlu wkoll biex ma jxekkilx il-festa, il-purcissjoni u
d-devozzjoni "tad-Duluri" mill-knisja ta' "Ta Giesu" fil-belt Valletta,
fejn Malta kollha kienet u ghadha tinzel fil-belt bi hgarha. Izda l-mard
harbatlu kollox. Sadattant, fil-gimgha ta' San Gejtanu kien ga lissen xi
kliem bezghan dwar sahhtu.
Fis-27 ta'
Awissu 1933, Dun Gejt kien qabbad 'l min jiktiblu ittra lil Mons.
Guzeppi De Piro, li kien iffirmaha b'roghda u bilkemm tingharaf. B'din
l-ittra Dun Gejt ried pjacir doppju min ghand il-monsinjur habib tieghu,
fejn ghat-tieni darba, dan is-sacerdot qaddis kien intrabat
mad-devozzjoni tad-Duluri fil-Hamrun.
Ghall-valur
storiku ta' din l-ahhar ittra ta' Dun Gejt u r-rabta devota li kellu ma
Mons. Guzeppi De Piro se nippubblikaha kif tradotta dedelment:
Hamrun
27.8.33
"Illus. u
Rev. Monsinjur, b'dispjacir nghidlek li l-ghada tal-festa ta' San
Gejtanu sibt ruhi ma niflahx b'deni qawwi. U ghadni ninstab fis-sodda
b'dak id-deni. Ippermettili napprofitta ruhi mill-hbiberija taghna biex
nitolbok favur.
Billi
mal-misteru tal-Fidwa hu marbut il-misteru u t-tifkiriet tad-Duluri
tal-Madonna, u billi fil-parrocca tieghi ghadha kemm twaqqfet
kanonikament il-Kongregazzjoni tad-Dulur a' Marija Santissima, il-poplui
tal-Hamrun kien talabni biex nitlob lill-isqof biex itini l-permess li
naghmel il-purcissjoni devota, proprju fit-tielet Hadd ta' Settembru.
Imma jien
ninsab mixhut fis-sodd. Ghalhekk nitolbok biex taghmilli int dan
il-favur. Li tirrakkonmandali t-talba tieghi lill-isqof kemm tista' biex
ingib dan il-permess. Tista' sserrah ras Mosn. Isqof, li s-supretendent
tal-Pulizija tal-Hamrun kien assigurani li hu, min-naha tieghu, ma jsib
l-ebda diffikulta'.
U jekk
jirnexxilek tiksibli dan il-permess, fejn jien fiducjuz li jirnexxilek,
billi naf kemm jirrispettak Mons Isqof, nistiednek biex tmexxi int
il-funzjonijiet kollha tal-festa tad-Duluri, ie il-quddiesa kantata u
l-purcissjoni, li dwarhom nergghu nitkellmu. Nitolbok biex titlob
ghalija. Dejjem tieghek fi Kristu. Dom Gheit. (Dun Gejt)2.
Mela,
il-Hadd, 27 ta' Awissu 1933, id-devozzjoni Marjana marbuta mal-festa
tad-Duluri flimkien mal-kappillan Dun Gejt Mifsud, bhal fatt kien qishom
dahlu fi sqaq li jinfidx. U dan, l-aktar, ghax propju f'dak l-istess jum
filghaxija, Dun Gejt qaleb ghall-aghhar, tant, li l-Kan. Dun Guzepp
Vella, (1974-1955) allura Vigarju Kurat tieghu, kien amministralu
l-Grizma tal-Morda.
Mons. G. De
Piro, li kien infurmat malajr b'kollox, kien mar jarah id-dar tieghu fi
Triq l-Oratorju, ma' Mons. G. Apap Bologna, u filwaqt li kien lahaq ha
l-ittra minghand Dun Gejt innifsu bla ma kellmu, tah l-assuluzzjoni. U
Dun Gejt Mifsud miet trankwill jumejn wara, l-Erbgha, 30 ta' Awissu 1933
f'idejn il-Vigarju Kurat tal-Hamrun, il-Kan. Dun Guzepp Vella u Mons. De
Piro nnifsu.
Mons. G. De
Piro, wara l-funeral ta' Dun Gejt Mifsud, u li fih kien qed
jirraprezenta lill-Isqof Mawru Caruana, fit2 ta' Settembru, kien
ipprezenta b'mod ufficjali x-xewqa tal-mejjet Dun Gejt: "…in ossequio
ai vincoli di amicizia dai quali era stretto l'oratore (De Piro) col
parroco Mifsud, ed al bene spirituale dei non meno cari fedeli di
Hamrun..."
L-isqof M.
Caruana, fl-4 ta' Settembru 1933, "bil-pjacir kollu" kien laqa' t-talba
tal-mejjet Dun Gejt Mifsud kappillan tal-Hamrun u ordna.."accogliamo
ben volontieri la domanda... per la processione". U jkompli,
bil-kundizzjoni: "...di che, colla recita del S. Rosario, escluzi
spari, bande e altre pompe esterne."
Ghalhekk,
l-ittra ta' Dun Gejt Mifsud tas-27 ta' Awissu 1933, flimkien mar-rikors
ta' Mons, De Piro tat-2 ta' Settembru ta' l-istess sena, storikament
huma l-ahhar kitbiet taghhom. U ghalhekk huma ta' valur kbir.
U din ta'
"bla banda, bla murtali u bla pompa/tizjin fit-toroq", fiha l-piz
taghha, mhux biss ghax kien ghadu kemm miet ir-Raghaj tal-Parrocca, izda
anke b'rabta mal-grajja "tal-Konfraternita tad-Duluri.
Izda wkoll,
biex tkun eliminata kull possibilta ta pika bej iz-zewg kazini
tal-Banda, billi milli jintqal, ga kien hemm xi diskors dwar kif u meta
kellhom jiehdu sehem il-baned tal-Hamrun f'din il-festa waqt
il-purcissjoni! L-isqof kien ghaqli u haseb minn kmieni, billi kien
qata' l-ghatx bil-perzuta. Anke ghas-snin ta' wara.
U billi
l-festa tad-Duluri kient se ssir fi ftit jiem wara d-digriet ta'
l-Isqof, u billi Mons. De Piro hu wkoll kien laqa' x-xewqa tal-mibki Dun
Gejt li jmexxi l-festa tad-Duluri fil-Hamrun u kif stabbilita b'digriet
ghat-tielet Hadd (17 ta' Settembru) kellu jmexxi l-funzjonijiet
liturgici fl-Istitut ta' Fra Diegu fil-festa tal-Pjagi ta' San Frangisk,
minflok Dun Gorg Preca, billi kien ma jiflahx, dan it-twajjeb u qaddis
Mons De Piro kellu jibdel il-programmi li kellu, biex izomm kelmtu ma'
Dun Gejt.
Kollox ma
kollox Mons. De Piro (1877-1933) li hu wkoll kien marid u ghajjien,
il-Hadd, 17 ta' Settembru, kif kien wieghed, kien mexxa l-festa kollha
"tad-Duluri" fil-Hamrun. U appena dahlet fil-knisja l-purcissjoni
bil-vara tad-Duluri, u ezatt f'riglejn l-artal maggur, Monsinjur Guzeppi
De Piro hassu hazin ghall-mewt u ttiehed maljar l-isptar Centrali
tal-Floriana, fejn miet fl-eta' ta 56 sena ghall-habta ta' l-10 pm.
L-ghejja
tal-mard u tal-purcissjoni kienu ghamlu taghhom. U mal-ghejja, l-ghali
li kien garrab bil-mewt hesrem ta' Dun Gejt Mifsud. U hawn ta' min
isemmi, fost l-ohrajn zewg kummenti tas-sinjuri Mamo u Tabone li ga
semmejna aktar 'il fuq: Mons De Piro, qabel u wara l-quddies kantata,
kif ukoll waqt il-purcissjoni ma hediex jitkellem hlief fuq Dun Gejt
Mifsud u l-mewt tieghu. Kien impressjona ruhu hafna.
Mill-banda
l-ohra, waqt il-purcissjoni, Dun Edgar Santucci, li kien qed jaghmilha
ta' assistant tal-monsinjur kien impressonat bil-kbir ghall-krib u
l-infiegh ta' Mons. De Piro, tant li tbikkem bil-hass hazin u l-mewt
hesrem tieghu. U ripetutament lissen ghal gimghat shah: "kien fl-agunija
tieghu ma' gnebi u hadd ma nduna."
U nibqghu
fuq il-mewt ta' Mons. De Piro. Hawn ma nistax inhalli bara l-kitba ta'
Patri Alexander Bonnici OFM Conv., b'referenza ghal omm Mons. De Piro.
Meta Ursola ommu kienet infurmata bil-mewt ta' binha Guzeppi, hi dlonk
lissnet: "tkun maghmula r-rieda ta' Alla"! U aktar 'il quddiem kienet
spiss ittenni: "Jien bhall-Vergni Marija Addolorata. Gejt minfuda minn
seba' sjuf ta' niket."
U dan, ghax
fl-eta' veneranda taghha ta' 90 sena, kienet tilfet sebgha minn uliedha!
bis-seba' sejf li qasmilha qalbha, bil-mewt ta' binha Mons. Guzeppi,
proprju fil-festa tad-Duluri li kien qed imexxi fil-Hamrun!
Dan ifisser,
fl-opinjoni tieghi, li l-mewt ta' Dun Gejt Mifsud u ta' Mons. Guzeppi De
Piro flimkien mal-grajjiet kollh li semmejna marbuta ma' devozzjonijiet
marjani, u anke mal-fatt li dawn sehhew fil-Hamrun, fihom sinifikat
proprju taghhom. U ma nistax norbothom jekk mhux biss mal-pjan u r-rieda
ta' Alla.
Ir-Rieda ta'
Alla.
Naqraw
mill-Evangelju ta' San Mattew: (Kap.7 V21)
"Mhux kull
min jghidli 'Mulej Mulej' jidhol fis-Saltna tas-smewwiet, izda kull min
jaghmel ir-Rieda ta' Missieri li hu fis-smewwiet". U din hi l-kelma
tal-Mulej, li tghodd ghal kulhadd, ghal kull zmien u ghal kollox.
Issa,
il-bniedem li jemmen f'Alla, fl-umanita' debboli tieghu rarament jagixxi
b'konvinzjoni "f'kull hin", meta dak li qed iwettaq, bil-hsieb, bilkliem
u bl-ghemil, ikun qed iwettqu biex ikun proprju skond ir-Rieda
tal-Mulej. Konvint b'danakollu, li wara, f'xi hin jew iehor, jistqarr
dan, anke b'konvenjenza. Ghax il-bniedem ghandu habta kif jinterpreta
r-Rieda ta' Alla fil-mument opportun.
Mhux hekk
is-Sinjur Alla. Hu jaf 'ezattametn' xi jrid minna, meta u kif. Hu
jghddina mit-toroq tieghu bla ma nafu, irrispettivament mir-rieda u
l-pjani taghna. Hu jaghmel dan akkost li tinholoq krizi/konfuzjoni
(persunali/familjari/komunitarja/nazzjonali) u fejn sahansitra jkollna
intenzjoni retta fl-imgieba taghna.
Ir-rieda ta'
Alla tohrog mit-talba tal-Missierna. Meta s-Sinjur ghallimna li: "Ikun
dak li trid Int fis-sema u fl-art". U din naccettawha biss jekk
inhaddmuha bil-fidi ghamja Fih, b'ubbidjenza u konvinzjoni
inkondizzjonata u billi nagixxu b'ghaqal, sabar u prudenza.
Dak li rajna
li sehh f'din is-sensiela ta' grajjiet fi zmien qasir fil-Hamrun, bejn
65 u 70 sena ilu, hu wicc iehor tal-munita ghall-valur storiku-uman. Ida
hemm il-wicc l-iehor x'wiehed jibqaghlu jirrifletti, dak spiritwali, li
ma nistghux inwarrbuh. Konvint li f'dak li segwejna hemm l-Id ta' Alla,
li jidher li tharrket bil-goff ghall-mod kif sehhew dawn il-grajjiet
f'qasir zmien.
Jibqa'
spazju li nfakkru, li tezisti minita ohra b'zewg ucuh ukoll. Dik li
"il-bniedem jipproponi" min-naha, filwaqt li mill-ohra, "li Alla
jiddisponi". U dan nghiduh b'konvinzjoni ferma, ghax konvint li "ma
ticcaqlaqx werqa wahda minghajr il-volonta' u l-permess dirett
tas-Sinjur Alla." U dan kemm ghal dak li devozzjonali u pastorali
fil-Knisja, kif ukoll ghal dak li hu amministrattiv u esekuttiv
fl-Istat.
Din
il-katina ta' grajjiet fi hdan il-Knisja fl-istess parrocca u f'qasir
zmien, m'hix semplicement 'konicidenza' u/jew 'kumbinazzjoni' kif tatnt
inhobbu nghidu u nikkonkludu. Kelan doza qawwija ta' gdiedem u tilwim fi
hdan zewg knejjes fl-istess parrocca. Li allura f'Malta ma kinitx xi
haga kbira li jigri dan!
Izda kellna
wkoll l-involviment b'mod diskret u dinjituz ta' numru ta' persunaggi
twajba, ghaqlin u qaddisa fil-veru sens tal-kelma. U fl-ahhar kellna
mwiet bla mistennija f'qasir zmien u f'qasir l-ghomor1 Din ta' l-imwiet
hi sinifikanti hafna, ghax anke fil-mewt hemm messagg mis-sema.
Jien konvint
li wara dan kollu, fil-mira ahharija tieghu hemm Monsinjur Guzeppi De
Piro ghas-sigill ta' qdusitu fl-ahhar jiem ta' hajtu. Izda anke l-fatt
li dan is-sacerdot qaddis kellu jkun is-seba' telfa fost l-ahwa, li miet
meta ommu Ursola kienet ghadha hajja, meta proprju f'riglejn l-artal
f'nhar il-festa tad-Duluri. Din fiha l-piz taghha. Daqskemm fiha l-piz
taghha, il-mewt ta' Dun Alfred Gatt f'nhar il-Gimgha l-Kbira.
B'danakollu, induru kif induru ma' l-argument, ma nifhmu qatt il-pjan u
r-rieda ta' Alla ghalina, ghalkemm nafu u nifhmu biss x'kien gara.
_________________________________________________________________________
Pastor
Rivista Pastorali Mejju / Gunju 1999 Vol. XXX
P. Alexander
Bonnici OFM Conv.
Pg. 33.
Mons. De
Piro.
Il-patrijott
Malti li waqqaf Socjeta' Mlatija imma b'destinazzjoni ghad-Dinja.
F'Gheluq
it-80 sena mill-Grajjiet Imdemmghin tas-Sette Giugno: 1919-1999.
Meta ftit
snin ilu jien kelli l-gieh li nfassal il-hajja ta' Mons. De Piro,
benefattur kbir tal-gzejjer taghna, lil wiehed mill-kaptli tat-tieni
volum, sejjahtlu Patrijottizmu Sincier u Genwin. Wahda mir-ragunijiet li
minhabba fiha gie moghti dan it-titlu kien ghal dak li hu ghamel
fil-grajja tas-Sette Giugno 1919.
Waqt li
hadem biex ighin halli l-Mlatin jinghatw id-drittijiet taghhiom minghand
il-gvern Ingliz, hu thabat ukoll biex jevita t-tixrid ta' demm u biex
il-paci terga' tibda ssaltan f'qalb il-poplu Malti. Imma nixtieq niehu
l-okkazjoni bie naghti hjiel dwar x'kien dan il-bniedem li hadem biex
l-opra tieghu ma tmutx mieghu. Hu kellu demm Malti ibaqbaq f'gismu. Imma
waqqaf socjeta' li biha wera kemm imhabbut kienet lejn il-bnedmin
kollha. Hu sar ta' gieh kbir ghal Malta. Dak li ma rnexxilux jaghmel
f'hajtu li ma kentix wahda twila, beda jaghmlu permezz tas-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl, li llum narawh tahdem ghal Alla u
ghall-bnedmin f'Malta u Ghawdex, imma wkoll f'inhawi differnet
tad-dinja.
De Piro:
Fundatur ta' Nisel Nobbli.
Fost
il-fundaturi ta' Istituti ta' Hajja kkonsagrata klerikali, wiehed biss
twieled f'Malta. Dan hu Mons. Guzeppi De Piro. Guzeppi twieled l-Imdina
min-nobbli Alessandro De Piro u Ursola (imwielda Agius Caruana), fit-2
ta' Novembru 1877. Kien is-seba' wiehed fost disat ahwa. Fi tfulitu,
flimkien mal-edukazzjoni primarja u sekondarja, hu wera hila fl-arti
tal-pittura. ghal xi snin, Guzeppi zamm il-vokazzjoni tieghu lejn
is-sacerdozju mohbija ghax kien jaf li l-genituri ma kienux se jifirhu
b'ghazla bhal dik. Bejn 1892 u 1986, hu serva bhala suldat fir-Royal
Malta Militia. Fl-1894, dahla fl-Universita' ta' Malta u, ghal tliet
snin, studja l-arti u x-xjenza. Imbaghad, bejn 1897 u 1898, iz-zaghzugh
ghamel parti mill-kors tal-Ligi. Fit-8 ta' Mejju 1898, wara s-supplika
tal-universitarji lill-Madonna ta' Pompej, Guzeppi ha d-decizzjoni li
jiftah qalbu ma' ommu, u jistqarr maghha x'kienet il-vokazzjoni tieghu.
Fl-10 ta' Jannar ta' dik is-sena miet missieru, meta ma kellux hlief 49
sena. Zijuh, il-Baruni Guzeppi De Piro, ghenu billi, bi ftehim
mal-Arcisqof Pietru Pace, iz-zaghzugh intbaghat jistudja Ruma, b'allogg
fil-maghruf Kullegg Capranica. Minn dik is-sena 1898, hu beda l-istudju
tal-Filosofija u t-Teologija fl-Universita' Gregorjana. Fil-15 ta' Marzu
1902, gie kkonsagrat sacerdot fl-Arci-Bazilika tal-Lateran f'Ruma. Bejn
1902 u 1904, hu ghamel sena u nofs f'Davos fl-Isvizzera halli jiehu
sahhtu li kienet dghajfa. Fl-1904, hu gie lura lejn Malta, u ntbaghat
jahdem fil-parrocca tal-Qrendi ghal kwazi tliet snin. In-nis habbewh u
l-Arcisqof Pace beda jitfa' ghajnejh fuqu. Bosta kien l-hidmiet
pasotrali, socjali u patrijottici tieghu f'Malta u Ghawdex.
Bejn 1907 u
1933, hu kien direttur ta' hames orfanotrofji. Imma kien ukoll Monsinjur
tal-Katidral (1911 - 1933), segretarju tal-Arcisqof Mawru Caruana (1915
- 1918), Rettur tas-Seminarju Magguri (1918 - 1920), fl-1919, narawh
fost il-mexxejja Maltin halli jinzamm il-kwiet wara dak li kien inqala'
fis-Sette Giugno. Gie mbaghad maghzu Dekan tal-Kapitlu tal-Katidral
(1920 - 1933). Fl-1921, De Piro kien fost dawk li thabtu halli Malta
jkollha l-ewwel Kostituzzjoni taghha; ghal dan il-ghan, hu kellu sehem
kbir fil-laqghat tal-Assemblea Nazzjonali. Fl-1922,hu ntbaghat
mill-Arcisqof fil-Gudja halli jikseb il-paci f'parrocca milquta minn
interdett. Bejn 1927 u 1931, hu thabat ghat-twaqqif u t-tmexxija ta'
laboratorju biex jghin xbejbiet li kien bla xoghol Mill-1927, narawh
ighin fit-tmexxija ta' oratorju ghat-tfal subien f'Birkirkara. Fi
zminijiet difficli ghal Malta, fl-1930, De Piro kien medjatur bejn
il-Knisja u Lord Strickland. Bejn 1932 u 1933, hu kien ukoll Senatur
fit-tielet Parlament Malti.
Fl-istess
zmien, De Piro kien daqs Fundatur ghas-sorijiet ta' Gesu Nazzarenu. Kien
ukoll mitfugh fuq predikazzjoni li biha ghemelhafna gid. Kulfejn kien
,hu dejjem wera kemm kien nobbli, mhux biss f'nislu, imma wkoll
f'imgibtu. Kien sacerdot skond il-qalb t'Alla, u, bhal Kristu, minn kull
fejn ghadda, ghamel il-gid. Imma l-opra ewlenija tieghu hi s-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl, li ghaliha kien fundatur u missier. Dwar din
is-Socjeta' se jinghat ftit taghrif dettaljat.
Warajk
kulfejn tmur.
De Piro kien
ghadu student tat-Teologija f'Ruma meta, fid-Djarju tieghu, kiteb:
"Ghandi hsieb gewwa mohhi li jghidli li Alla, minn din id-Dar (ta' San
Guzepp f'Santa Venera), irid iwaqqaf f'Malta Kongregazzjoni ta'
sacerdoti that il-harsien ta' San Pawl. Din il-Kongregazzjoni, wara li
tissoda f'Malta tkun tista' tinfirex f'artijiet ohrajn".
Fis-16 ta'
Jannar 1905, De Piro, li kien ilu tleit snin sacerdot, tkellem ma' Mons.
Manwel Vassallo, id-Direttur tad-Dar ta' San Guzepp u semmielu l-idea
ta' Kongregazzjoni taht il-harsien ta' San Pawl. Imma ma kkonkludew
xejn. Kien zmien ta' qtiegh il-qalb. De Piro beda jilmah hafna apatija
madwaru. Fit-8 ta' Mejju 1905, Vassallo wieghed biss li kien se
jirrifletti fuq il-progett. Fi zmein ta' skoraggiment, De Piro kiteb li
l-hsieb centrali tieghu kien li jinghata bidu ghal Socjeta' ta'
Missjunarji. Imma xejn ma kien car. Kien se jimxi fejn ihoss li l-Mulej
ikun qed isejjahlu. Hu ghamel tieghu l-kelmiet tal-Evangelju: "Mghallem,
nimxi warajk kulfejn Inti tmur" (Matt. 8,19)
1910: Twelid
ta' Socjeta'
Daqqa t'id
kienet qd tinghata lil De Piro minn Dun Gorg Bugeja u mis-seminarista
Gwanni Mamo. Flimkien, fl-1909, huma bdew jipprogettaw it-twaqqif ta'
Socjeta' bil-voti. Ikollha bhala karizma l-formazzjoni ta' missjunarji
li tibghathom kulfejn ikun hemm bzonn. Fl-1909, kien hemm kelma ta'
inkoraggiment minn Mons Pietro La Fontaine, Vizitatur Appostoliku
f'Malta. Fl-1910, kien hemm ukoll il-barka tal-Papa Piju X li, filfatt,
ma kellux taghrif ezatt fuq il-progett. Fit-30 ta' Gunju 1910, f'n.5
Triq San Rokku, l-Imdina, infethet id-Dar Ckejkna ta' San Pawl. Imma
Bugeja u Mamo kienu hallewh. Ghalhekk, De Piro sab ruhu wahdu
fit-tmexxija ta' Socjeta' li, fil-bidu, kellha zewg membri biss: Gwanni
Vella (ghal sacerdot) u Guzeppi Caruana (b'sejha ghal fratell religjuz).
Is-Socjeta' tqieghdet mill-ewwel taht il-harsien ta' San Pawl. Gie
maghzul l-isem tal-Appostlu tal-gnus, mhux biss ghax imwaqqfa f'Malta,
imma wkoll ghax kellha l-karizma missjunarja.
L-ewwel
zmein kien difficli hafna. Il-Fundatur taha kollox lis-Socjeta':
ghajnuna fil-formazzjoni u mezzi ghall-ghajxien. Imma qatt ma kellu
zmiem daqs kemm staq ghaliha. Hu tnikket hafna meta ra jhalluh zghazagh
li kellu fiducja fihom. Imma, fl-ottimizmu tieghu, De Piro baqa' dejjem
jitama f'gejjieni ahjar. Hu gie li ghen anki lill-familji foqra ta'
zghazagh li haddnu s-Socjeta'. Kien dispjacir kbir ghalih meta halla
mis-Socjeta' Dun Gwann Vella: l-ewwel vokazzjoni u anki l-ewwel
sacerdot. Flimkien ma' dawk b'vokazzjoni ghalsacerdoti, kien hemm dawk
li kien se jibqghu fratelli. Imma dawn, bhal membri tas-Socjeta', qatt
ma kellhom xi haga inqas mill-ohrajn.
Ftit gimghat
qabel il-mewt tal-Arcisqof Pace, De Piro, fit-30 ta' Gunju 1914, ressaq
ghall-approvazzjoni abbozz ta' regolamenti. Wiehed minnhom juri tajjeb
il-karizma: "L-ghan tas-Socjeta' jkun li taghti ghajnuna lill-gnus li
m'ghandhomx haddiema li jhabbru l-Evangelju. B'mod specjali, ghajnuna
ghandha tinghata lill-Maltin imbieghda minn art twelidhom".
1921:
Id-digriet tal-ewwel approvazzjoni.
Is-sabih u
l-ikrah thalltu flimkien fi grajjeit din is-Socjeta' ckejkna. De Piro
kiteb: "Kull gurnata kellha t-totol taghha. Gie li bqajt dizappuntat u
ghaddejt mill-umiljazzjonijiet. Min-naha l-ohra, il-Providenza Divina ma
naqsitx milli ttaffi t-toqol tal-gwaj. Grajjiet li ma xtaqthomx thalltu
ma' ohrajn li kienu ta' hlewwa li farrgitni".
Id-dar
tal-Imdina malajr inhasset ckejkna wisq. Kien hemm min ippropona lil De
Piro dar f'Haz-Zabbar. Hu nnifsu xtaq parti minn dak li kien il-Kullegg
tal-Kappillani Konventwali, fir-Rabat. Imma kienu progetti u tamiet li
ma wasslu ghal xejn. Is-sena 1921 kellha zewg avvenimenti importanti
ghas-Socjeta'. Intelqet l-ewwel dar fi triq San Rokku, u ghal xi zmien,
mill-1921, huma ttrasferew kollox f'bicca minn Palazzo Xara fl-Imdina
wkoll. L-avveniment l-iehor kien izjed importanti. Fl-14 ta' Novembru,
l-Arcisqof Mawru Caruana hareg id-digriet tal-gharfien ufficcjali
tas-Socjeta' bhala wahda djocesana.
Passi 'l
quddiem bi djar u hidmiet.
Fl-1922,
is-Socjeta' ta' San Pawl dahlet fid-Dar San Guzepp f'Santa Venera,
minflok il-Freres De La Salle. Il-membri kellhom f'idejhom il-hsieb
tat-tfal li kellhom xi problema familjari. Minn dak il-post, is-Socjeta'
ma harget qatt. Pass 'il quddiem ta' importanza akbar kien meta
s-Socjeta', fl-1923, accettat il-knisja ta' Sant'Agata, f'Hal Bajjada,
ir-Rabat.
Bhala
Socjeta' li kienet tiddependi mill-Isqof ta' Malta, Mons. Caruana
b'digriet tat-18 ta' Marzu 1924, approva r-Regola tas-Socjeta' ta' San
Pawl. Minn dak il-waqt, is-Socjeta giet taht superjuri li mexxewha skond
ir-regoli li kienu gew approvati.
F'Ghawdex,
il-Kappillani hadu f'idejhom dar qadima f'Ghajnsielem biex jigbru fiha
t-tfal subien iltiema. It-tmexxija taghha giet fdata f'idejn De Piro u
s-Socjeta' tieghu. Il-post gie inawgurat fl-1925, u tqieghed taht
il-harsien ta' San Guzepp. Is-Socjeta' bdiet tmexxi l-post, ghalkemm
il-vokazzjonijiet qatt ma kienu daqs kemm kien hemm bzonn ghall-opri
socjali li s-Socjeta' kellha f'idejha. Dik id-Dar t'Ghawdex inzammet
mis-Socjeta' tul il-hajja ta' De Piro. Imma Mons. Pantalleresco,
Superjur tas-Socjeta' wara De Piro (1934 - 1940), iddecieda li dik
id-Dar t'Ghawdex tintelaq minhabba n-nuqqas ta' personnel mehtieg
ghaliha.
Fl-1927,
l-Oratorju Domenico Savio ta' Birkirkara gie moghti f'idjen is-Socjeta'
min-Nutar Casolani wara li, ghal xi snin, kien f'idejn is-Salesjani u
l-Freres De La Salle. L-edukazzjoni tat-tfal f'dak l-Oratorju baqghet
tinzamm minn din is-Socjeta' sallum.
Iz-zerniq
tal-hidma missjunarja.
Fi zmien
il-fundatur kien hemm zewg passi ohra ta' importanza kbir ghas-Socjeta'.
Sar l-ewwel pass lejn il-hidma missjunarja billi, fl-1927, Fra Guzepp
Caruana gie mibghut minn De Piro nnifsu, fis-Somalja fejn hadem flimkien
mal-patrijiet Kapuccini bhal missjunarju ghall-kumplament ta' hajtu. Dam
fis-Somalja u l-Etjopja ghall-48 sena shah, minghajr qatt ma rega' lura
lejn Malta. De Piro kien hieni hafna bih ghax sar il-pass l-izjed
konkret lejn l-ideal missjunarju li baqa' kontinwament f'mohh
il-Fundatur.
Fl-1931,
huma regghu biddlu d-dar tal-Imdina. Kien post iehor provizorju u ghal
zmien qasir f'n.10 Strada dei Celsi, fl-Imdina wkoll. Imma s-Socjeta'
kienet imxennqa ghal xi haga ahjar. Fi qrib il-mewt tal-Fundatur, pass
iehor ta' importanza kbira kien l-akkwist tal-art qrib il-Knisja ta'
Sant'Agata, billi sar xi bdil ma' artijiet ta' wiehed minn hutu. Hemm
fl-1932, tqieghdet l-ewwel gebla ta' dik li kellha tkun id-Dar Centrali
tas-Socjeta'. Fl-1933, ftit xhur qabel il-mewt ta' De Piro, giet
inawgurata bicca minn dik id-Dar. Ghall-ewwel darba, is-Socjeta' kien se
jkollha post li jkun taghha tassew.
Ghalkemm
inkwitat b'mard fil-kliewi, De Piro fl-1933 kien ghadu qed johlom u
jipprogetta. F'dak iz-zmien, ghalkemm kien dejjem fuq riglejh,hu kien
marid hafna. Kien jaqta' nifsu malajr. Imma baqa' jahseb bis-serjeta'
fuq il-ghan ewlieni tas-Socjeta'. Il-Kapuccini, spcecjalment Patri Ang
Mizzi, kienu qed ifissrulu li, fis-Somalja kienu mehtiega missjunarji
ohrajn. Imma dan il-bniedem straordinarju, li ried li kollox isir kif
imiss, kien deciz li ma jibghat lil hadd qabel majizen kollox. Hu ma
kienx kuntent bil-fatt li Fra Guzepp, il-missjunarju tieghu, kien ghad
ma kellux lanqas kamra li sata' jsejhilha tieghu. F'Settembru 1933, De
Piro kien lest biex jitlaq lejn is-Somalja halla jara b'ghajnejh f'liema
qaghda kienet tinstab dik il-missjoni. Kien sejjer jiehu tnejn ohrajn
mieghu. Fosthom kien hemm Dun Mikiel Callus, sacerdot ta' merti kbar
ghas-Socjeta'. De Piro kien sejjer jidhol, mhux biss ghal spiza kbira,
imma wkoll ghal strapazz li hu ma tantx kien jiflah ghalih. Imma
l-bniedem jipproponi u Alla jiddisponi.
1933: imut
imma jibqa' haj fis-Socjeta' tieghu.
Fis-17 ta'
Settembru 1933, Mons. De Piro, wara li ccelebra l-Festa ta' San Frangisk
ghand is-sorijiet Frangiskani tal-Istitut Fra Diegu, il-Hamrun, mexxa
wkoll il-purcissjoni tad-Duluri fil-knisja parrokkjali ta' San Gejtanu.
Imma, waqt li kien se jaghtio l-barka sagramentali, De Piro hassu hazin
u ntilef minn sensih f'riglejn l-altar. Haduh maljar lejn l-isptar
Centrali, il-Furjana, u miet fid-disgha ta' filghaxija. Hu kellu qrib 56
sena. Ommu Ursola kienet ghadha hajja. Dak in-nhar hi hasset ruhha
bhad-Duluri ghax Guzeppi, l-iben l-izjed mahbub minnha, kien is-seba'
wiehed fost uliedha li miet qabilha. Wara hmistax-il sena midfun
fic-cimiterju ta' l-Addolorata, il-fdal teighu, fl-1948, gie trasportat
solennement lejn il-Knisja ta' Sant'Agata, ir-Rabat, u tqieghed
f'sarkofagu fic-centru ta' kripta li nbniet ghal dan l-iskop.
Malta ma
nsietx lil Mons. De Piro. Fl-1983, f'gheluq il-hamsin sena mill-mewt
tieghu, il-Gvern ta' Malta hareg bolla, li d-disinn taghha hu ta' Esprit
Barthet. Il-motiv tal-bolla kien ghax De Piro ghandu jitqies fost
il-benefatturi tal-poplu Malti. Il-Knisja wkoll harset lejn De Piro
b'venerazzjoni ghaliex fl-1987 bdiet il-kawza tal-Beatifikazzjoni tieghu
b'tama li 'l quddiem ghad narawh meqjum fuq l-altari.
Fuq kollox,
De Piro ghadu haj fis-Socjeta' mwaqqfa minnu. Data mill-izjed importanti
fl-istorja ta' din is-Socjeta' hi d-19 ta' Jannar 1973, meta l-Papa
Pawlu VI hareg id-Decretum Laudis li, bil-qawwa tieghu, is-Socjeta'
saret wahda pontificja u tqieghdet taht il-Kongregazzjoni
tal-Propagazzjoni tal-Fidi. Sabiex ma tithallatx ma' ohra bl-istess
isem, ufficcjalment bdiet tissejjah Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl.
Id-Dar
Centrali ta' Sant' Agata, ir-Rabat, tlestiet, kompliet titkabbar, u
saret l-akbar kumpless li ghandha s-Socjeta'. Minbarra l-katakombi u
l-muzew marbutin mal-post, hemm ukoll il-Kullegg Missjunarju ta' San
Pawl.
Hi skola ta'
livell medju apprezzata hafna. Inzammet f'idejn is-Socjeta' d-Dar ta'
San Guzepp, f'Santa Venera. Maghha, inghaqad ukoll centru missjunarju.
L-Oratorju San Domenico Savio ta' Birkirkara ghadu jibded lejh it-tfal
ta' dik ix-xaqliba, u fih jinghataw fomazzjoni nisranija.
F'Ghawdex,
ghalkemm haliet id-Dar ta' Ghajnsielem, is-Socjeta' dahlet iz-Zebbug u
nbniet dar li ssejhet Stella Maris. Fiha, s-Socjeta' ghandha n-novizzjat
taghha. Isiru wkoll xi rtiri u laqghat ta' gruppi ghal sacerdoti, ghal
membri ta' Istituti ta' Hajja Kkonsagrata, u anki ghal lajci. It-triq
fejn hemm id-dar issemmiet ghal-Mons. De Piro. Fil-fatt, toroq
imsemmijin ghalih insibuhom ukoll ir-Rabat (fi triq qrib id-Dar
Centrali) u l-Hamrun.
Is-Socjeta'
Missjunarja ta' San Pawl intefghet bis-shih fuq il-karizma missjunarja,
li llum il-Knisja thares lejh f'sens wiesa' hafna. Dak li ma sarx fi
zmien il-Fundatur, minhabba d-diffikultajiet li nholqu, qieghed isir
illum. Fl-1948, is-Socjeta' dahlet l-Awstralja, u bdiet tahdem hafna
qalb dawk li kienu emigraw lejn dak il-kontinent; il-hidma mhix fost
emigranti Maltin biss, Illum, fl-Awstralja, hemm sebat idjar. ghal hafna
snin, hidma simili saret fil-Kanada (1959 - 1992). F'din l-art,
is-Socjeta', fl-1999, regghet dahlet f'Toronto, fil-parrocca ta' San
Pawl, li hi l-unika parrocca tal-Maltin qalb dan in-nazzjon. Is-Socjeta'
dahlet minflok il-Frangiskani Minuri, li kienu hadmu hemm ghal qrib
hamsin sena. Sa mill-1973, is-Socjeta' hi mitfugha fuq xoghol ta' din
l-ghamla anki fl-Istati Uniti tal-Amerika, fejn ghandha dar wahda.
F'dawn il-gnus, issir hidma biex jitqajjem l-ispirtu missjunarju fost
in-nies tal-post. Is-Socjeta' ghadha kif fethet ukoll dar ckejkna
f'Vitinja qrib Ruma, u din saret id-dar residenzjali tas-Superjur
Generali.
Hidma
missjunarja f'ambjenti izdet difficli nsibuha f'erbat idajr fil-Peru',
fejn ir-Religjon hi dik Kattolika, imma l-faqar u n-nuqqas ta' taghlim
ma jistghux jtfissru bil-kliem. Ghalhekk sa mill-1968, minbarra li
jmexxu parrocci, huma jaghtu ghajnuna Socjali lil hafna nies foqra.
It-tlett idjar tal-Pakistan joholqu problemi difficli ohrajn. Minbarra
l-faqar, ir-Religjon tal-post hi Musulmana, u tant drabi tkun
b'avversita' lejn ir-Religjon Kattolika. Is-Socjeta tahdem biex tibni
komunitajiet insara; imma tinghata ghajnuna anki lil familji Musulmani.
Il-harsa hi
lejn il-futur ukoll. Hemm tama li s-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl
tifrex il-hidmiet taghha fil-Filippini. Hemm ukoll ix-xewqa li tkun
tista' terga tahdem anki fl-Afrika fejn is-Socjeta' kellha l-ewwel
missjunarju taghha. Id-diffikultajiet ma naqsu qatt. Imma minn mindu
s-Superjuri Generali bdew jigu maghzulin minn fost il-membri
tas-Socjeta' nnifisha, il-hidma mxiet ahjar. Ma jistax ma jkunx hemm
apprezzament lejn dak li sar fit-tmexxija tas-Socjeta' minn Mons. Albert
V. Pantalleresco (1934 - 1940) u l-Gizwita P. Danjel Glavina (1940 -
1948). Imma, imbaghad, ulied Mons. De Piro, membri tas-Socjeta mwaqqfa
minnu, bdew imexxu wiehed wara l-iehor, u maghzulin minnhom stess, Dawn
kienu Dun Mikiel Callus (1948 - 1969), Dun Stanley Tomlin (1970 - 1982),
Dun James Bonello (1982 - 1994), u Dun Joe Cremona (mill-1994).
Il-Kostituzzjonijiet tas-Socjeta jiccaraw dak li Mons. De Piro kien
diga' qieghed fil-bidunett tas-Socjeta'. Kull appostolat li s-Socjeta'
jkollha f'idejha jkollu bhal skop jew direttament il-hidma missjunarja
jew sens ta' animazzjoni missjunarja.
Mons. De
Piro kien il-bidu ta' ezerctu ta' missjunarji. Dawn, bhala wliedu ghax
membri tas-Socjeta' Missjunarja ta' San Pawl jihassu bhala benefatturi
li zgur li ma humiex ta' Malta biss. Huma jwasslu l-isem ta' Kristu lil
dawk kollha li jintlaqtu mill-hidma fejjieda taghhom, kemm f'Malta kif
ukoll fost il-gnus.
_________________________________________________________________________
Il-Mellieha
Marzu 2000
Dun Mose'
Debono.
Pg. 5.
Monsinjur
Guzeppi De Piro
u
l-Mellieha.
Monsinjur
Guzeppi De Piro u huh Dun Santino kienu midhla sewwa tal-Mellieha. Qabel
xejn, dawn iz-zewg Qassisin kellhom dar f'San Pawl il-Bahr qrib fejn
hemm illum il-Posta, u kienu hbieb hafna ta' sewg Qassisin ohra ahwa
mill-Mellieha - Dun Frangisk u Dun Anton Debono. Dawn ta' l-ahhar kienu
z-zijiet |